Cảm nhận bài hát Dư âm và hoàn cảnh ra đời

Dư âm là một trong những bài hát được khán giả yêu thích nhất của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý. Đó cũng là một sáng tác tâm đắc nhất của ông. Vào cuối những năm 1940 đầu 1950, khi dòng nhạc tiền chiến đang ở giai đoạn rực rỡ nhất, hàng loạt những ca khúc có lời ca trau chuốt, lãng mạn, giai điệu nhẹ nhàng đã ra đời. Dư âm cũng được sáng tác vào thời kỳ đó, nó được coi là bài hát tiền chiến duy nhất của Nguyễn Văn Tý và có một hoàn cảnh ra đời rất đặc biệt.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý

Năm 1950, khi người vợ đầu của ông đã mất 6 năm, ông nhận lời về chơi nhà một người bạn thân ở Quỳnh Lưu, Nghệ An. Cũng như nhiều người khác tìm cách mai mối cho ông, người bạn này có ý giới thiệu cho nhạc sĩ người em gái của mình. Gia đình người bạn có 2 người con gái, cô chị 22 tuổi và cô em tên Hằng mới vừa tròn 16.

Cuộc gặp không được như kỳ vọng của người sắp xếp, vì nhạc sĩ chỉ có niềm xúc động mãnh liệt kể từ lúc cô em xuất hiện. Như lời nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý nói: “lúc cô em bất thần xuất hiện, đến sau lưng chị, tì cằm vào ghế chị ngồi và nhìn tôi với đôi mắt đen tròn lay láy. Ôi! Đôi mắt kỳ diệu đã hút hồn khiến tôi sững sờ, đờ đẫn, rồi lặng im như người mất hồn”.

Hôm sau, khi đang ngồi uống trà, trò chuyện với người bạn của mình dưới ánh trăng ngoài sân, tâm hồn nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý lại dâng trào những cảm xúc khi thấy cô em ra ngoài thềm ngồi hong tóc. Hong tóc xong cô ôm đàn ngồi hát khe khẽ. Tóc cô bay bay trong gió dưới ánh trăng. Khoảnh khắc đó là nguồn cảm hứng cho câu hát: “Đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn dìu muôn tiếng tơ”. Khi về đơn vị, Nguyễn Văn Tý đã sáng tác ngay bài hát Dư âm trong vòng một đêm. Tuy những cảm xúc là mãnh liệt, nhưng Nguyễn Văn Tý chọn cách im lặng vì ông biết Hằng còn quá trẻ, hai người không thể đến với nhau. Sau này, trong hồi ký của mình, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý nói: “Trái tim tôi lúc đó tan nát lắm rồi. Không thế sao lại hạ bút viết câu Tim anh băng giá đang ngại ngùng câu năm tháng mong chờ”

Năm 1951, Nguyễn Văn Tý giải ngũ và chuyển về công tác ở Chi hội Văn nghệ liên khu IV. Năm 1952, nhạc sĩ quen bà Nguyễn Thị Bạch Lệ, em gái nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương, sau đó hai người nên duyên vợ chồng.

Dư âm bị cấm hát trong chiến khu, nhưng bằng nhiều cách khác nhau, nó vẫn được phổ biến khắp nơi và được người nghe yêu thích. Năm 1953, Nguyễn Văn Tý bị tổ chức phê bình, kiểm điểm, vì khi đó nhạc sĩ cách mạng không được sáng tác những bài hát lãng mạn.

Sau lần gặp gỡ định mệnh đó khoảng 8 năm, trong một lần trở về đơn vị ở Vĩnh Yên, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý có gặp lại Hằng, lúc ấy Hằng cũng đi bộ đội và đã lấy chồng. Nguyễn Văn Tý nhớ lại: “Một chiều đi đến Vĩnh Yên, trời chuẩn bị mưa, tôi ghé vào một doanh trại trên đồi trú mưa. Nhưng vừa nộp xong giấy tờ cho bảo vệ, tôi bỗng thấy một người trong trang phục quân đội chỉnh tề từ xa đi tới. Tôi vô cùng hoảng hốt khi nhận ra người đó chính là Hằng. Hình như cô ấy cũng nhận ra tôi nên dừng lại từ xa. Tôi vội vàng vào trạm bảo vệ xin lại giấy tờ, rồi như người mất hồn đi qua mặt cô, ra cổng và đi thật nhanh như chạy trốn. Kỳ thực trong thâm tâm tôi lúc ấy chỉ nghĩ rằng: Không muốn để ai hiểu lầm tôi mượn cớ để gặp người mình yêu”.

