Cộng đồng và cá thể là
một bài viết thể hiện quan điểm cá nhân của Albert Einstein về mối quan hệ, vai
trò của những cá thể và cộng động. Nó là một bài viết trong quyển sách The
World As I See It (Thế giới như tôi thấy), được xuất bản lần đầu năm 1931 tại Đức. Năm 1955, sách được tái bản
tại Mỹ có bổ sung thêm nhiều bài viết mới. Từ đó đến nay, nó đã được dịch ra
nhiều thứ tiếng và được tái bản nhiều lần, trở thành một trong những cuốn sách kinh điển để người đọc qua đó có thể tìm hiểu, nghiên cứu về con người và cội nguồn
tư tưởng của nhà khoa học Albert Einstein. VnTimless xin giới thiệu tới bạn đọc
bài viết của Albert Einstein.
Nếu chúng ta ngẫm nghĩ về
cuộc đời và nỗ lực của mình, chúng ta sẽ sớm nhận ra rằng, hầu hết những hoạt động
và mong muốn của chúng ta đều có quan hệ với sự tồn tại của người khác. Chúng
ta nhận ra rằng, về bản chất giống loài, chúng ta cũng giống như những động vật
sống theo bầy đàn. Chúng ta ăn thức ăn người khác trồng, mặc quần áo người khác
may, sống trong nhà người khác xây. Hầu hết những gì ta hiểu biết và tin tưởng
đều do người khác bày cho ta thông qua một ngôn ngữ, mà ngôn ngữ cũng do những
người khác tạo ra. Nếu không có ngôn ngữ, khả năng tư duy của chúng ta sẽ rất hạn
chế- chỉ tương đương với những động vật cao cấp; vì thế chúng ta phải thừa nhận
rằng, để chúng ta hơn được động vật, trước hết chúng ta phải mang ơn vì được sống
trong cộng đồng loài người. Một cá thể bị bỏ rơi một mình từ khi sinh ra sẽ có
suy nghĩ và cảm nhận hoang dã như động vật, đến mức chúng ta khó mà tưởng tượng
được. Vậy nên, căn cước và ý nghĩa tồn tại của một cá thể nằm ở chỗ, anh ta
không hẳn là một sinh thể đơn lẻ mà là thành viên của một cộng đồng lớn của con
người, cộng đồng dẫn dắt đời sống vật chất và tinh thần của anh ta từ khi sinh
ra tới khi chết.
Cái làm nên giá trị của một
con người trong cộng đồng phụ thuộc trước hết vào việc những tình cảm, suy nghĩ
và hành động của anh ta giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.
Tùy theo thái độ của anh ta trong mối quan hệ này mà chúng ta đánh giá anh ta
thuộc loại tốt hay xấu. Thoạt nhìn thì có vẻ là, chỉ duy những phẩm chất xã hội
của một con người mới là chuẩn mực cho những đánh giá về anh ta.
Nhưng một quan niệm như vậy
thật ra là không đúng. Dễ nhận thấy rằng, trải qua bao nhiêu thế hệ, tất cả tài
sản vật chất, tinh thần và đạo đức mà chúng ta nhận được từ cộng đồng đã được tạo
dựng bởi những cá thể sáng tạo đơn lẻ: người tìm ra cách dùng lửa, người tìm ra
cách trồng trọt, và người phát minh ra đầu mới hơi nước...
Chỉ cá thể đơn lẻ mới có
thể tư duy và qua đó, tạo ra những giá trị mới cho xã hội, vâng, thậm chí đề ra
những quy phạm đạo đức mới để đời sống cộng đồng hướng theo. Nếu không có những
cá thể sáng tạo, suy nghĩ và phán xét độc lập, thì sự phát triển lên cao của xã
hội là khó tưởng tượng; cũng như vậy, một cá thể đơn lẻ sẽ không thể phát triển
nếu thiếu mảnh đất dinh dưỡng của cộng đồng.
