Văn Cao và Trịnh Công Sơn
là hai nhạc sĩ tài năng của nền âm nhạc Việt Nam. Văn Cao hơn Trịnh Công Sơn 16
tuổi nhưng giữa họ có một mối tâm giao kỳ lạ và một tình bạn sâu sắc.
Con trai của nhạc sĩ Văn
Cao, họa sĩ Văn Thao đã kể lại: “Tôi nhớ
lần đầu tiên hai người (Văn Cao và Trịnh Công Sơn) gặp nhau. Vào khoảng đầu năm
1980, tôi từ Trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp về thăm ông. Hai cha con đang
ngồi tâm sự với nhau thì thấy nhạc sĩ Hồng Đăng và nhạc sĩ Trần Tiến mở cửa bước
vào, phía sau là một thanh niên đội chiếc mũ vải mềm, một chiếc kính trắng, gọng
đồi mồi, to ngự trên khuôn mặt bé nhỏ. Dáng vóc gầy gò khép nép, chàng trai chắp
tay cúi gập người chào cha tôi với chất giọng Huế nhỏ nhẹ: “Dạ! Con chào chú!”.
Nhạc sĩ Hồng Đăng vội giới thiệu: “Thưa anh Văn, đây là nhạc sĩ Trịnh Công Sơn ở
trong nam ra, Sơn rất ngưỡng mộ anh, bọn em đưa Sơn đến thăm anh”.
Cha tôi chăm chú nhìn Trịnh
Công Sơn giây lát rồi nhổm người lên bắt tay: “Trịnh Công Sơn đây hả? Tớ gặp cậu rồi…”. Thấy mọi người có vẻ ngạc
nhiên, cha tôi cười nói: “Gặp qua tác phẩm!
Tớ đã nghe nhạc của cậu từ lâu, từ ngày đất nước còn chưa thống nhất”. Trầm
ngâm giây lát, ông nói: “Một lần có mấy
anh bạn trẻ rủ mình đến nhà uống rượu, vui lên, họ hát cho mình nghe những ca
khúc của Sơn mà họ học được qua những buổi phát thanh của đài Sài Gòn. Họ hát
say sưa, hát thâu đêm. Âm nhạc và lời ca của Sơn đi vào lòng mọi người như thế
đấy”.
Trịnh Công Sơn gỡ kính
ra, lấy mùi xoa thấm mắt, rồi chắp tay cúi đầu: “Dạ! Con cám ơn chú”.
- Mình là thế hệ trước, cậu là thế hệ sau. Chúng ta cùng nghề không phân
biệt tuổi tác, từ giờ hãy gọi nhau là anh em cho thân mật.
Trịnh Công Sơn cảm động
chắp tay: “Dạ! Dạ!... Cháu… à… em, em cám
ơn anh”.
Buổi gặp gỡ giữa cha tôi
với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cùng nhạc sĩ Hồng Đăng, nhạc sĩ Trần Tiến ngày hôm
đó diễn ra vui vẻ và ấm ấp. Họ nói với nhau nhiều chuyện, bàn luận sôi nổi về nghệ
thuật. Không còn khái niệm về tuổi tác. Tôi cảm nhận được cha tôi và Trịnh Công
Sơn đã trở thành đôi bạn tri kỷ theo đúng nghĩa của nó. Tôi ngồi nhìn mọi người
nói, chỉ biết nghe và nghe.
Từ đó, hằng năm nhạc sĩ
Trịnh Công Sơn đều ra Hà Nội thăm nhạc sĩ Văn Cao. Không những thế, Trịnh Công
Sơn còn đưa những người bạn của mình là các nhạc sĩ Từ Huy, Trần Long Ẩn, Nguyễn
Văn Hiên, Tôn Thất Lập… đến với Văn Cao. Ngôi nhà 108 Yết Kiêu trở thành nơi tụ
hội của anh em nhạc sĩ trẻ miền Nam. Mỗi lần ra Hà Nội, Trịnh Công Sơn thường
thuê những khách sạn ở gần nhà Văn Cao để bất cứ lúc nào rỗi là có thể đi bộ đến
thăm và uống rượu cùng ông. Với Trịnh Công Sơn, Văn Cao bao giờ cũng dành những
loại rượu đặc biệt và ngon nhất để uống cùng. Nhạc sĩ Văn Cao có một loại rượu
“quốc lủi” nút lá chuối trong vắt được nấu bằng gạo nếp cái hoa vàng, mỗi khi
rót ra tăm nổi lên như mắt cua đóng vòng quanh chén như một chiếc đai ngọc. Trịnh
Công Sơn rất mê loại rượu này, ông gọi nó là “Rượu Văn Cao”.
