Inception là một bộ phim của đạo diễn tài ba Christopher Nolan, ra đời vào năm 2010, tại thị trường Việt nam phim có tên “Đánh cắp giấc mơ”. Inception có nghĩa là sự bắt đầu, và kết thúc của phim để lại những tò mò khám phá cho người xem về sự thật của cái kết, những triết lý hiện sinh và những hình ảnh ẩn dụ được khéo léo cài cắm trong phim.
Có rất nhiều giả thuyết được đưa ra để lý giải cho kết thúc của bộ phim, cho cuộc đời của Dom Cobb (Do Leonardo DiCaprio thủ vai). Tùy thuộc cách chúng ta quan niệm thế nào là “thực tại”, thế nào là “hạnh phúc”… chúng ta sẽ có những mức độ đồng ý khác nhau đối với từng lý giải.
 |
| Inception chứa đựng những câu hỏi về thực tại |
Inception là bộ phim hành động giả
tưởng về một thế giới ở một lúc nào đó. Khi con người có khả năng xâm nhập vào
giấc mơ của người khác để ăn cắp những thông tin bí mật, và ở một cấp độ cao
hơn là cấy vào đầu óc người khác một ý niệm, làm người đó thay đổi tư duy, hành
động theo mục đích của mình. Trước tiên, chúng ta cần hiểu thêm về nội dung bộ
phim hack não này.
Nguyên tắc cơ bản:
Chúng ta có thể bị đánh lừa bởi
những tên gọi đặc biệt, nó làm chúng ta khó hiểu nội dung bộ phim hơn. Vì vậy,
hãy đơn giản nó, Dom Cobb là một trích đoạt viên, đó đơn giản là một tay lừa đảo
có hạng, điều đặc biệt là Cobb ăn cắp và cao hơn là cấy vào những ý nghĩ, ý tưởng,
ý niệm trong đầu người khác bằng cách xâm nhập hoặc đưa họ vào giấc mơ. Giống
như bất kỳ tay lừa đảo nào ăn cắp những thứ khác, công việc của Cobb và nhóm của
họ là tạo ra một thực tế giả và nhào nặn nó nhằm đánh lừa mục tiêu.
Các khái niệm trong các tầng mơ và thời gian mơ:
Trong Inception, một người mơ tiếp
trong khi đang mơ là một chuyện bình thường. Việc mơ tiếp trong khi đang mơ sẽ
đưa bạn vào một tầng mơ sâu hơn. Càng vào những tầng sâu hơn trong giấc mơ thì
đầu óc chúng ta càng ít phân biệt được giữa thực tại và giấc mơ, thời gian xảy
ra càng nhanh hơn, và càng khó trở lại thực tại hơn, khi đó tác động đánh thức
(trong phim gọi là “cú huých”) càng trở nên khó khăn hơn.
Một khi rơi vào viễn thức (Limbo)
là tầng mơ sâu nhất, giống như trong thế giới thực con người rơi vào tình trạng
hôn mê, rất khó để tỉnh lại và những gì xảy ra trong giấc mơ sống động như
ngoài đời thật. Khi rơi vào tầng Limbo, người mơ rất khó để nhớ rằng có một “thế
giới thực” đang tồn tại. Họ bị nhầm lẫn rằng thế giới đang mơ chính là thế giới
thật mà họ đang sống. Đó chính là lý do Mal (vợ Cobb, do Marion Cotillard thủ
vai) bị đánh lừa về một thế giới trong tầng Limbo và cộng thêm với việc bị Cobb
cấy vào đầu những ý niệm về thực tại làm Mal lẫn lộn giữa thực tại và giấc mơ.
