Dư âm là một trong những bài hát được khán giả yêu thích nhất của nhạc
sĩ Nguyễn Văn Tý. Đó cũng là một sáng tác tâm đắc nhất của ông. Vào cuối những
năm 1940 đầu 1950, khi dòng nhạc tiền chiến đang ở giai đoạn rực rỡ nhất, hàng
loạt những ca khúc có lời ca trau chuốt, lãng mạn, giai điệu nhẹ nhàng đã ra đời.
Dư âm cũng được sáng tác vào thời kỳ đó, nó được coi là bài hát tiền chiến duy
nhất của Nguyễn Văn Tý và có một hoàn cảnh ra đời rất đặc biệt.
Năm 1950, khi người vợ đầu của
ông đã mất 6 năm, ông nhận lời về chơi nhà một người bạn thân ở Quỳnh Lưu, Nghệ
An. Cũng như nhiều người khác đã tìm cách mai mối cho ông, người bạn này có ý
giới thiệu cho nhạc sĩ người em gái của mình. Gia đình người bạn có 2 người con
gái, cô chị 22 tuổi và cô em tên Hằng mới vừa tròn 16.
Cuộc gặp không được như kỳ vọng
của người sắp xếp, vì nhạc sĩ chỉ có niềm xúc động mãnh liệt kể từ lúc cô em
xuất hiện. Như lời nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý nói: “lúc cô em bất thần xuất
hiện, đến sau lưng chị, tì cằm vào ghế chị ngồi và nhìn tôi với đôi mắt đen
tròn lay láy. Ôi! Đôi mắt kỳ diệu đã hút hồn khiến tôi sững sờ, đờ đẫn, rồi
lặng im như người mất hồn”.
Hôm sau, khi đang ngồi uống
trà, trò chuyện với người bạn của mình dưới ánh trăng ngoài sân, tâm hồn nhạc
sĩ Nguyễn Văn Tý lại dâng trào những cảm xúc khi thấy cô em ra ngoài thềm ngồi
hong tóc. Hong tóc xong cô ôm đàn ngồi hát khe khẽ. Tóc cô bay bay trong gió
dưới ánh trăng. Khoảnh khắc đó là nguồn cảm hứng cho câu hát: “Đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn dìu muôn
tiếng tơ”. Khi về đơn vị, Nguyễn Văn Tý đã sáng tác ngay bài hát Dư âm
trong vòng một đêm. Tuy những cảm xúc là mãnh liệt, nhưng Nguyễn Văn Tý chọn
cách im lặng vì ông biết Hằng còn quá trẻ, hai người không thể đến với nhau.
Sau này, trong hồi ký của mình, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý nói: “Trái tim
tôi lúc đó tan nát lắm rồi. Không thế sao lại hạ bút viết câu Tim anh băng giá
đang ngại ngùng câu năm tháng mong chờ”
Năm 1951, Nguyễn Văn Tý giải
ngũ và chuyển về công tác ở Chi hội Văn nghệ liên khu IV. Năm 1952, nhạc sĩ
quen bà Nguyễn Thị Bạch Lệ, em gái nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương, sau đó hai người
nên duyên vợ chồng.
Dư âm bị cấm hát trong chiến
khu, nhưng bằng nhiều cách khác nhau, nó vẫn được phổ biến khắp nơi và được
người nghe yêu thích. Năm 1953, Nguyễn Văn Tý bị tổ chức phê bình, kiểm điểm,
vì khi đó nhạc sĩ cách mạng không được sáng tác những bài hát lãng mạn.
Sau lần gặp gỡ định mệnh đó
khoảng 8 năm, trong một lần trở về đơn vị ở Vĩnh Yên, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý có
gặp lại Hằng, lúc ấy Hằng cũng đi bộ đội và đã lấy chồng. Nguyễn Văn Tý nhớ lại: “Một
chiều đi đến Vĩnh Yên, trời chuẩn bị mưa, tôi ghé vào một doanh trại trên đồi
trú mưa. Nhưng vừa nộp xong giấy tờ cho bảo vệ, tôi bỗng thấy một người trong
trang phục quân đội chỉnh tề từ xa đi tới. Tôi vô cùng hoảng hốt khi nhận ra
người đó chính là Hằng. Hình như cô ấy cũng nhận ra tôi nên dừng lại từ xa. Tôi
vội vàng vào trạm bảo vệ xin lại giấy tờ, rồi như người mất hồn đi qua mặt cô,
ra cổng và đi thật nhanh như chạy trốn. Kỳ thực trong thâm tâm tôi lúc ấy chỉ
nghĩ rằng: Không muốn để ai hiểu lầm tôi mượn cớ để gặp người mình yêu”.
