Nhà giả kim (The Alchemist) là một tác phẩm nổi
tiếng của Paulo Coelho. Mặc dù cuốn sách đã để lại nhiều ý kiến trái chiều,
nhưng giá trị của nó với tư cách một tác phẩm văn học là không thể phủ nhận.
Nhà giả kim kể về cuộc hành trình của Santiago, một cậu bé chăn cừu người
Andalucia, đi tìm ước mơ, thực hiện vận mệnh của mình. Cuốn tiểu thuyết ẩn chứa
những biểu tượng, ý nghĩa, triết lý, và bài học, VnTimeless sẽ dần làm sáng tỏ
những điều đó trong bài viết này. Sau khi xem xét bức tranh toàn cảnh Nhà giả
kim, cuối bài viết xin giới thiệu đến bạn đọc bài phân tích những trích dẫn
quan trọng trong Nhà giả kim.
 |
| Một ấn phẩm Nhà giả kim phát hành tại Việt Nam |
Tác giả và hoàn cảnh ra đời của Nhà giả kim
Trước khi Nhà giả kim đưa Paulo
Coeho nổi tiếng khắp thế giới, ông đã trải qua một sự nghiệp viết lách đầy
chông gai. Khi đến tuổi trưởng thành, Coelho có tham vọng theo đuổi sự nghiệp
viết văn. Ông phản ứng mạnh mẽ con đường sự nghiệp do cha mẹ sắp đặt. Sự mâu
thuẫn đã kích thích tinh thần phản kháng, và ông bắt đầu chế nhạo các lề thói
gia đình. Cha mẹ ông coi đây là những dấu hiệu của bệnh tâm thần, họ đã ba lần
đưa ông vào bệnh viện tâm thần để chữa bệnh. Sau đó, Coelho làm theo nguyện
vọng của cha mẹ và đăng ký vào một trường luật, sau một năm ông bỏ học. Thời
gian này, phong trào hippie bùng nổ khắp thế giới trong những năm 60- 70, nó
lan đến Brazil và Coelho không thể nằm ngoài xu hướng này. Ông nuôi tóc dài,
nghiện ma túy với mong muốn được trải nghiệm đầy đủ lối sống hippie. Sang những
năm 80, Coelho bắt đầu viết những tác phẩm đầu tiên của mình nhưng không thành
công, đó là tác phẩm Hell Archives (1982), và Manual
of Vampirism (1985). Lúc này, ông chủ yếu đắm mình vào ma túy và viết
lời bài hát cho các ngôi sao nhạc pop Brazil như Elis Regina, Rita Lee, và Raul
Seixas. Mặc dù không thành công trong việc viết sách, Coelho vẫn kiếm được
nhiều tiền nhờ nghề viết lời bài hát. Lẽ ra Coelho có thể dễ dàng tạo dựng sự
nghiệp của mình trong âm nhạc, nhưng chuyến đi đến Tây Ban Nha đã dẫn ông đến
một con đường khác.
Bước ngoặt này diễn ra vào năm 1982, khi Coelho đi trên con đường
Santiago de Compostela của Tây Ban Nha, hay con đường Thánh James, một tuyến
đường hành hương quan trọng của người Thiên chúa giáo thời trung cổ. Trong
chuyến đi, Coelho đã có một sự thức tỉnh tâm linh, sau này ông đã ghi lại sự thức
tỉnh này trong cuốn tiểu thuyết tiếp theo của mình, The Pilgrimage
(Hành hương) (1987). Cuốn sách không có nhiều ảnh hưởng cũng như tiếng
tăm nhưng bước ngoặt này giúp Coelho quyết tâm theo đuổi sự nghiệp viết văn.
Sau đó, Coelho tìm ra ý tưởng cho cuốn sách tiếp theo của mình, Nhà giả
kim (1988), trong một truyện ngắn viết năm 1935 của nhà văn người
Argentina Jorge Luis Borges có tựa đề “Câu chuyện về hai kẻ mộng mơ”.
Giống như Nhà giả kim, truyện ngắn của Borges xoay quanh hai người mộng mơ đi
tìm kho báu. Nhà giả kim xuất bản lần đầu năm 1988 bằng tiếng Bồ Đào Nhà với
tên O Alquimista, một nhà xuất bản nhỏ ở Brazil phát hành lần đầu tiên với số
lượng khiêm tốn 900 bản và quyết định không tái bản sau đó.
