(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});

Lịch sử Cartier Tank và sự thanh lịch của nó


Cartier Tank là một thiết kế có thể nhận ra ngay lập tức, điều có thể không có ở bất kỳ dòng đồng hồ nào khác. Cartier Tank được coi là biểu tượng cho sự thanh lịch, với thiết kế vượt thời gian cùng vẻ đẹp đơn giản nhưng sang trọng.

Cartier Tank luôn là lựa chọn của sự thanh lịch

“Thợ kim hoàn của các vị vua và vua của các thợ kim hoàn”

Louis Francois Cartier sinh năm 1819, cha ông là một công nhân còn mẹ là một thợ giặt. Giống như hầu hết trẻ em thời đó, ông phải làm việc từ nhỏ. Công việc trong cửa hàng của người thợ kim hoàn bậc thầy Adolphe Picard đã giúp ông có tay nghề sớm và dần hoàn thiện các kỹ năng của mình.

Louis Francois Cartier

Năm 1847, khi mới 28 tuổi, Cartier mua lại cửa hàng của Adolphe Picard ở số 29, Rue Montorgueil, Quận 1, Paris, nơi chỉ cách bảo tàng Louvre và Jardins des Tuileries vài dãy nhà. Cartier được hình thành từ đó, và dần trở thành một thương hiệu trang sức, phụ kiện thời trang, đồng hồ… dành cho giới thượng lưu. Ẩn mình ở trung tâm của Paris, được thừa hưởng kiến thức, tay nghề, và cơ sở vật chất của một thợ kim hoàn bậc thầy. Louis Francois bắt đầu tạo dựng danh tiếng và trở thành một nghệ nhân kim hoàn hàng đầu, được hoàng gia bảo trợ. Năm 1856, công chúa Mathilde, cháu gái của Napoleon Bonaparte và em họ của Hoàng đế Napoleon III, mua sản phẩm đầu tiên của Cartier, sau đó các sản phẩm của Cartier nhanh chóng được hoàng gia ưu chuộng, đưa Louis Francois gia nhập xã hội thượng lưu ở Paris.

Năm 1874, Alfred, người con trai duy nhất của Louis Francois thay cha tiếp quản cơ nghiệp. Alfred đã nỗ lực phát triển Cartier thành nhà chế tác trang sức phục vụ hoàng gia Pháp, xã hội thượng lưu, và cả hoàng gia trên toàn thế giới. Alfred là người đã giúp Cartier bùng nổ doanh số. Hỗ trợ Alfred là 3 người con trai của mình, Jacques, Pierre và Louis, họ gia nhập Cartier vào những năm 1890 và cả ba người đã đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử của Cartier, họ là những người đã đưa Cartier trở thành một thương hiệu toàn cầu. Khi bước sang thế kỷ 20, với tầm nhìn của Alfred, ông đã giao ba người con của mình những công việc quan trọng. Pierre được cử đến New York, Jacques đến London, còn Louis vẫn ở Paris quán xuyến công việc và chuyển cửa hàng đến một địa điểm mới. Năm 1899, Cartier chuyển đến số 13 Rue de la Paix, và ở đó cho đến tận ngày nay.

Louis Cartier

Jacques mở cửa hàng đầu tiên ở Anh trên phố New Burlington, London, sau đó chuyển đến phố New Bond vào năm 1902. Pierre mở cửa hàng đầu tiên tại Mỹ vào năm 1909, cửa hàng mở tại Đại lộ số 5 danh giá của New York. Khách hàng của Cartier ở Anh và Mỹ là những cái tên giàu có và quyền lực nhất lúc bấy giờ: Vanderbilt, Rockefeller, Ford và Morgan; một loạt hoàng gia ở Châu Âu, từ vua Albania đến vua Anh. Vua Anh, Edward VII, người đã đặt mua 27 vương miện cho lễ đăng quang của ông vào năm 1902, đồng thời cấp giấy chứng nhận hoàng gia cho Cartier, đó là giấy chứng nhận đầu tiên trong số nhiều giấy tờ tương tự mà Cartier nhận được ở khắp nơi. Edward đã nói một câu nói nổi tiếng: “Cartier là thợ kim hoàn của các vị vua và là vua của các thợ kim hoàn”.