Vâng, một cộng đồng lành
mạnh là một cộng đồng gắn liền với tính độc lập của những cá thể cũng như với sự
liên kết bên trong của xã hội. Có nhiều điểm đúng khi nói rằng, nền văn hóa
Hy-Âu-Mỹ nói chung, đặc biệt là cao trào văn hóa thời Phục hưng ở Ý - thời chấm
dứt đêm trường trung cổ ở châu Âu - đã đặt nền tảng trên sự giải phóng cá nhân
và sự tách bạch một cách tương đối giữa cá nhân với cộng đồng.
Bây giờ, hãy nhìn vào thời
đại chúng ta đang sống! Cộng đồng được nhìn nhận ra sao, còn cá thể thì thế
nào? So với thời trước, mật độ dân số ở các nước văn minh hiện quá cao; châu Âu
hôm nay chứa một lượng người lớn gấp ba lần cách đây một trăm năm. Nhưng tỉ lệ
những người có tư chất thủ lĩnh lại giảm sút. Ở một chừng mực nhất định, tổ chức
đã thay thế thủ lĩnh, nhất là trong lĩnh vực kỹ thuật, song cũng đã có thể cảm
thấy điều tương tự trong khoa học.
Đặc biệt nhạy cảm, sự thiếu
hụt cá tính trong lĩnh vực nghệ thuật đang lộ rõ. Hội họa và âm nhạc xuống cấp
trông thấy và đang đánh mất ghê gớm sự cộng hưởng trong công chúng. Trong chính
trị, không chỉ thiếu người cầm lái mà sự độc lập tinh thần cũng như ý thức về lẽ
phải của dân chúng cũng giảm sút khủng khiếp. Chế độ dân chủ nghị trường, chế độc
vốn lấy sự độc lập nói trên làm điều kiện tiên quyết, đang bị chao đảo ở nhiều
nơi; các chế độ độc tài xuất hiện và được dung dưỡng, bởi ý thức về danh dự và
quyền cá nhân không còn đủ mạnh nữa. Chỉ trong hai tuần, vì báo chí, đám đông
mù quáng ở một quốc gia nào đó có thể bị làm cho giận dữ và kích động đến nỗi
những người đàn ông sẵn sàng khoác áo lính để đi giết người và bị giết vì những
mục đích chẳng lấy gì cao quý của những thế lực nào đó. Nghĩa vụ quân sự với
tôi là dấu hiệu nhục nhã nhất về sự thiếu hụt phẩm giá cá nhân, sự thiếu hụt mà
vì nó, nhân loại văn minh của chúng ta đang quằn quại. Chẳng thế mà không thiếu
những nhà tiên tri, những kẻ dự báo ngày tàn của nền văn minh chúng ta đang đến
gần. Tôi không thuộc số những kẻ bi quan này; tôi tin vào một tương lai tốt đẹp
hơn. Ở đây tôi muốn biện giải cho lòng tin ấy một cách ngắn gọn:
Theo ý kiến của tôi, những
biểu hiện suy tàn hiện nay bắt nguồn từ chỗ: sự phát triển về kinh tế và kỹ thuật
đã khiến cho cuộc đấu tranh sinh tồn của con người càng thêm gay gắt, vì thế, sự
phát triển tự do của cá nhân bị tổn hại nặng nề. Nhưng mặt khác, kỹ thuật phát
triển lại giúp cá nhân ngày càng phải lao động ít hơn mà vẫn thỏa mãn được các
nhu cầu chung. Việc phân công lao động có kế hoạch đang ngày càng trở nên một
đòi hỏi cấp thiết, và việc phân công này sẽ mang lại sự đảm bảo về vật chất cho
từng cá thể. Sự đảm bảo này, cũng như sức lực và thời gian dư ra của các cá thể,
sẽ là một lợi thế cho sự phát triển nhân cách. Cộng đồng nhờ thế sẽ khỏe mạnh
trở lại, và chúng ta hãy hy vọng rằng, các sử gia tương lai sẽ nhìn những biểu
hiện bệnh tật của thời đại chúng ta như chứng cảm cúm của trẻ con, chứng cảm
cúm của một nhân loại đang vươn mình lên cao- mà tất cả chẳng qua cũng do tốc độ
chuyển đổi quá nhanh mà ra.
Đọc thêm: Albert Einstein nói về giáo dục
0 comments:
Post a Comment