Nhà giả kim chỉ đạt được thành công về mặt thương mại sau khi
Coelho tìm được một nhà xuất bản lớn hơn, Rocco, để xuất bản cuốn sách tiếp
theo của mình, Brida (1990). Brida nhận được những đánh giá
tích cực của báo chí ở Brazil, và sự nổi tiếng mới xuất hiện đã làm người đọc
quan tâm đến Nhà giả kim, điều này đã giúp Nhà giả kim trở thành quyển sách bán
chạy nhất của Brazil. Năm 1993, nhà xuất bản HarperCollins của Mỹ quyết định
xuất bản Nhà giả kim, bắt đầu với số lượng là 50.000 bản. Mặc dù là một con số
đáng kể vào thời điểm đó nhưng nó không thể so sánh với thành công đáng kinh
ngạc mà cuốn sách cuối cùng đã đạt được. Kể từ khi xuất bản tại Mỹ, Nhà giả Kim
đã giành được kỷ lục Guinness Thế giới cho cuốn sách được dịch nhiều nhất của
một tác giả còn sống. Nó đã được dịch sang hơn 80 thứ tiếng, đã bán được hơn 80
triệu bản trên khắp thế giới và đã giành được một số giải thưởng quốc tế, bao
gồm Giải thưởng Sách vàng Nielsen năm 2004 của Anh, giải Grand Prix Litteraire
Elle của Pháp năm 1995 và giải thưởng quốc tế Corine của Đức năm 2002 cho thể
loại viễn tưởng.
Thành công chưa từng có của Nhà giả kim đã đưa Coelho đến với nền
văn học thế giới và cả tai tiếng trong một số vấn đề. Ông đã thu phục được cả
những người hâm mộ nổi tiếng như Bill Clinton, Will Smith, Madonna, và đã viết
thêm hơn 20 cuốn sách thành công về mặt thương mại kể từ Nhà giả kim, nhiều
cuốn trong số đó được lấy cảm hứng từ những trải nghiệm cá nhân của chính tác
giả. Bất chấp thành công của Coelho, ông cũng có nhiều lời gièm pha, tai tiếng.
Một số nhà văn và nhà phê bình, bao gồm cả nhà phê bình người Brazil Mario
Maestri, phê phán ông đã viết ra những câu chuyện ngụ ngôn kiểu self help được
ngụy trang dưới vỏ bọc văn học cho thị trường và người đọc dễ tính. Coelho cũng
gây ra những rắc rối về mặt bản quyền bởi ông sẵn lòng chia sẻ sách của mình
miễn phí trên Internet. Nhà xuất bản tại Mỹ đã buộc ông phải chấm dứt việc này.
Có sự tương đồng giữa Nhà giả kim và câu chuyện cuộc đời của
Coelho. Cũng giống như Santiago, một người chăn cừu quyết định từ bỏ tất cả để
theo đuổi giấc mơ, Coelho đang sống sung túc với tư cách một người viết lời
nhạc, đã quyết định từ bỏ tất cả để theo đuổi giấc mơ viết văn. Giống như
Santiago phải chịu nhiều thất bại và cám dỗ trong cuộc hành trình đến kim tự
tháp Ai Cập, Coelho cũng phải chịu một số thất bại, bao gồm sự thờ ơ của khán
giả với tác phẩm The Pilgrimage và thất bại ban đầu của Nhà
giả kim, đồng thời trải qua những cám dỗ vật chất từ thành công tài chính với
tư cách là một người viết lời bài hát. Tuy nhiên, giống như Santiago, Coelho
vẫn tập trung vào ước mơ của mình và cuối cùng đã đạt được thành công ngoài
mong đợi. Điều thú vị là Coelho không đạt được danh tiếng và tiền bạc với tư
cách một nhà văn cho đến khi Nhà giả kim trở nên được quan tâm đặc biệt. Mặc dù
thành công sau đó của Coeho không chỉ xác nhận bài học mà ông truyền tải qua
câu chuyện về cuộc hành trình của Santiago, nhưng thành công như Santiago đạt
được trong Nhà giả kim là điều mà Coelho vẫn chưa có vào thời điểm ông viết
cuốn sách.
 |
| Paulo Coelho |
Tổng quan về Nhà giả kim
Trước tiên, để đi sâu hơn vào
tác phẩm, chúng ta cần nhắc đến một số thuật ngữ được sử dụng xuyên suốt tác phẩm.
Những bản dịch tiếng Việt hiện tại của Nhà giả kim không thể truyền tải hết ý
nghĩa của các cụm từ này. Các cụm từ này được viết hoa trong cuốn tiểu thuyết,
chúng mang một ý nghĩa rộng lớn và rất khó để dịch nghĩa một cách đơn thuần.