Khi mơ ở tầng mơ càng sâu, khả
năng nắm bắt thời gian càng nhanh. Sự gia tăng này tăng theo cấp lũy thừa khi
tiến tới tầng mơ sâu hơn, thời gian chuyển từ giây thành phút, phút thành giờ,
thành ngày, thành năm ở mỗi tầng mơ sâu hơn. Đó là lý do tại sao Dom Cobb và
nhóm của mình có thể hoàn thành phi vụ Robert Fischer (Do Cillain Murphy thủ
vai) trong khi chiếc xe rơi từ cầu xuống, lơ lửng trong không trung trước khi
chạm nước, trước khi đám binh lính kịp xâm nhập vào pháo đài tuyết, trước khi
Arthur (Do Joseph Gordon-Levitt thủ vai) cho nổ tung thang máy, và tất cả diễn
ra gói gọn trong khoảng thời gian chuyến bay từ Sydney tới Los Angeles.
Trong tầng viễn thức, thời gian
đã trải qua hàng chục năm trong khi ở tầng mơ trên mới diễn ra vài phút. Khi
Saito (Do Ken Watanabe thủ vai) “chết” ở tầng mơ pháo đài tuyết vì vết thương
do trúng đạn từ tầng mơ thứ nhất, ông rơi vào viễn thức, và khoảng thời gian
vài phút để Cobb và Ariadne (Ellen Page thủ vai) theo tìm Saito trong viễn thức,
thêm khoảng thời gian Cobb nỗ lực trục xuất ảnh chiếu của Mal khỏi tiềm thức của
mình, đã trải qua hàng chục năm đối với Saito. Trong cảnh đầu phim, Cobb tỉnh dậy
giữa bờ biển và gặp Saito là cảnh trong tầng viễn thức, khi này Cobb vẫn trẻ và
Saito đã là một ông già.
Công việc của Cobb và các thành
viên nhóm là một công việc nguy hiểm, người mơ rất dễ rơi vào tầng viễn thức và
không thể thoát ra để trở về thế giới thực tại được. Chính vì thế, những người
như Cobb tạo ra cho riêng mình một totem mà chỉ bản thân mỗi người mới biết về
hình dạng, trọng lượng, và cài vào đó một ý niệm của thực tại. Totem của Cobb
là một con quay nhỏ. Để biết mình đang ở thực tại hay trong mơ, anh chỉ cần
quay totem của mình, nếu nó cứ quay mãi là anh đang trong mơ, còn khi nó dừng
quay và đổ xuống thì anh đang ở hiện thực, đó là ý niệm thực tại Cobb đã cài
vào con quay của mình.
Khi Cobb gặp Saito trong tầng viễn
thức, nhờ ký ức của Saito về totem của Cobb và màn đối thoại giữa hai người.
Cobb và Saito lần lượt nhận ra có một thế giới thực tế họ đã từng sống trước
khi rơi vào viễn thức, nơi mà cả hai vẫn còn khao khát cháy bỏng cần phải hoàn
thành. Một khi họ nhận ra đó là viễn thức, họ có thể đánh thức chính mình, nếu
vậy, có thể họ đã tự bắn vào đầu mình.
Các nhân vật và vai trò của mỗi người
Trích đoạt viên: Nghe cái tên có vẻ khó hiểu, nhưng đơn giản thì
đây là một người lừa đảo, chỉ đặc biệt ở chỗ môi trường hoạt động là những giấc
mơ. Là người lừa đảo, trích đoạt viên cần tìm cách để xâm nhập, dẫn dụ mục tiêu
tiết lộ những bí mật trong đầu óc họ; và cao hơn là cấy vào đầu họ những ý tưởng,
ý nghĩ, ý niệm mới có lợi cho mình.
Kiến trúc sư: là người thiết kế thế giới, khung cảnh, bối cảnh
trong giấc mơ mà trích đoạt viên và mục tiêu tương tác trong đó. Kiến trúc sư
còn tạo ra các “tầng nấc” trong một giấc mơ, hoàn thiện các chi tiết thẩm mỹ và
hiệu quả tác động xúc giác, bổ sung những chi tiết được lấy từ tiềm thức và ký ức
của chính họ, nhằm thuyết phục mục tiêu rằng đây là thật chứ không phải giấc mơ,
hoặc ít nhất là làm mục tiêu tin rằng đây là giấc mơ của chính mình, do mình
làm chủ chứ không phải trong giấc mơ của người khác và đang bị dẫn dắt.