Cartier Santos- mẫu đồng hồ tiên phong

Cartier phát triển mạnh mẽ, trong đó, bộ não của đế chế là Louis Cartier, người điều hành và là trung tâm sáng tạo. Người sau này đã thiết kế nên mẫu đồng hồ Tank kinh điển. Mặc dù Tank là dòng nổi tiếng nhất, đẹp nhất, được ưa chuộng và mơ ước nhất, nhưng nó không phải là thiết kế đồng hồ đầu tiên của ông.

Phi công Santos và chiếc đồng hồ mang tên ông

Năm 1904, Louis có cuộc trò chuyện với Alberto Santos Dumont, một phi công người Brazil và là người bạn của ông, Alberto Santos Dumont đã phàn nàn về sự khó khăn khi xem giờ trong đời sống thường nhật, đặc biệt là trong các chuyến bay (khi đó đồng hồ đeo tay đã xuất hiện nhưng chưa thông dụng, phổ biến vẫn là đồng hồ quả quýt đeo cổ hoặc đút túi). Dưới sự thúc đẩy của cuộc nói chuyện này, Louis đã thiết kế một chiếc đồng hồ nằm phẳng trên cổ tay người đeo, giúp người đeo dễ dàng xem được giờ. Chiếc đồng hồ được đặt tên là Santos, theo tên của người đã gợi cảm hứng cho thiết kế này, dòng Cartier Santos vẫn còn đến ngày nay, và nó là tiền thân của dòng Tank sau này, từ thiết kế dạng vỏ thuôn dài cho đến các chữ số La Mã mở rộng và các đường ray trên chữ số tô điểm cho mặt đồng hồ.

Những chiếc Santos ngày nay có kích thước từ 35mm đến 46mm, lớn hơn nhiều so với kích thước 25mm x 35mm của lần sản xuất đầu tiên vào năm 1911. Nhưng chiếc Santos do Louis Cartier thiết kế đã là mẫu đồng hồ đầu tiên có kiểu dáng hình chữ nhật, nhỏ nhắn, thanh lịch. Sự xuất hiện của Santos là một thay đổi mang tính cách mạng trong lịch sử đồng hồ.

Chiếc Tank đầu tiên

Năm 1917, qua tin tức về chiến trường ở mặt trận phía tây, Louis Cartier đã thiết kế Tank Normale, được cho là lấy cảm hứng bởi hình ảnh nhìn từ trên cao của chiếc xe tăng Renault RT-17. Chiếc Tank đầu tiên (một trong sáu chiếc được sản xuất) đã được tặng cho tướng John J.Pershing vào năm 1919, Jonhn Pershing là tướng chỉ huy lực lượng viễn chinh Mỹ tại Châu Âu, người đóng vai trò quan trọng trong chiến thắng của lực lượng Đồng minh. Tank Normale được thiết kế với vỏ bạch kim, kích thước 23mm x 30mm, với các cạnh được đánh bóng, chữ số La Mã mà chúng ta quen thuộc đến ngày nay, các kim xanh và viên sapphire màu xanh lam trên núm vặn. Tank Normale có dây đeo bằng da kết hợp khóa gập do Edmond Jaeger thiết kế. Tank Normale có mặt số cạnh vuông mạnh mẽ, các cọc số gợi nhớ đến bánh xích của xe tăng, kim đồng hồ tựa như nòng pháo trong khi cấu trúc hình vuông ở trung tâm là tháp pháo của chiếc Renault RT17- chiếc xe tăng đầu tiên có tháp pháo cơ động, có thể xoay 360 độ.

Tank Normale 1917

Có thể nói, Cartier Tank là chất  xúc tác mạnh mẽ, đưa đồng hồ đeo tay trở thành một xu hướng mới. Trước đó, mặc dù đồng hồ đeo tay đã xuất hiện, nhưng đồng hồ quả quýt vẫn thống lĩnh thị trường. Dây đeo tay khi đó gần như chỉ là lựa chọn đính kèm và không được ưa chuộng. Sự ra đời của Tank Normale được coi là chiếc đồng hồ đeo tay đầu tiên được chế tác toàn diện.