Bài viết này mô tả các thuật ngữ đó theo bản dịch tiếng Anh, đó là các cụm từ
như: “Personal Legend”, “Sound of the World”,…, từ đây về sau bài viết gọi đơn
giản là “Huyền thoại cá nhân, “Linh hồn của thế giới”,…, nghĩa của chúng sẽ được
làm rõ ở phần sau. Bài viết sẽ giữ nguyên tên gọi này mà không thay thế bằng những
tên gọi khác như vận mệnh, ước mơ, tiếng gọi, định mệnh…
Nhà giả kim là câu chuyện giàu
tính ngụ ngôn và biểu tượng, nhiều triết lý và những ẩn dụ. Về mặt lịch sử, Nhà
giả kim lấy cảm hứng từ nhiều truyền thống triết học và tâm linh khác nhau, bao
gồm cả thuật giả kim, nhằm mục đích biến kim loại cơ bản thành vàng và đạt được
sự giác ngộ tâm linh. Coeho đã đan dệt những yếu tố này thành một câu chuyện vượt
qua ranh giới văn hóa, gây được tiếng vang với độc giả toàn cầu. Những chủ đề
vượt thời gian đó được viết lên bằng thứ văn xuôi đơn giản nhưng sâu sắc đã góp
phần tạo nên sự nổi tiếng rộng khắp và lâu dài của cuốn sách. Xét về mức phù hợp
đương đại, Nhà giả kim đã truyền cảm hứng cho người đọc suy ngẫm về hành trình
của chính họ, theo đuổi đam mê và đón nhận những điều chưa biết. Thông điệp phổ
quát của cuốn tiểu thuyết về việc đi theo tiếng gọi của trái tim và tìm kiếm sự
thỏa mãn cá nhân vẫn sâu sắc, khiến nó trở thành một tách phẩm được yêu mến và
giới thiệu rộng rãi.
Nhà giả kim rất phong phú với
những ám chỉ đến các câu chuyện ngụ ngôn trong Kinh thánh, nhiều hệ thống đức
tin và các yếu tố thần thoại gợi ý về chủ đề của nó, khám phá sự cần thiết phải
theo đuổi “Huyền thoại cá nhân” của một người, đi đến mục tiêu cuối cùng hoặc
niềm vui trong cuộc sống. Những xung đột trong cuốn tiểu thuyết nhấn mạnh một
điều rằng: Huyền thoại cá nhân của một người chỉ có thể đạt được nếu kiên trì;
trí tuệ đạt được nhờ sự chú ý và quan sát; những điều đơn giản là không thể bỏ
qua và nó có giá trị phi thường; cuối cùng là Thiên Chúa được biểu hiện phổ biến
trong mọi thứ tồn tại xung quanh ta.
Nhân vật chính của cuốn tiểu
thuyết, Santiago, là một chàng trai trẻ có tâm hồn và sự sâu sắc, đến từ vùng
Andalucia của Tây Ban Nha. Santiago được cha mình định hướng làm một linh mục,
nhưng cậu quyết định trở thành người chăn cừu vì thích đi du lịch. Santiago được
giới thiệu trong bối cảnh khiêm tốn của một nhà thờ bỏ hoang, và bước ngoặt xảy
ra sau khi cậu liên tiếp mơ về cùng một giấc mơ. Kể từ thời điểm đó, người đọc
được đưa đi như một người bạn đồng hành trong cuộc hành trình của Santiago.
Tiếp theo là những cuộc phiêu
lưu và gặp gỡ tình cờ của Santiago, mỗi sự kiện đều góp phần giúp cậu hiểu Huyền
thoại cá nhân của mình là gì và trách nhiệm của mình với điều đó. Lần đầu tiên
cậu gặp một thầy bói, người nói với cậu rằng giấc mơ, “ngôn ngữ của tâm
hồn”, có nghĩa là cậu phải mạo hiểm đến kim tự tháp Ai Cập để tìm kho báu của
mình. Kho báu đó có thể là gì, cũng như liệu cậu ta có tìm thấy nó hay không, tạo
nên những xung đột chính của cuốn tiểu thuyết, thúc đẩy cậu tham gia vào cuộc
tìm kiếm đầy rẫy những trở ngại để đi đến thành công cuối cùng. Santiago, khi
lên đường, gặp một nhân vật thần bí ở Tarifa, người đã dạy cậu rằng con người
kiểm soát số phận của chính mình và do đó, phải chịu trách nhiệm về số phận của
mình. Ông già tiết lộ mình là vua của Salem, Melchizedek, cái tên ám chỉ đến một
nhân vật trong Kinh thánh từ Sáng thế ký. Melchizedek giải thích rằng mong muốn
thực sự của một người bắt nguồn từ “Linh hồn của thế giới” và mọi người phải nhận
ra số phận của mình để được hạnh phúc. Melchizedeck đưa cho Santiago một viên
đá trắng và đen- Urim và Thummin, các biểu tượng tương ứng là “có” và “không”,
sẽ giúp Santiago đọc được những điềm báo. Những viên đá đóng vai trò như một lời
nhắc nhở mang tính biểu tượng về khả năng kiểm soát của một người đối với việc
ra quyết định.