Kiến trúc sư thường biến hóa,
sáng tạo những công trình kiến trúc có ngoài đời thật và bẻ cong các thuyết vật
lý để tạo ra những nghịch lý như một cầu thang vô tận, biến thế giới trong mơ
thành mê cung. Trích đoạt viên và mục tiêu sẽ ở trong mê cung đó, nhiệm vụ của
trích đoạt viên là làm mục tiêu có cảm giác quen thuộc, không xuất hiện nghi ngờ,
từ đó sẽ dẫn trích đoạt viên tới bí mật của mục tiêu. Ngược lại, nếu mục tiêu lạc
lối trong mê cung, cảm thấy xa lạ và nghi ngờ, họ sẽ nhận ra đó là một nơi
không có thật.
Người mơ và kiến trúc sư không phải
lúc nào cũng là cùng một người. Kiến trúc sư thiết kế thế giới trong giấc mơ và
có thể truyền cho một người khác là người mơ. Người mơ là người làm chủ giấc mơ
đó và mục tiêu được đưa vào trong mơ để trích đoạt viên lừa đảo, dẫn dụ. Người
mơ để mục tiêu trám tiềm thức của họ vào trong mơ, và khi người mơ không duy
trì được sự ổn định của giấc mơ, tiềm thức của mục tiêu sẽ nhận ra trí óc mình
đang bị kẻ khác xâm nhập, họ sẽ cố gắng định vị và trục xuất kẻ lạ mặt để thoát
ra khỏi giấc mơ. Những cảnh hành động trong phim là do tiềm thức của mục tiêu
sinh ra người bảo vệ, tìm cách chống lại kẻ xâm nhập.
Khi mọi người vào cùng một giấc
mơ, việc nhận dạng ai đang mơ trở nên khó khăn, đặc biệt khi phải dẫn dắt mục
tiêu qua nhiều tầng mơ riêng biệt. Một khi chuỗi các tầng mơ bắt đầu, cách tốt
nhất để theo dấu người mơ là giữ người này còn thức và không theo những người
còn lại đi xuống tầng mơ tiếp theo, người mơ không thể xuống tầng mơ sâu hơn, nếu
không tầng mơ họ nắm giữ sẽ kết thúc.
Sau đây chúng ta làm rõ ai mơ tầng nào trong phi vụ Fischer:
1. Thành phố trong mưa: Đây là tầng mơ đầu tiên, và người mơ là nhà
hóa học Yusuf (Do Dileep Rao thủ vai). Ở “thế giới thực” trên máy bay, Yusuf đã
uống khá nhiều champagne nên khi ngủ xuất hiện tình trạng buồn tè, do đó kích
thích cảnh tượng mưa rơi ở tầng mơ này. Và vì là người mơ, Yusuf phải ở lại tầng
mơ này, nên anh ta cũng là người lái xe. Yusuf là một người quan trọng, anh ta
là người tạo ra thứ thuốc mê, làm cho những người tham gia vào giấc mơ có thể
ngủ sâu suốt 10 tiếng trên chuyến bay và ít bị tác động bởi những tác động ngoại
cảnh.
Trong tầng mơ này, Cobb và nhóm của
mình bắt cóc Fisher, Saito bị trúng đạn, họ trốn vào một nhà kho để ổn định vết
thương cho Saito. Eames giả dạng thành ông chú Peter của Fisher và có một cuộc
đối thoại với anh. Sau đó, Yusuf ở lại tầng mơ này, những người còn lại xuống
tiếp tầng mơ sâu hơn, tầng mơ khách sạn.
 |
| Các tầng mơ trong Inception |
2. Khách sạn: Arthur (Do Joseph Gordon Levitt thủ vai) là người mơ
ra cảnh khách sạn, nên anh phải thức khi những người còn lại trong nhóm mơ tiếp
vào tầng mơ pháo đài tuyết. Khi chiếc xe Yusuf lái văng ra khỏi cây cầu và rơi
vào không trung, cơ thể Arthur trong xe cũng lơ lửng, tạo ra trạng thái không
trọng lực.