Dư âm được viết ở nhịp 2/4, lấy cảm hứng từ tình yêu trong sáng, có nhiều đoạn luyến láy trữ tình, khiến người nghe ở mọi lứa tuổi tìm thấy một phần của mình trong đó.

Đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn dìu muôn tiếng tơ

Không gian trầm lắng như âu yếm ru ai trong giấc mơ

Mái tóc nhẹ rung, trăng vờn làn gió

Yêu ai anh nắn cung đàn đầy vơi đôi mắt xa vời

Đây là khúc nhạc ghi lại dư âm của lần gặp gỡ với Hằng. Bằng những ca từ chứa chan, nên thơ, nhạc sĩ đã vẽ nên một không gian thơ mộng, một dáng người yêu kiều, và một niềm nhung nhớ đầy vơi. Dáng em đó, đang ngồi ôm đàn khẽ hát, tiếng hát, dáng người như dìu muôn tiếng tơ, như âu yếm ru ai đó trong giấc mơ, làm cho không gian trở nên trầm lắng. Hay là cả không gian trầm lắng lại để nghe tiếng tơ. Không gian, thời gian hòa quyện vào muôn tiếng tơ như chỉ có trong giấc mơ. Trong không gian đó, chẳng lẽ nào ánh trăng, làn gió lại không vờn nhẹ mái tóc yêu kiều của em, xao xuyến và say đắm nắn cung đàn thánh thót thành những dư âm để bày tỏ nỗi niềm nhớ nhung cho “đầy vơi đôi mắt xa vời”.

Anh yêu tiếng hát êm như lời nguyền đẹp bao ước mơ

Anh như lầu vắng em như ánh trăng gieo muôn ý thơ

Muốn nói cùng em đôi lời trìu mến…

Tim anh băng giá đang ngại ngần câu năm tháng mong chờ

Ôi, tiếng hát của em đẹp đẽ, êm đềm như một lời thề ước, như dệt mộng chung đôi, như ước mơ vẹn tròn. Ước vọng uyên ương là của riêng anh, anh chỉ là căn lầu vắng đìu hiu, mong chờ tình yêu của em như căn lầu vắng mong chờ ánh trăng rọi vào. Anh muốn nói với em lời ước hẹn, nhưng trái tìm đành băng giá trước bức tường lễ giáo gia phong.

Hẹn em từ muôn kiếp trước

Nhớ em mấy thở bạc đầu

Anh đã âu sầu vì đường tơ vương vấn

Em để cung đàn đưa anh về đâu?

Đã hẹn em từ muôn kiếp trước, kiếp này mới có duyên gặp gỡ. Nhưng gặp gỡ rồi lại phải nhớ em đến tận bạc đầu. Anh đành thú nhận rằng, vì đường tơ vương vấn, nên anh phải âu sầu. Nhưng cung đàn đẹp đẽ đó, dù có đưa anh về đâu, cũng theo anh đến thở bạc đầu.

Dư âm tiếng hát reo lên trong lòng anh bao nhớ nhung

Đê mê lòng nhớ đêm qua giấc mơ môi em hé rung

Anh muốn thành mây nương nhờ làn gió

Đưa anh tới cõi mơ hồ nào đây muôn kiếp bên nàng.

Dư âm, bắt đầu bằng tiếng hát, lớn lên bằng một tình yêu không thành, reo lên trong lòng anh mãi một sự nhớ nhung. Có những đêm, cõi lòng đê mê đó được an ủi phần nào khi mơ được kề môi áp má em. Anh chỉ muốn biến thành mây để nương nhờ làn gió. Nhờ làn gió đưa anh mãi tới cõi mơ đấy, để muôn kiếp được ở bên nàng.

Đến cuối đời, đến thuở bạc đầu, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý vẫn không thể quên ánh mắt, nụ cười của người con gái 16 tuổi năm xưa. Nhạc sĩ nói: “…đến bây giờ và suốt đời có lẽ tôi vẫn yêu. Tôi không sao quên được đôi mắt và nụ cười của người con gái 16 tuổi ấy. Bây giờ tôi vẫn yêu là yêu cái dư âm đó thôi, chứ làm gì có cái thật để mà yêu. Mà cái dư âm thì còn mãi, yêu như thế cũng được và cũng tốt đấy chứ…”

Dư âm đó còn mãi, cũng như bài hát “Dư âm” mãi còn để lại những cảm nhận ngọt ngào, tinh khiết, đẹp đẽ trong lòng người nghe nhạc qua các thế hệ.

VnTimeless

VnTimeless cảm ơn bạn đã ghé thăm website! Mời bạn để lại dưới đây một comment!