Càng tiếp tục cuộc hành trình,
sự hiểu biết của Santiago về cuộc sống, ý nghĩa của nó và quyền lực của cậu đối
với sự tồn tại của chính mình ngày càng tăng. Cậu đến Maroc, nơi cậu bị cướp và
sau đó rơi vào những suy nghĩ tiêu cực. Những viên đá nhắc nhở cậu phải dựa vào
chính mình để tìm kiếm năng lực vươn lên trong nghịch cảnh. Sự hiển linh này dẫn
Santiago đến với người làm kẹo, người có tấm lòng rộng lượng và đã khôi phục niềm
tin của Santiago vào thế giới. Ngược lại, sự gặp gỡ có ý nghĩa tiếp theo của
Santiago là với người bán pha lê, người mắc kẹt trong con đường của mình và sợ
hãi trong việc thực hiện ước mơ của chính mình. Người thương gia này bị ràng buộc
bởi những thỏa mãn của cuộc sống hàng ngày, khiến anh ta không thể nhận ra Huyền
thoại cá nhân của mình; anh ta không thể quyết tâm để thực hiện chuyến hành
hương đến Mecca. Với những bài học tâm linh này, Santiago vượt qua được sự cám
dỗ ngầm muốn kết thúc hành trình của mình. Cậu kiếm được tiền khi làm việc tại
cửa hàng, thuyết phục người chủ đổi mới, cậu dùng số tiền đó để tiếp tục cuộc
hành trình của mình.
Sau đó Santiago tham gia đoàn lữ
hành với một người Anh, người đang tìm kiếm nhà giả kim. Các nhiệm vụ, mục tiêu
của họ gắn liền với nhau, và tại ốc đảo sa mạc, khi đang tìm kiếm nhà giả kim,
Santiago phải lòng Fatima. Cô thúc giục anh tiếp tục nhiệm vụ của mình, cũng
như nhà giả kim, người sẽ cùng Santiago đến kim tự tháp.
Ở đoạn cao trào của cuốn tiểu
thuyết, giữa cơn bão sa mạc, Santiago học được từ mặt trời và gió rằng thuật giả
kim đại diện cho nhiều thứ hơn là mục tiêu vật chất của nó: hành động tìm kiếm
sự biến đổi tự nó sẽ biến đổi mọi thứ. Santiago nhìn thấy các kim tự tháp từ
xa, khuỵu gối xuống cát và bắt đầu đào bới theo điềm báo khi một con bọ hung đi
ngang qua. Vấn đề của Santiago được giải quyết khi cuối cùng cậu cũng nhận ra
kho báu của mình thực sự nằm ở đâu.
Vấn đề của cuốn tiểu thuyết được
giải quyết khi cuộc hành trình của Santiago đi hết một vòng và cậu quay trở lại
nơi mình bắt đầu, nhà thờ bị bỏ hoang ở Tây Ban Nha. Nhiệm vụ thiêng liêng của
Santiago đã hình thành nên kho báu tâm linh bên trong mình, và sau khi nói chuyện
trực tiếp với Chúa, cậu ấy đã đào được kho báu vật chất, hoàn thành Huyền thoại
cá nhân của mình.
Những chủ đề của Nhà giả kim
Tầm quan trọng của Huyền thoại cá nhân
Theo Nhà giả kim, Huyền thoại
cá nhân đóng vai trò là phương tiện duy nhất để một cá nhân có thể sống một cuộc
đời mãn nguyện. Trên thực tế, vũ trụ chỉ có thể đạt được sự hoàn thiện nếu tất
cả mọi thứ trong tự nhiên liên tục trải qua một chu kỳ để đạt được huyền thoại
cá nhân của chúng, tiến hóa, biến đổi thành một dạng tồn tại, hình thái mới cao
hơn với huyền thoại cá nhân mới và sau đó theo đuổi mục tiêu mới đó. Khái niệm
này cho rằng việc theo đuổi Huyền thoại cá nhân tồn tại như một nhu cầu tâm
linh thống trị- có lẽ và duy nhất- của cuộc sống, nằm ở trung tâm thần học độc
đáo của Nhà giả kim. Như chúng ta thấy khi Santiago phải từ bỏ đàn cừu của mình
và rời Fatima, thành công về vật chất và thậm chí cả tình yêu đã gây trở ngại
cho Santiago đạt được Huyền thoại cá nhân của mình. Trong tiểu thuyết này, ngay
cả thuật giả kim, biểu tượng trung tâm của cuốn sách, cũng đòi hỏi kim loại đạt
được huyền thoại cá nhân của riêng nó để biến thành vàng. Kết quả là, ý tưởng rằng
tất cả các cá nhân, cá thể nên theo đuổi Huyền thoại cá nhân của mình trở thành
chủ đề chính của Nhà giả kim.