Cũng theo lời kể của họa
sĩ Văn Thao: “Sau khi cha tôi mất, mỗi lần có dịp đi Sài Gòn, tôi đều mang “Rượu
Văn Cao” vào biếu nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Ông trân trọng đặt lên bàn thờ thắp
hương cẩn thận xong rồi mới gọi bạn bè đến uống. Ông ôm lấy tôi: “Mình nhớ anh Văn quá, Thao ơi…”.
Cả nhà tôi đều yêu quý Trịnh
Công Sơn, coi anh như một thành viên trong gia đình.
Một ngày thu năm 1985, cửa
nhà tôi bật mở. Trịnh Công Sơn ôm cây đàn guitar bước vào, reo lên: “Anh Văn! Em vừa sáng tác xong một bài hát về
mùa thu Hà Nội. Vội sang đây đàn và hát cho anh nghe thử”. Nói xong, Trịnh
Công Sơn vừa đàn vừa hát:
“Hà
Nội mùa thu, cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ
Nằm
kề bên nhau, phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu
Hà
Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội
Mùa
hoa sữa về thơm từng ngọn gió…”
Trịnh Công Sơn hát. Hát một
cách say sưa. Chiếc kính rơi ra khỏi mắt, hai bàn tay gầy guộc lướt trên dây
đàn…
“Hà
Nội mùa thu đi giữa mọi người
Lòng
như thầm hỏi, tôi đang nhớ ai
Sẽ
có một ngày trời thu Hà Nội trả lời cho tôi
Sẽ
có một ngày từng con đường nhỏ trả lời cho tôi…”
Cho đến lúc ấy, chén rượu
vẫn lửng lơ trên tay cha tôi. Ông lặng đi nghe Trịnh Công Sơn hát. Nghe tới
đây, chợt ông bừng tỉnh, đưa mắt nhìn Trịnh Công Sơn. Hình như ông định nói điều
gì đó thì bất chợt giọng hát của Sơn lại khẽ vang lên.
“Hà
Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội
Nhớ
đến một người… để nhớ mọi người”
Tiếng đàn run rẩy trôi
vào hư vô. Trịnh Công Sơn từ từ buông tay khỏi hộp đàn. Ông nhặt kính lên đeo
trở lại, rồi nhìn cha tôi “lòng như thầm hỏi”…
Cha tôi lặng lẽ nhấp một
ngụm rượu rồi nhìn Sơn: “Bài hát của Sơn
viết về mùa thu Hà Nội hay quá, mình nghĩ câu kết ở câu “Sẽ có một ngày từng
con đường nhỏ trả lời cho tôi” là được rồi, sao lại còn thêm mấy câu vĩ thanh
vào làm gì?”.
Trịnh Công Sơn cười: “Đúng là em đã định kết ở đó rồi nhưng lại
nhớ đến anh nên em đã làm thêm câu vĩ thanh “Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội, nhớ
đến một người… để nhớ mọi người”. Câu “Nhớ đến một người” là nhớ đến anh đã…
Anh thấy thế có được không”?
Cha tôi nhìn Sơn cười: “Thế thì được!”.