Tại tầng mơ này, mọi người thay đổi
chiến thuật khi làm cho Fisher tin rằng Cobb và nhóm của anh là tiềm thức của
Fisher, bên anh để chống lại những kẻ cố xâm nhập vào giấc mơ của anh. Cobb
thuyết phục Fisher đi vào giấc mơ để tìm hiểu ý đồ của người chú Peter Browning
(Do Tom Berenger thủ vai), Fisher bị mắc lừa và họ cùng nhau đi vào tầng mơ sâu
hơn, tầng mơ pháo đài tuyết.
3. Pháo đài tuyết: Eames (Do Tom Hardy thủ vai) mơ. Tại tầng mơ
này, chiếc xe ở tầng mơ đầu tiên vẫn đang rơi, nhưng trọng lực trong thế giới
băng tuyết lại bình thường, không bị tình trạng không trọng lực như tầng mơ
khách sạn. Là một đạo diễn, kiêm người viết kịch bản, đây khó có thể là một thiếu
sót trong kịch bản của Nolan. Điều đó chỉ có thể giải thích là do càng ở tầng
mơ sâu hơn thì khả năng nhận ra tác động của ngoại cảnh từ tầng mơ đầu càng ít
đi, và tình trạng nghiêng ngả của những người ngồi trong xe đã ổn định. Ngay cả
Saito, ông bị trúng đạn từ từng mơ đầu tiên và ở tình trạng nguy cấp. Nhưng khi
xuống tầng mơ thứ hai, cơ thể lại linh hoạt, khỏe mạnh hơn nhiều.
4. Limbo: tầng viễn thức không hẳn là tầng mơ thứ 4, một người có
thể rơi vào viễn thức từ tầng mơ thứ 5, thứ 6 nếu các tầng mơ đủ dài. Limbo là
một tầng mơ hoàn toàn không có cấu trúc, lẫn lộn, lộn xộn, một nơi đơn thuần và
ngẫu nhiên phản ánh tiềm thức. Ariadne đã khám phá ra viễn thức từ sớm khi đi
vào giấc mơ của Cobb khi nhóm đang tập duyệt cho phi vụ, đã biết được sự thật
là người trích đoạt có thể mang theo những nhân tố thuộc về tiềm thức của chính
mình vào các tầng mơ nếu họ bất cẩn và những ảnh chiếu quá lớn. Cobb và Mal đã
từng ở trong viễn thức cùng nhau và có một tiềm thức dữ dội cào xé, viễn thức họ
rơi vào là ký ức của anh về thành phố anh và người vợ Mal đã cùng xây nên cho
riêng họ.
Mục tiêu cho rằng thế giới mà họ
đang mơ là thực. Họ càng củng cố điều đó bằng cách “chiếu” góc nhìn tỉnh táo về
thế giới hiện thực vào trong giấc mơ. Các nhân vật ảnh chiếu xuất hiện ở thành
phố trong mơ là chiêu trò của trích đoạt viên, mục tiêu là để hòa mình vào thực
tế ảo trong mơ. Còn Mal xuất hiện là do tiềm thức của Cobb, Peter xuất hiện ở tầng
mơ khách sạn là do tiềm thức của Fischer.
Ảnh chiếu: Giấc mơ giống như thật một phần là do khả năng thiết kế
một thế giới giả mạo của người kiến trúc sư. Thông thường, giấc mơ tái hiện những
khung cảnh của hiện thực, trong đó có người đi đi lại lại. Trong Inception, những
người này là những người được mục tiêu vô thức tạo ra trong các giấc mơ, đây được
gọi là “những ảnh chiếu”.