Trong Nhà giả kim, khái niệm
Huyền thoại cá nhân là chủ đề trung tâm được dệt nên xuyên suốt câu chuyện. Huyền
thoại các nhân là mục đích, hoặc tiếng gọi thực sự của một người trong cuộc sống,
là số phận, vận mệnh, hoặc lý do tồn tại duy nhất của họ. Theo cuốn tiểu thuyết,
cuộc sống không thể trọn vẹn nếu không đạt được Huyền thoại cá nhân của mình bởi
vì đó là động lực thúc đẩy hạnh phúc, sự mãn nguyện và thành công cuối cùng của
một người. Santiago dấn thân vào cuộc hành trình khám phá Huyền thoại cá nhân của
mình. Trên đường đi, cậu gặp phải nhiều trở ngại, thất bại và thử thách khác
nhau, nhưng cuối cùng cậu cũng học được những bài học quan trọng về tầm quan trọng
của việc theo đuổi ước mơ của một người. Thông qua sự hướng dẫn của nhà giả
kim, Santiago biết được rằng Huyền thoại cá nhân của một người là kho báu mang
lại ý nghĩa và mục đích cho cuộc sống. Một trong những lý do chính tại sao không
thể trọn vẹn cuộc sống nếu không đạt được Huyền thoại cá nhân của mình là việc
theo đuổi mục đích thực sự của một người là điều cần thiết cho sự phát triển và
hoàn thiện cá nhân. Khi các cá nhân không theo đuổi được ước mơ và hoài bão của
mình, họ sẽ trì trệ và và không được mãn nguyện thật sự, dẫn đến một cuộc sống
đầy tiếc nuối và bất mãn. Cuốn tiểu thuyết nhấn mạnh rằng việc nắm lấy Huyền
thoại cá nhân của một người là một khía cạnh quan trọng để sống một cuộc sống ý
nghĩa và trọn vẹn. Hơn nữa, cuốn tiểu thuyết lập luận rằng các cá nhân có một
vai trò duy nhất trong trật tự vũ trị lớn hơn. Huyền thoại cá nhân của mỗi người
được kết nối với vũ trụ và việc hoàn thành nó đóng một vai trò quan trọng trong
sự hài hòa chung của thế giới. Nếu bỏ qua Huyền thoại cá nhân của mình, các cá
nhân sẽ bỏ lỡ cơ hội tạo ra tác động tích cực đến thế giới và vụ trụ bị tước đi
sự đóng góp độc đáo của họ. Ngoài ra, Nhà giả kim nhấn mạnh rằng Huyền thoại cá
nhân của một người gắn bó sâu sắc với ý thức về mục đích, niềm đam mê và hạnh
phúc của họ. Khi các cá nhân gắn kết bản thân với sứ mệnh thực sự của mình, họ
sẽ trải nghiệm cảm giác thỏa mãn, niềm vui và sự hài lòng vượt xa cả thành công
vật chất.
Thiên nhiên là một thể thống nhất
Trong Nhà giả kim, sự thống nhất
tinh thần được đại diện bởi linh hồn của thế giới gắn kết tất cả các yếu tố của
thiên nhiên lại với nhau, từ con người đến cát sa mạc. Ý tưởng này làm nền tảng
cho sự song song mà chúng ta thấy trong cuốn tiểu thuyết, giữa nhà giả kim luyện
kim loại thành vàng và Santiago tự thanh lọc bản thân thành một người có khả
năng đạt được Huyền thoại cá nhân của mình. Linh hồn của thế giới trong Nhà giả
kim là khung tâm linh cho mọi thứ trên thế giới. Nó chịu trách nhiệm tạo ra mọi
thứ, cũng như gán cho mỗi thứ đó một Huyền thoại cá nhân. Tuy nhiên, việc kết nối
với linh hồn của thế giới là tùy thuộc vào từng thực thể. Theo cuốn tiểu thuyết,
linh hồn của thế giới đã tạo ra niềm khao khát tột cùng, hay Huyền thoại cá
nhân của mọi thứ, dù là Santiago hay một mảnh sắt. Để hoàn thành huyền thoại
các nhân của mình, mỗi vật phải học cách khai thác linh hồn của thế giới để
thanh lọc nó. Sự thanh lọc liên tục đó cuối cùng sẽ dẫn đến sự hoàn hảo. Khái
niệm về con người, kim loại và tất cả những thứ khác có cùng mục tiêu chứng tỏ
rằng tất cả các yếu tố trong tự nhiên về cơ bản là những dạng khác nhau của một
tinh thần duy nhất.
Hơn nữa, hết lần này đến lần
khác chúng ta thấy rằng Santiago phải giao tiếp với thiên nhiên bằng thứ mà cuốn
tiểu thuyết gọi là ngôn ngữ chung của thế giới. Ngôn ngữ chung của thế giới hay
ngôn ngữ phổ quát là thứ ngôn ngữ tượng trưng cho sự hiểu biết trực quan vượt
qua các từ và biểu tượng. Sự lệ thuộc vào hình ảnh và văn bản có thể dẫn đến sự
mất kết nối với ngôn ngữ chung này. Không giống như ngôn ngữ nói thông thường,
ngôn ngữ chung của thế giới vượt qua ngôn từ và biểu tượng để tượng trưng cho sự
hiểu biết sâu sắc về bản chất cuộc sống, được quan sát thông qua các dấu hiệu,
điềm báo và trải nghiệm. Giống như âm nhạc, ở một nghĩa nào đó có thể coi là
ngôn ngữ phổ quát vì khả năng truyền đạt cảm xúc và trải nghiệm vượt qua rào cản
của ngôn ngữ nói.