Bài hát “Nhớ mùa thu Hà Nội”
của Trịnh Công Sơn sáng tác năm đó chưa được trình diễn. Sau này, khi Trịnh
Công Sơn xuất bản tập nhạc “Em còn nhớ hay em đã quên”, nhạc sĩ Văn Cao đã viết
lời bạt cho Sơn: “Tôi gọi Trịnh Công Sơn
là người ca thơ, bởi ở Sơn, nhạc và thơ quyện vào nhau đến độ khó phân định cái
nào là chính, cái nào là phụ. Và bởi Sơn đã hát về quê hương đất nước bằng cả tấm
lòng của một đứa con biết vui tận cùng những niềm vui và đau tận cùng những nỗi
đau của Tổ quốc mẹ hiền… Trong âm nhạc của Sơn ta không thấy dấu vết của âm nhạc
cổ điển theo cấu trúc bác học phương Tây. Sơn viết hồn nhiên như thể cảm xúc tự
nó trào ra. Nói như nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, người bạn già của tôi, “Trịnh
Công Sơn viết dễ như lấy chữ từ trong túi ra”. Cái quyến rũ của nhạc Trịnh Công
Sơn có lẽ chính là ở chỗ đó, ở chỗ không định ra một trường phát nào, một triết
học nào, mà vẫn thấm vào lòng người như suối tưới. Với những lời, ý đẹp và độc
đáo đến bất ngờ hôn phối cùng một kết cấu đặc biệt như một hình thức của dân ca
hầu như không thay đổi, Trịnh Công Sơn đã chinh phục hàng triệu con tim không
chỉ ở trong nước mà cả ở ngoài biên giới nữa…”
Ngày tang lễ của cha tôi,
nhạc sĩ Trịnh Công Sơn bay ra Hà Nội từ hôm trước. Xuống sân bay, ông đến thẳng
nhà tôi. Ông chạy lên cầu thang ôm lấy mẹ tôi khóc tức tưởi…
Năm 1996, sau khi đến viếng
nhạc sĩ Văn Cao, người bạn vong niên tri âm, tri kỉ, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã
viết: “Anh Văn ơi, đừng buồn, bởi có gì tồn
tại mãi đâu. Có đấy và mất đấy. Cái tồn tại hôm nay là tạm bợ. Cái vĩnh viễn là
tấm lòng thủy chung quá hiếm hoi”.
“Anh
Văn ơi, sao anh ra đi mà tôi cứ có cảm giác như một cuộc hành hương tưng bừng về
cố quận. Chỉ thấy nụ cười và nụ cười. Nụ cười của anh đã lỡ mở ra không cần giấu
diếm với một không gian nhỏ bé quanh anh.
Ở
đâu rồi và ở đâu anh đang bước những bước đi không chính xác. Không chính xác
đôi khi cũng là bản chất của người nghệ sĩ. Anh thì cần gì nghệ sĩ hay không.
Quên đi những ai tự cho mình là nghệ sĩ. Anh cứ là anh như một kẻ tình cờ lạc lối
đến nơi này. Không mưu toan gì, không ân hận gì nhưng dù sao cũng phải yêu
thương cuộc đời này dù anh đang ở một cuộc đời khác”.
Trong bài viết “Giữa Sài
Gòn uống rượu nhớ Nguyễn Tuân và Văn Cao”. Trịnh Công Sơn đã tâm sự: “Những ngày vui chơi giữa Sài Gòn này cùng
các anh tưởng chừng như vô tận mà có lúc tận. Rượu thì vô hạn mà đời người thì
hữu hạn.
Đã
bao nhiêu mùa xuân qua rồi. Bao nhiêu đêm giao thừa tôi ngồi uống rượu và nhớ đến
các anh Nguyễn Tuân, Văn Cao. Trầm hương không đủ để làm ấm một không gian đã vắng
những khuôn mặt người vắng để nhớ.
Nhớ
như một vết thương. Bạn trong đời sống uống rượu đường dài có nhiều nhưng không
phải ly rượu nào cũng quý và bữa tiệc nào cũng vui…”.
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn
cũng đã viết về nhạc sĩ Văn Cao như sau: “Trong
âm nhạc, Văn Cao sang trọng như một ông hoàng. Trên cánh đồng ca khúc, tôi như
một đứa bé ước mơ mặt trời là con diều giấy thả chơi.
Âm
nhạc của anh Văn là âm nhạc của thần tiên bay bổng. Tôi la đà đi giữa cõi người.
Anh cứ bay và tôi cứ chìm khuất. Bay và chìm trong thân phận riêng tư.
Quanh
anh Văn là tranh. Là thơ. Là nhạc.
Vốn
liếng cạnh tôi cũng là tranh, là thơ, là nhạc.
Anh
và tôi đi trên cùng một con đường. Nhưng, anh là anh mà tôi vẫn là tôi. Cái lớn
vô cùng và cái nhỏ cũng vô cùng…
Anh
đã từng nhiều năm nặng nợ với âm nhạc, thi ca, hội họa, điều ấy có thật nhưng
nhiều khi tôi vẫn băn khoăn và tự hỏi: “Anh là ai mà lưu lạc giữa chốn Thiên
Thai này?”.
0 comments:
Post a Comment