John J.Pershing

Ngay lập tức, Tank đã đạt được thành công nhanh chóng. Sự thành công này có thể được lý giải bởi các nguyên nhân: Thứ nhất, nó có một thiết kế mang tính cách mạng, làm cho việc xem giờ trở nên đơn giản hơn, lần đầu tiên một chiếc đồng hồ có hình chữ nhật với thiết kế đơn giản, nhưng tinh xảo, kèm theo sự lộng lẫy mang tính khác biệt của vương miện sapphire trên núm vặn. Thứ hai, nó có sẵn danh tiếng, nó là sản phẩm của Cartier, sản phẩm của hoàng gia và giới thượng lưu, quý tộc. Thứ ba, nó được sản xuất với số lượng hạn chế, sự khan hiếm của nó đã làm tăng giá trị lên rất nhiều lần. Thứ tư, kể từ khi mẫu đầu tiên được tặng cho tướng Pershing, Cartier Tank đã có sự liên hệ không thể lay chuyển với những người nổi tiếng, những người quan trọng và ảnh hưởng trên thế giới. Đây không phải là điều riêng biệt đối với Tank, mà các sản phẩm khác của Cartier đã trở nên quen thuộc với điều này, khi nó là sản phẩm của hoàng gia và giới thượng lưu, quý tộc. Mối liên hệ giữa thương hiệu và người nổi tiếng càng tạo được hiệu ứng mạnh mẽ hơn, và nhờ đó Tank thành công nhanh chóng, bởi một thế giới hiện đại hóa nhanh hơn.

Ban đầu, mẫu đồng hồ được gọi đơn giản là Tank. Nó được đặt tên là Tank Normale sau khi mẫu Tank Louis được tạo ra năm 1922. Tank Louis Cartier trở thành chiếc Tank tiêu chuẩn của toàn bộ dòng Tank.

Một chiếc Tank Louis hiện nay

Từ sự yêu thích của những người nổi tiếng, các sản phẩm của Cartier vô tình được quảng bá một cách tốt nhất, tự nhiên nhất đến mọi người. Rudolph Valentino, một người hâm mộ Cartier Tank, được coi là trở thành đại sứ thương hiệu của Tank một cách vô tình. Rudolph Valentino là một trong những ngôi sao nổi tiếng nhất của “thế hệ im lặng” (Silent Generation- thế hệ những người được sinh ra vào khoảng thời gian từ những năm 1928 đến 1945). Trong bộ phim cuối cùng của mình, Son of the Sheik, Valentino đã nhất quyết đeo chiếc Cartier Tank của mình trong mọi cảnh phim, mặc dù nó không phù hợp với bối cảnh của bộ phim. Sự kiện này đã vô tình biến Valentino thành ngôi sao đầu tiên quảng cáo cho Cartier, mặc dù nó chỉ xuất phát từ sự yêu thích của anh với Tank, sức lan rộng của nó càng lớn bởi cái chết của Valentino ngay sau khi bộ phim được phát hành.

Rudolph Valentino đeo Tank trong phim Son of the Sheik

Điều này cũng đúng với mọi nhân vật của hoàng gia, chính trị gia, những người nổi tiếng, giàu có, thượng lưu, quý tộc, ngôi sao thể thao, điện ảnh, âm nhạc… đã từng đeo Tank. Họ trở thành những người quảng cáo miễn phí cho Cartier Tank, và đó là một trong những lý do khiến cho Tank trở thành thứ được khao khát đến vậy.

Nhiều người nổi tiếng đã chọn Tank, có thể kể Công nương Diana, cựu đệ nhất phu nhân Mỹ Jackie Kennedy, Thân vương phi Grace Kelly, nữ minh tinh Greta Garbo, nam diễn viên Cary Grant, nghệ nhân Andy Warhol, nhà thiết kế thời trang huyền thoại Yves Saint Laurent, Tom Ford, Elizabeth Taylor, Thái tử Nepal, Jacky Kennedy, Cary Grant, Clark Bable, Gary Cooper, Humphrey Bogart, … và rất nhiều người nổi tiếng, thuộc tầng lớp quý tộc, thượng lưu, giàu có, chính trị gia, ngôi sao ca nhạc, thể thao, điện ảnh khác không kể tên.