Trong Nhà giả kim, con ngựa của
Santiago giao tiếp với cậu bằng cách cho cậu ta xem bằng chứng về sự sống ở một
vùng sa mạc rộng lớn cằn cỗi, và Santiago phải sử dụng sự trợ giúp của sa mạc,
gió và mặt trời để biến thành gió. Như nhà giả kim đã nói khi rời Santiago, mọi
thứ từ hạt cát đến chính Chúa đều có chung bản chất tâm linh. Quan điểm phiếm
thần này thống trị Nhà giả kim, và cùng với thần học tiến hóa, tính cá nhân được
thể hiện trong chủ đề giả kim thuật, nó tạo thành thông điệp tâm linh cốt lõi của
cuốn sách.
Gió và mặt trời đóng vai trò
như thế nào trong cuộc hành trình của Santiago? Trong cuộc hành trình của
Santiago, các thế lực tự nhiên, đặc biệt là gió và mặt trời, đóng những vai trò
quan trọng về mặt biểu tượng và tính thực tế. Các yếu tố tự nhiên đóng vai trò
đối tác, là người thầy, người hướng dẫn cho Santiago. Gió tượng trưng cho sự
thay đổi, sự chuyển động và dẫn dắt trong hành trình của Santiago. Nó đại diện
cho những thế lực vô hình đẩy cậu đến với Huyền thoại cá nhân. Ví dụ, gió giúp
Santiago quyết định dấn thân vào cuộc hành trình theo đuổi giấc mơ, hướng dẫn cậu
hướng tới kho báu và sự thỏa nguyện cá nhân. Còn mặt trời tượng trưng cho sự ấm
áp, ánh sáng và sự giác ngộ trong hành trình của Santiago. Nó đại diện cho kiến
thức, trí tuệ và sự phất triển tâm linh. Ví dụ, sự hiện diện của mặt trời xuyên
suốt các câu chuyện biểu thị sự giác ngộ và biến đổi mà Santiago đã trải qua
khi cậu học được những bài học cuộc sống quý giá và hiểu rõ hơn về hành trình của
mình. Nhìn chung, gió và mặt trời trong cuộc hành trình của Santiago đóng vai
trò là phép ẩn dụ cho các thế lực tự nhiên ảnh hưởng đến các quyết định của cậu,
cung cấp cho cậu sự hướng dẫn và giúp cậu ta vượt qua các thử thách trên đường
đi. Chúng phản ánh mối liên kết giữa thiên nhiên với khát vọng, số phận và sự
khám phá bản thân của con người.
Nỗi sợ hãi
Nỗi sợ hãi dai dẳng xuất hiện
trong suốt cuộc hành trình của Santiago là trở ngại chính để Santiago đạt được
Huyền thoại cá nhân của mình. Santiago đã trải qua nhiều dạng của nỗi sợ hãi: sợ
hãi đơn thuần ban đầu khi được một người phụ nữ giải thích giấc mơ của mình; sợ
hãi vật chất về việc mất đi của cải khi khởi hành đến Tangier hoặc tham gia
đoàn lữ hành trên sa mạc; sợ hãi về mặt thể xác trong trận chiến ở Al-Fayoum;
và nỗi sợ hãi tinh thần rằng cậu sẽ không thể biến mình thành gió khi nhà giả
kim buộc cậu phải thử.
Những người giúp đỡ Santiago, từ
Melchizedek đến nhà giả kim đều lên án nỗi sợ hãi, và họ mô tả nó là kết quả của
sự hiểu lầm về cách vũ trụ đối xử với những người theo đuổi huyền thoại cá
nhân. Họ cho rằng nỗi sợ hãi sẽ trở nên không còn phù hợp, ngay cả khi đối mặt
với cái chết, nếu bạn trung thành theo đuổi ước mơ của mình.
Cũng giống như những người coi
thường nỗi sợ hãi xuất hiện như những nhân vật giác ngộ, nỗi sợ hãi thống trị
những nhân vật yếu đuối nhất của Nhà giả kim. Người buôn pha lê nói riêng đại
diện cho một dạng đã để nỗi sợ hãi thống trị cuộc đời mình. Mặc dù người buôn
pha lê muốn thực hiện chuyến hành hương đến Mecca theo tín ngưỡng của mọi người
Hồi giáo, nhưng anh ấy sợ rằng một khi thực hiện chuyến đi, anh ấy sẽ không còn
gì khác để sống. Kết quả là, anh ta vẫn vô cùng bất hạnh, nỗi sợ hãi đóng vai
trò là trở ngại cho một cuộc sống hạnh phúc và viên mãn.
Những biểu tượng của Nhà giả kim
Đàn cừu của Santiago
Những con cừu của Santiago tượng
trưng cho kiểu sống của những người hoàn toàn bỏ qua Huyền thoại cá nhân của họ.
Santiago yêu đàn cừu của mình, nhưng cậu cũng bày tỏ sự thiếu tôn trọng đối với
chúng vì ham muốn bản năng của chúng chỉ là thức ăn và nước uống và chúng có thể
tin tưởng điều gì đó một cách mù quáng. Những con cừu này là tượng trưng cho
các nhân vật trong sách như người thợ làm bánh và người buôn pha lê, những người
không theo đuổi Huyền thoại cá nhân của mình. Giống như những con cừu, những nhận
vật này hài lòng với những ham muốn vật chất và sự chấp nhận của xã hội.