Trong Inception đã giải thích, ảnh
chiếu không xuất phát từ ý thức của mục tiêu, ảnh chiếu chỉ là biểu hiện của ảo
ảnh về hiện thực của mục tiêu. Còn khi mục tiêu đã được rèn luyện để tự bảo vệ
trước sự xâm nhập của các trích đoạt viên, tiềm thức của họ sẽ luôn sản sinh ra
sự phòng vệ, trong phim là những tay súng chống lại Cobb và nhóm của anh. Riêng
trường hợp của Cobb, “linh hồn” Mal là một ảnh chiếu tồn tại do Cobb day dứt với
sai lầm của mình đối với Mal, và anh ghi nhớ về người vợ quá cố, tình yêu và những
đứa con của hai người. Mal muốn Cobb ở lại viễn thức, do sự day dứt vẫn còn, tiềm
thức của Cobb cố kéo anh trở lại nơi mà anh có thể ở bên cô.
Eames là chìa khóa quan trọng của
phi vụ, anh là người có thể giả mạo chữ viết, tiếng nói, hình dạng, phong cách
của mọi người, ngay cả trong mơ anh cũng có thể làm được điều này. Ở tầng mơ thứ
nhất (thành phố trong mưa) Eames đóng giả Peter, cố vấn tin cậy của Robert
Fischer. Eames đã thành công trong việc giả dạng và đánh lừa được Fischer tạo ra
trong tiềm thức một phiên bản chú Peter (xuất hiện trong tầng mơ thứ hai, cảnh
trong khách sạn), đã thúc đẩy Fischer đi sâu vào trong giấc mơ do nhóm của Cobb
tạo ra (đi vào tầng mơ pháo đài tuyết, tầng mơ thứ 3) để tìm ra mưu đồ của
Peter, nhưng thực ra là đi sâu vào các tầng mơ để nhóm của Cobb gieo cấy ý tưởng
khởi nguyên. Eames đã đánh lừa Fischer sử dụng chính tiềm thức của mình để chống
lại mình.
Mal (và linh hồn của cô): Mal là nhân vật chứa đựng tất cả những ý
niệm và câu hỏi về thực tại mà Inception đặt ra và muốn người xem suy ngẫm. Mal
không chỉ nghĩ mà còn cảm nhận rằng thế giới mà cô và Cobb đã xây dựng nên
trong viễn thức là có thật, nó nuôi dưỡng cảm xúc của cô và khiến cô hạnh phúc.
Khi Cobb gieo ý tưởng “thế giới này không có thật” vào đầu óc cô, anh chỉ muốn
nó sẽ giúp cô phân biệt được đâu là thực, đâu là mơ và cùng nhau thoát khỏi tầng
viễn thức. Nhưng việc anh cấy ý tưởng này vào đầu Mal đã làm cô luôn nghĩ về điều
đó ngay cả khi đã quay lại thực tại. Vì ý tưởng khởi nguyên đó, Mal không cảm
nhận được giá trị của mối liên kết và tình thân, cô lẫn lộn giữa thực tại và giấc
mơ, chỉ còn cô và Cobb, tình yêu của họ là thật mà thôi. Cô tìm cách để quay lại
“thực tại” cũ trong viễn thức, nơi cô có hạnh phúc thật sự của mình. Do đó, với
ý nghĩ Cobb bị lạc mất trong thực tại giả mạo, cô dàn xếp vụ tự sát trong khách
sạn và đẩy Cobb vào thế bị tình nghi mưu sát nhằm buộc Cobb theo mình. Có vẻ
như ý tưởng Cobb cấy vào đầu Mal đã dẫn cô đến cái chết, và mối dằn vặt này khiến
linh hồn của Mal luôn tồn tại trong tiềm thức của anh.
Trong phim, Mal đã hỏi Cobb, và
có lẽ dành cho cả người xem, rằng có thể nào tồn tại những tổ chức nào đó đưa
ta vào mê trận của những giấc mơ không? Đây có lẽ cũng là câu hỏi mà Inception
nêu ra, để người xem chiêm nghiệm về thực tại.
Đến đây, có lẽ chúng ta đã phần
nào hiểu hơn về nội dung của bộ phim. Chúng ta có thể xem lại bộ phim một lần nữa,
và cùng nhau đi tìm lý giải cho cái kết và ý nghĩa của Inception.
0 comments:
Post a Comment