Công nương Diana với chiếc Tank của mình

Nữ diễn viên huyền thoại người Pháp Catherine Deneuve và chiếc Tank của mình


Nhà thiết kế thời trang huyền thoại Yves Saint Laurent và chiếc Tank của mình


Angeline Jolie với chiếc Tank của mình

Để tăng thêm danh sách sản phẩm, mở rộng khách hàng tiềm năng và đáp ứng những nhu cầu từ sự phát triển của đời sống cũng như những nền văn hóa khác nhau. Cartier đã luôn kịp thời tung ra những mẫu Tank mới. Trong những mẫu mới được ra mắt, có nhiều mẫu thất bại về mặt thương mại, nhưng ở mặt khác, Cartier Tank có sự đa dạng, các thương hiệu khác sẽ không ngừng giới thiệu một số lượng nhỏ những mẫu cốt lõi, nhưng Tank không phải một mẫu mà là một nhóm gồm các thiết kế khác nhau nhưng đều dựa trên một ngôn ngữ thiết kế chung.

Nhiều mẫu Tank đã ra đời trong lịch sử: Tank Normale năm 1917, Tank Cintreé năm 1921, Tank Louis năm 1922, Tank Chinoise năm 1922 với hình dáng độc đáo lấy cảm hứng từ kiến trúc một ngôi chùa tại Trung Quốc với 2 thanh ngang nhô ra ở đỉnh tượng trưng cho mái chùa, Tank Allongée năm 1922, Tank Obus năm 1923, Tank à Guichet năm 1928, Tank Basculante năm 1932, Tank Asymétrique năm 1936, Tank Must de Cartier năm 1977, Tank Americaine năm 1989, Tank Francaise năm 1996, Tank Divan năm 2002, Tank Anglaise năm 2012, Tank Solo năm 2004, Tank MC năm 2013 (MC nghĩa là Manufacture Cartier, bắt đầu từ đây Cartier đã tự sản xuất mọi bộ phận trong chiếc đồng hồ của mình).

Ngôn ngữ thiết kế của Tank

Đặc điểm thiết kế độc đáo đã khiến Tank trở thành chiếc đồng hồ unisex đầu tiên trên thế giới. Thiết kế phá vỡ các quy tắc thiết kế phổ biến vào thời điểm đó. Trước khi Tank xuất hiện, đồng hồ chỉ có hình tròn. Cho đến ngày nay, các chữ số La Mã, vòng chemin-de-fer, kim thép màu xanh hình cây kiếm cũng như núm vặn bằng sapphire và mặt chữ nhật vẫn là biểu tượng thương hiệu của Tank. Những chiếc đồng hồ đầu tiên của Tank có thiết kế kim Breguet (hay còn gọi là kim mắt ngỗng, do Breguet phá minh ra), và sau đó sử dụng thiết kế kim Baton (kim có hình dạng của 1 thanh kiếm to bản). Đây cũng là nền tảng cho mọi thiết kế của Tank trong lịch sử, có rất nhiều sáng tạo ở các mẫu Tank theo thời gian, nhưng tất cả đều dựa trên nguyên tắc nền tảng này.

Quan trọng hơn, nó không chỉ dừng lại ở một chiếc đồng hồ, nó còn là một món trang sức, còn có giá trị nghệ thuật và sưu tầm. Các xu hướng cứ đến rồi đi, nhưng Tank, với thiết kế đơn giản của mình vẫn trường tồn theo thời gian hơn 1 thế kỷ. Nó là một trong thiết kế kinh điển, mang vẻ đẹp vượt thời gian, như thiết kế xe PX của Piaggio.

Trong lịch sử hơn 1 thế kỷ, Cartier nói chung và dòng Tank nói riêng trở thành nhà tiên phong ở lĩnh vực thiết kế đồng hồ và trang sức, là người khởi xướng và dẫn đầu trào lưu trang sức theo phong cách Art Deco. Nhờ khả năng nắm bắt thị hiếu, Cartier đã ra mắt các thiết kế trang sức góc cạnh mạnh mẽ, màu sắc nổi bật đúng tinh thần Art Deco. Hầu như mọi thiết kế trang sức Art Deco trong giai đoạn 1920-1930 đều trở thành những di sản của ngành kim hoàn và trang sức, điển hình là bộ sưu tập mang tên Tutti Frutti.

Mãi cho đến ngày nay, tinh thần nghệ thuật Art Deco vẫn được Cartier ứng dụng, các thiết kế này không chỉ bó buộc cho khách hàng ở Châu Âu, mà nó còn có sự kết hợp khéo léo với những thiết kế mang đậm dấu ấn văn hóa Á Đông, nền văn minh Ai Cập, và nhiều nơi khác trên thế giới.