Theo đó, họ mất khả năng trân trọng một số khía cạnh nhất định của sự sáng tạo
và có xu hướng bỏ lỡ nhiều cơ hội vì tầm nhìn hạn chế của mình.
Santiago nhận thấy đàn cừu của
mình thiếu tham vọng và sống trong một vòng lặp đi lặp lại mà không tìm kiếm những
trải nghiệm hay thử thách mới. Điều này tượng trưng cho điểm yếu chết người của
những người không theo đuổi Huyền thoại cá nhân của mình, họ chấp nhận một cuộc
sống thoải mái trần tục, ngại bước ra khỏi vùng an toàn hoặc chấp nhận rủi ro để
thực hiện ước mơ của mình. Cả đàn cừu và những nhân vật này đều bỏ lỡ các cơ hội
phát triển, sự thỏa mãn ở mức cao hơn và khám phá tiềm năng thực sự của mình.
Thuật giả kim
Thuật giả kim, trong đó những
kim loại thô sơ được biến đổi thành kim loại có giá trị hơn, mà đỉnh cao nhất
là vàng, đóng vai trò là biểu tượng chủ đạo trong Nhà giả kim, và nó đại diện cho
hành trình đạt được Huyền thoại cá nhân của Santiago. Biểu tượng này cũng được
dùng để đặt tên cho cuốn tiểu thuyết. Nhà giả kim mô tả quá trình biến kim loại
thô sơ thành vàng tương đương với việc kim loại thô sơ hiện thực hóa huyền thoại
cá nhân của nó. Theo cách nói của cuốn sách, kim loại phải tự loại bỏ mọi tạp
chất để đạt được trạng thái tiến hóa cao hơn. Tương tự như vậy, Santiago phải
loại bỏ những tạp chất trong bản thân, chẳng hạn như mong muốn được cha mẹ chấp
nhận, mong muốn sống như một người chăn cừu giàu có và thậm chí cả mong muốn được
sống với Fatima, để nhận ra Huyền thoại cá nhân của chính mình và phát triển đến
một trạng thái cao hơn. Cách một người học nghề giả kim cũng giống như cách một
người đạt được huyền thoại cá nhân của mình. Như nhà giả kim nói với Santiago,
mặc dù có nhiều cuốn sách viết về thuật giả kim nhưng những cuốn sách này chỉ
làm phức tạp thêm nghề này. Trên thực tế, tất cả bí mật của thuật giả kim đều tồn
tại trên tấm ngọc lục bảo nhỏ, và những bí mật này không thể diễn tả bằng lời.
Tương tự như vậy, không có hướng dẫn bằng văn bản nào có thể hướng dẫn một người
đến Huyền thoại cá nhân của mình. Con người phải làm theo bản năng của chính
mình và những điềm báo do linh hồn thế giới cung cấp. Nhà giả kim chọn Santiago
làm học trò của mình chứ không phải người Anh, phần lớn vì Santiago không phụ
thuộc vào sách vở và lý trí để hiểu thế giới. Bằng cách lắng nghe linh hồn của
thế giới, Santiago cuối cùng đã hòa nhập được với toàn bộ thiên nhiên, bao gồm
cả gió và mặt trời, và cậu ấy đã đạt đến trạng thái tồn tại cao hơn.
Sa mạc
Sa mạc, với điều kiện khắc nghiệt
và các cuộc chiến liên miên giữa các bộ tộc, tượng trưng cho những khó khăn
đang chờ đợi bất kỳ ai theo đuổi Huyền thoại cá nhân của họ, nhưng nó cũng đóng
vai trò là người thầy quan trọng đối với Santiago trong cuộc hành trình đến kim
tự tháp. Như nhà giả kim đã nói, các bài kiểm tra là một phần cố hữu của tất cả
huyền thoại cá nhân, bởi vì chúng cần thiết để tạo ra sự phát triển về mặt tinh
thần. Hơn cả cái nóng của sa mạc, sự im lặng, trống trải và đơn điệu của sa mạc
thử thách Santiago. Tuy nhiên, khi Santiago biết được, ngay cả sa mạc, mặc dù
có vẻ cằn cỗi, vẫn chứa đựng sự sống và linh hồn của thế giới. Santiago bắt đầu
hiểu môi trường, hoàn cảnh của mình và nhìn thấy những dấu diệu của sự sống ở
nơi tưởng chừng như là một vùng đất hoang. Cuối cùng, cậu ấy học cách nhận ra tất
cả sự sáng tạo chỉ trong một hạt cát, và ở thử thách lớn nhất mà cấu ấy phải đối
mặt trong cuốn sách, cậu ấy có thể tranh thủ sự trợ giúp của sa mạc trong nỗ lực
biến mình thành gió.
