Giống loài nào
cũng phải học để tồn tại, thích nghi và phát triển. Ở trình độ cao, học vấn lại
càng quan trọng. Học vấn giúp cho đời thêm màu sắc, hiểu biết để không lạc
lõng, không tự đại, không buông xuôi. Học vấn là khả năng tự học, tự hỏi chính
mình.
 |
| Học là hành trình suốt đời |
1. Nói là gieo, Nghe là gặt
Muôn vàn thứ để
học. Những năm đầu đời, ta được dạy để tự chủ bản thân lề lối, nếp sinh hoạt, rồi
học kiến thức nền tảng, lớn chút nữa học về chuyên môn, rồi khi trưởng thành học
chuyên tu để phát triển một nghề nghiệp... Đi qua gần hết thời gian, mới nhận
ra rèn nhân để đi trong đời mới là khó và cần nhất.
Bản chất tự
nhiên con người đều thích nói hơn nghe. Vì ai cũng có bản tính muốn bộc lộ để
than thân, để trình bày kiến thức, để giải tỏa những cảm xúc tức giận, để mưu cầu
tình yêu và nhiều khi để chỉ trích.
Ta có thể nhận
ra một người có học chính thống qua câu chuyện xã giao 5 phút. Người ấy ngồi
nghe mình chăm chủ, không cướp lời ai, lời nói lại vừa đủ, rõ ý, mạch lạc, hoàn
toàn thuyết phục. Từng ý người nói ra nảy nở như vườn hoa đầy sắc thơm. Chuyện
công việc hay chuyện gẫu đều vui và bổ ích.
Pythagore có một
câu rất đúng: “Nói là gieo, nghe là gặt”. Không phải cứ học vấn uyên thâm, nói
lời êm tai, đầy hào khí là chinh phục được nhân tâm. Nói ít, thận trọng, vừa đủ.
Lắng nghe cẩn thận, suy nghĩ sâu xa, giữ mực tư cách tốt khiến mọi người cảm nhận
được sự chân thành, họ thấy mình được quan tâm một cách đúng đắn.
Nhưng nói chuyện
duyên dáng không dễ chút nào. Để có những ý tưởng, những tâm tình ôm trong lòng
thì dễ, nhưng muốn bộc lộ rõ ràng, đầy đủ thì đâu đơn giản. Khiến người ta muốn
nói đã khó, nói đúng điều người ta muốn nghe thì càng khó hơn.
Để có 5 phút
giao thiệp ấn tượng, người học phải kinh qua nhiều trải nghiệm, phải học - đọc - đi - nghe, phải tích lũy, có tư duy để biến chuyển và áp dụng những điều đó
cho bản thân mình.
2. Cả đời học đọc, học viết
Có một câu nói nổi
tiếng: “Không có gì mới dưới mặt trời này”.
Ở nhà hay tại
nơi làm việc, không cần quá nhiều sách nhưng nhất thiết nên sở hữu những tác phẩm
kinh điển. Muốn giỏi lập luận cần đọc nhiều sách triết học, sách dạy logic,
sách thuyết trình. Muốn giàu ý tưởng, hãy đọc tài liệu, sách báo ghi chép của
những người khác, những sách chuyên bàn về những vấn đề, lĩnh vực liên quan.
Cuộc sống đổi
thay, các công cụ phục vụ việc học tập đa dạng, lầm khi khiến người học hoang
mang vì bị lẫn trong mở thông tin. Nên ngoài sách vở để học, nhất định phải có
từ điển. Không chỉ học ngoại ngữ mới cần từ điển, ngay cả học chuyên môn, học
nghệ thuật, học kinh doanh cũng nên có. Hiều rộng khái niệm “từ điển", đó
là tập hợp những thông tin, kiến thức chính thống phục vụ cho việc tra cứu, khảo
cứu. Dùng từ điển hằng ngày sẽ rèn cho người học tư duy hệ thống, mạch lạc,
khoa học.