Những thăng trầm

Một thập kỷ sau khi Tank ra mắt, Đại suy thoái đẩy thế giới vào cuộc khủng hoảng kinh tế sâu sắc nhất thế kỷ 20. Trong 5 năm kể từ năm 1929, chỉ có 102 chiếc Tank được bán ra. Mặc dù đồng hồ chỉ chiếm một phần nhỏ trong hoạt động kinh doanh của Cartier nhưng doanh số sụt giảm của Tank cũng phần nào đại diện và phản ánh sự suy thoái chung của Cartier.

Khi ảnh hưởng của cuộc đại suy thoái lắng xuống thì chiến tranh thế giới lần 2 bùng nổ, Đức quốc xã chiếm đóng Paris, phong tỏa Cartier và cắt đứt khỏi nhóm khách hàng giàu có ở New York và London.

Thêm vào đó, năm 1942, Jacques và Louis qua đời, Louis rời Pháp vào đầu thế chiến thứ hai và qua đời tại Mỹ. Chịu mất mát về mặt tinh thần, hậu quả của khủng hoảng kinh tế, những khó khăn về tài chính dưới áp lực và sự tàn phá của chiến tranh. Sau khi Louis qua đời, anh trai ông là Pierre Cartier tiếp quản công ty, đã quyết định bán các chi nhánh tại New York và London. Năm 1964 Pierre qua đời.

Cartier New York được bán cho doanh nhân người Mỹ Robert Kenmore, ông đã giúp vực dậy doanh số và sự nổi tiếng của Cartier nói chung và Tank nói riêng. Chiến lược của ông là cung cấp cho thị trường nhiều phiên bản mạ vàng hơn, với giá rẻ hơn và sản xuất với số lượng nhiều hơn. Đây là một trong những quyết định quan trọng nhất trong lịch sử hiện đại của Cartier.

Trong khi đó, tại Pháp, doanh nhân người Pháp Robert Hocq là người đứng đầu công ty bật lửa Silver Match. Ông tập trung vào phân khúc bật lửa cao cấp hơn Bic, nhưng thấp cấp hơn Dunhill. Hocq đã mua một thiết kế bật lửa thanh lịch có tên là Oval, và ông đang tìm kiếm một cái tên uy tín hơn để hợp tác, nhằm đảm bảo sự thành công của Oval, do đó Hocq và Cartier đã bắt tay với nhau.

Oval ngay lập tức gây sốt và là một loại phụ kiện không thể thiếu vào cuối thập niên 60, đầu thập niên 70. Nó đã đem lại cho Hocq thành công lớn, khiến ông trở nên giàu có, đủ tiền mua lại và hợp nhất các bộ phận của Cartier, Hocq mua lại Cartier Paris năm 1972, mua Cartier London năm 1974, và Cartier New York vào năm 1976, Cartier chính thức hợp nhất.

Lúc này, người điều hành Cartier là Alain Dominique Perrin, một người bạn của Hocq. Dựa trên mô hình của Kenmore, Cartier quyết định chuyển đổi phương pháp kinh doanh của mình. Các sản phẩm của họ vẫn tập trung vào phân khúc cao cấp, nhưng đã phổ biến hơn, giờ đây nhiều người có thể tiếp cận được nó hơn.

Vào những năm 1990, Richemont bắt đầu quá trình mua lại Cartier, quá trình này kéo dài, và được hoàn tất vào năm 1998.

Các bộ máy đồng hồ của Cartier được sản xuất bởi nhiều nhà sản xuất đồng hồ nổi tiếng, như Jaeger LeCoultre, Audemars Piguet, Piaget, European Watch Co… Năm 2005, Cartier Geneva, Thụy Sĩ được thành lập. Cartier chính thức tự sản xuất các bộ máy cho đồng hồ của mình.

Tanks Must

Mặc dù Hocq và Kenmore chưa bao giờ gặp nhau nhưng cách làm của mỗi người đã được người kia nghiên cứu học hỏi. Vào đầu những năm 1970, lấy cảm hứng từ sự thành công của những chiếc Tank mạ vàng mà Kenmore đã bán ở Mỹ, Alin Dominique Perrin đã nhìn thấy cơ hội cho các sản phẩm mang thương hiệu Cartier tiếp theo và cho ra mắt dòng Must de Cartier.