Dư âm được viết ở nhịp 2/4, lấy
cảm hứng từ tình yêu trong sáng, có nhiều đoạn luyến láy trữ tình, khiến người
nghe ở mọi lứa tuổi tìm thấy một phần của mình trong đó.
Đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn
dìu muôn tiếng tơ
Không gian trầm lắng như âu yếm
ru ai trong giấc mơ
Mái tóc nhẹ rung, trăng vờn làn
gió
Yêu ai anh nắn cung đàn đầy vơi
đôi mắt xa vời
Đây là khúc nhạc ghi lại dư âm
của lần gặp gỡ với Hằng. Bằng những ca từ chứa chan, nên thơ, nhạc sĩ đã vẽ nên
một không gian thơ mộng, một dáng người yêu kiều, và một niềm nhung nhớ đầy
vơi. Dáng em đó, đang ngồi ôm đàn khẽ hát, tiếng hát, dáng người như dìu muôn
tiếng tơ, như âu yếm ru ai đó trong giấc mơ, làm cho không gian trở nên trầm
lắng. Hay là cả không gian trầm lắng lại để nghe tiếng tơ. Không gian, thời
gian hòa quyện vào muôn tiếng tơ như chỉ có trong giấc mơ. Trong không gian đó,
chẳng lẽ nào ánh trăng, làn gió lại không vờn nhẹ mái tóc yêu kiều của em, xao
xuyến và say đắm nắn cung đàn thánh thót thành những dư âm để bày tỏ nỗi niềm
nhớ nhung cho “đầy vơi đôi mắt xa vời”.
Anh yêu tiếng hát êm như lời
nguyền đẹp bao ước mơ
Anh như lầu vắng em như ánh
trăng gieo muôn ý thơ
Muốn nói cùng em đôi lời trìu
mến…
Tim anh băng giá đang ngại ngần
câu năm tháng mong chờ
Ôi, tiếng hát của em đẹp đẽ, êm
đềm như một lời thề ước, như dệt mộng chung đôi, như ước mơ vẹn tròn. Ước vọng
uyên ương là của riêng anh, anh chỉ là căn lầu vắng đìu hiu, mong chờ tình yêu
của em như căn lầu vắng mong chờ ánh trăng rọi vào. Anh muốn nói với em lời ước
hẹn, nhưng trái tìm đành băng giá trước bức tường lễ giáo gia phong.
Hẹn em từ muôn kiếp trước
Nhớ em mấy thở bạc đầu
Anh đã âu sầu vì đường tơ vương
vấn
Em để cung đàn đưa anh về đâu?
Đã hẹn em từ muôn kiếp trước,
kiếp này mới có duyên gặp gỡ. Nhưng gặp gỡ rồi lại phải nhớ em đến tận bạc đầu.
Anh đành thú nhận rằng, vì đường tơ vương vấn, nên anh phải âu sầu. Nhưng cung
đàn đẹp đẽ đó, dù có đưa anh về đâu, cũng theo anh đến thở bạc đầu.
Dư âm tiếng hát reo lên trong
lòng anh bao nhớ nhung
Đê mê lòng nhớ đêm qua giấc mơ
môi em hé rung
Anh muốn thành mây nương nhờ
làn gió
Đưa anh tới cõi mơ hồ nào đây
muôn kiếp bên nàng.
Dư âm, bắt đầu bằng tiếng hát,
lớn lên bằng một tình yêu không thành, reo lên trong lòng anh mãi một sự nhớ
nhung. Có những đêm, cõi lòng đê mê đó được an ủi phần nào khi mơ được kề môi
áp má em. Anh chỉ muốn biến thành mây để nương nhờ làn gió. Nhờ làn gió đưa anh
mãi tới cõi mơ đấy, để muôn kiếp được ở bên nàng.
Đến cuối đời, đến thuở bạc đầu,
nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý vẫn không thể quên ánh mắt, nụ cười của người con gái 16
tuổi năm xưa. Nhạc sĩ nói: “…đến bây giờ và suốt đời có lẽ tôi vẫn yêu.
Tôi không sao quên được đôi mắt và nụ cười của người con gái 16 tuổi ấy. Bây
giờ tôi vẫn yêu là yêu cái dư âm đó thôi, chứ làm gì có cái thật để mà yêu. Mà
cái dư âm thì còn mãi, yêu như thế cũng được và cũng tốt đấy chứ…”
Dư âm đó còn mãi, cũng như bài
hát “Dư âm” mãi còn để lại những cảm nhận ngọt ngào, tinh khiết, đẹp đẽ trong
lòng người nghe nhạc qua các thế hệ.
0 comments:
Post a Comment