Chân lý có một,
sự thật có hai, cuộc sống có đúng có sai và có cái khác. Sách vở ghi chép những
hữu hạn của tri thức, nhưng nếu người trí thức là một cái đầu ai đó chứa đầy chữ
nghĩa trong một đống sách vở mà đã có thể dương dương tự đắc là có học vấn hơn
người, rồi trích dẫn, rồi đưa ra những lý luận giáo điều, những công thức xơ cứng
mà phản xét, phủ định những cách khác thì đó là hủ nho.
Vì vậy, khi đọc
phải ghi chú, đọc xong phải tổng hợp. Phải thường đọc đi đọc lại các ghi chú để
khi hữu dụng sẽ nhớ dùng. Hãy đọc những câu từ như nhìn một cô gái đẹp, để sau
khi đọc xong không loãng trong tâm hồn bạn, mà còn vương lại một điều gì đó diễm
lệ, thật sự khắc sâu.
Chuyên môn có thể
khác nhau song lúc rảnh hãy dành cho việc viết: một đoạn chia sẻ, bài ngắn hoặc
bài báo. Độ khó của 4 kỹ năng Nghe - Nói - Đọc - Viết ngang nhau, song tổng hợp
nhất vẫn là kỹ năng viết. Tưởng tượng, ngắm nhớ và thu hoạch tất cả những trải
nghiệm vào trong vài dòng chữ, mất kỳ cùng công sức, toát mồ hôi. Lời vẫn có thể
chẳng hoa mỹ, nhưng đánh sâu lạc ấn vào trí óc, vào trái tim người đọc.
3. Sự học hiện nay
Càng học càng thấy
bao la. Quá nhiều thứ phải biết và không nên biết, thường trải qua mới hiểu
“Giá như nên/ không nên biết điều này”.
Ngày xưa, người
có trình độ như ông giáo Thứ (trong Sống Mòn của Nam Cao) có thể được xem là
nhân sĩ trí thức. Nói chung, họ học sâu biết nhiều hơn, có trình độ được đào tạo
cao hơn mặt bằng chung, thuộc tầng lớp được xã hội gọi là “thầy” như thầy giáo,
thầy cãi, thầy thuốc...
Trí thức một
cách chính đáng và chính thống phải có mặt ở mọi tuyến đầu của cuộc sống, ở vị
trí quan trọng nhất trong xã hội, tham gia tiên phong giải quyết tích cực, trên
cơ sở khoa học và thực tiễn những vấn đề, những bài toán mới, nóng và phát triển.
Ngày nay, mạng
xã hội và công nghệ phát triển mạnh mẽ, mang lại bao tiện ích phục vụ cho đời sống.
Mặt khác, chúng lại làm cho nhiều người hoang mang, không phân biệt được thực
giả lẫn lộn. Người ta cảm thấy cô đơn trong phức tạp của sự kết nối, cảm thấy
nhàm chán trước biết bao nhiêu "món ăn công nghệ”. Vì vậy, mỗi người một
cách, song lối sống, cung cách làm việc cần hải hòa, rèn luyện một tư duy hệ thống,
chọn lọc những điều có ích để làm bạn, gần gũi với thiên nhiên, con người.
Cụ Huỳnh Thúc
Kháng có một tư tưởng truyền đời: học cho có đạo đức, học cho có hiểu biết, học
để giỏi ứng dụng. Còn Giuyn Vecnơ viết: Biết quan sát, tận dụng từng điều nhỏ
nhặt quanh ta, tất có ngày đắc dụng. Học ở mọi chỗ, ở mọi người, ở mọi nơi, ở mọi
lúc. Học đến đâu, tổng kết thành các quy luật, hình thành nên quy tắc, xác định
những quy phạm đến đó. Nhưng điều mấu chốt là tạo trong não khả năng tư duy.
Khi nào ta coi
việc đi xem một buổi hòa nhạc thính phòng, đọc một cuốn sách triết học hàn lâm
hay viết một bài báo nhỏ là món giải trí thiết thực thì việc học tự khắc đã ngấm
vào người, trưởng thành trong việc tự học.
Lúc đó, đời sống
sẽ không mấy phức tạp, ta có thể nhâm nhi mỗi ngày.
Nguồn: Báo Công lý và Xã hội
0 comments:
Post a Comment