Ban đầu bán các phụ kiện như kính râm, khăn quàng cổ, bút và đồ da, dòng Must de Cartier ra mắt sản phẩm đồng hồ đầu tiên vào năm 1977 với tên gọi Must de Tank. Must de Tank có nhiều mẫu với nhiều sự lựa chọn khác nhau, thiết kế vừa cổ điển vừa hiện đại và được sản xuất với số lượng lớn. Với Must de Tank, Cartier định vị lại chiến lược và mở rộng thị trường, việc sở hữu một chiếc đồng hồ của một thương hiệu đẳng cấp đã trở nên dễ dàng hơn.

Giống như phần còn lại của dòng Must de Cartier, Must de Tank đã dẫn đến sự hồi sinh to lớn, doanh số bùng nổ trên toàn dòng sản phẩm. Hỗ trợ cho sự hồi sinh này là sự hiện diện của Tank trên cổ tay của những ngôi sao lớn nhất thập kỷ, như Andy Warhol, ông vua của nghệ thuật bình dân (pop-art), người đã gói gọn sức hấp dẫn của nó bằng một câu nói nổi tiếng: “Tôi không đeo Tank để xem giờ. Trong thực tế, tôi không bao giờ lên dây cót cho nó. Tôi đeo Tank vì đó là một chiếc đồng hồ đáng để đeo”.

Andy Warhol và chiếc Tank của mình

Viết tiếp lịch sử

Hơn một thế kỷ từ lần đầu tiên ra mắt, Tank là một tác phẩm kinh điển đã được khẳng định. Thanh lịch, linh hoạt và phù hợp với cả nam lẫn nữ. Tại thời điểm ra mắt, ít người đánh giá cao tính cách mạng trong thiết kế hình chữ nhật đặc biệt của nó, nhưng sự sáng tạo đã được ghi nhận qua thời gian, giúp Cartier ghi dấu ấn trong thế giới đồng hồ và nâng tầm thương hiệu của mình, trở thành một chiếc đồng hồ dễ nhận biết nhất được các biểu tượng của từng thời kỳ đeo.

Trong suốt lịch sử của mình, mặc dù doanh số là một yếu tố quan trọng cho sự tồn tại của một thương hiệu, điều đó bắt buộc các hãng phải chiều theo thị hiếu của thị trường, nhưng Cartier vẫn luôn tìm ra cách cân bằng giữa thị hiếu và nguyên tắc của mình trong thiết kế. Những thiết kế theo đuổi cái đẹp của nghệ thuật, sáng tạo hơn nhưng vẫn trên nền tảng nguyên tắc của mình. Cartier cũng đã dành những mẫu đặc biệt, nổi tiếng nhất của mình cho những khách hàng độc quyền nhất, đó cũng là một nỗ lực kéo dài suốt chiều dài trong lịch sử xây dựng thương hiệu, điều mà rất ít đối thủ cạnh tranh của họ có thể sánh được.

Mặc dù Tank chỉ là một phần nhỏ trong câu chuyện thành công của Cartier, nhưng nó là một biểu tượng đã đưa Cartier đến vị trí hiện tại, trở thành một thương hiệu sang trọng, thanh lịch dễ nhận biết nhất trên thế giới, tạo ra sức hấp dẫn vượt thời gian và sự khao khát sở hữu một chiếc đồng hồ Tank. Bí quyết của nó là dựa trên truyền thống, sẵn sàng chấp nhận rủi ro và khẳng định rằng một thiết kế tốt sẽ luôn đứng vững trước thử thách của thời gian. Phong cách của Cartier nói chung và Tank nói riêng vượt ra khỏi khuôn khổ những xu hướng thời trang. Tank không đi theo xu hướng, nó tạo ra xu hướng, và lịch sử đã chứng minh về một biểu tượng của sự tinh tế, sang trọng, một sự thanh lịch vượt thời gian.

Một chiếc Cartier Tank

VnTimeless

VnTimeless cảm ơn bạn đã ghé thăm website! Mời bạn để lại dưới đây một comment!
    Comment

0 comments:

Post a Comment