Những điều lặp lại
Giấc mơ
Trong Nhà giả kim, giấc mơ
không chỉ là lối thoát cho những ham muốn bên trong của một người mà còn là một
hình thức giao tiếp với linh hồn của thế giới. Ví dụ, giấc mơ về kho báu ở Ai Cập
của Santiago đã tiết lộ cho cậu Huyền thoại cá nhân của mình. Việc một cá nhân
có tin vào giấc mơ hay không cũng tạo nên ranh giới giữa các nhân vật “ngộ” và “chưa
ngộ” trong tiểu thuyết. Thủ lĩnh bộ lạc rất coi trọng giấc mơ về đàn
diều hâu của Santiago và ông hiểu giấc mơ như một thông điệp từ sa mạc về một
cuộc tấn công sắp xảy ra. Ông cũng kể lại câu chuyện về khả năng đọc được giấc
mơ của Joseph giúp ông bảo vệ thành công ốc đảo trước sự tấn công của kẻ thù. Ở
phần sau của cuốn tiểu thuyết, người đàn ông đánh bại Santiago không tin vào giấc
mơ của chính mình, nhưng khi mô tả giấc mơ của mình cho Santiago, Santiago nhận
ra đó là một điềm báo cho cậu biết nơi tìm thấy kho báu. Tầm quan trọng của những
giấc mơ trong giấc ngủ tương đương với tầm quan trọng của những giấc mơ cá
nhân, mang tính biểu tượng trong Nhà giả kim và được thể hiện trong Huyền thoại
cá nhân.
Maktub
Nhiều nhân vật mà Santiago gặp
trong cuộc hành trình của mình sử dụng từ maktub, như người bán pha lê giải
thích, có nghĩa là “nó được viết”. Từ này thường xuất hiện khi
Santiago chuẩn bị bước sang một chương mới trong hành trình của mình, thường là
bằng cách chấp nhận rủi ro lớn hoặc từ bỏ một tình huống, hoàn cảnh đang tốt đẹp.
Nó trở thành một điệp khúc trấn an Santiago, bởi nó nhắc nhở Santiago nhìn nhận
hành động của mình trong bối cảnh số phận. Khi Santiago biết được, số phận luôn
hợp tác với những người theo đuổi huyền thoại cá nhân của mình. Vì vậy, miễn là
cậu ấy vẫn tập trung vào mục tiêu của mình, cậu ấy có thể tìm thấy niềm an ủi
khi biết rằng số phận của cậu đã được định và cậu phải theo đuổi nó. Ngoài ra,
sự lặp lại của martub củng cố giọng điệu Kinh thánh của Nhà giả kim. Từ này
mang lại cho câu chuyện của Santiago tính phổ quát và sức mạnh tinh thần của một
câu chuyện ngụ ngôn, giống như các thuật ngữ viết hoa khác trong cuốn sách, như
Huyền thoại cá nhân, Ngôn ngữ phổ quát hay Linh hồn của thế giới.
Những điềm báo
Mô típ những điềm báo phục vụ một
mục đích kép trong Nhà giả kim. Đầu tiên, những điềm báo đưa ra hướng dẫn cho
Santiago về cuộc hành trình của cậu và trấn an cậu rằng Linh hồn của thế giới
đã ủng hộ cuộc hành trình đó. Như Melchizedek giải thích, những điềm báo tạo
nên một phần của Ngôn ngữ phổ quát của thế giới, và nếu Santiago tiếp cận được
ngôn ngữ này, anh ấy luôn có thể tìm thấy ý nghĩa trong hoàn cảnh của mình. Ví
dụ, khi hai viên đã Urim và Thummin rơi ra khỏi túi Santiago, Santiago coi sự
kiện này là một điềm báo. Khi làm như vậy, cậu tiếp tục cảm thấy rằng vũ trụ
đang hợp lực để giúp đỡ mình và cậu tìm thấy ý nghĩa trong sự kiện dường như ngẫu
nhiên này. Bằng cách này, mô típ về những điềm báo củng cố chủ đề của cuốn sách
về sự thống nhất của thiên nhiên.
Điềm báo cũng chứng tỏ sự trưởng
thành về mặt tinh thần của Santiago trong suốt câu chuyện. Việc những điềm báo
của cậu ngày càng trở nên quan trọng hơn cho thấy rằng Santiago đang tiến gần
hơn đến việc hiểu ngôn ngữ chung của thế giới.
Một số quan điểm khác của Nhà giả kim
Câu chuyện về Narcissus liên quan thế nào đến thông điệp của Nhà giả kim?
Đó là câu chuyện ở ngay đầu cuốn
tiểu thuyết. Câu chuyện gốc về Narcissus thường kết thúc khi Narcissus bị mê hoặc
bởi vẻ đẹp phản chiếu của chính mình, rơi xuống hồ và chết đuối. Câu chuyện này
ẩn dụ về một thông điệp, rằng Narcissus chết vì sự phù phiếm của chính mình, việc
yêu bản thân quá mức, quá say mê vẻ đẹp và bản thân mình mà không đánh giá cao
vẻ đẹp của người khác là điều không nên.
Tuy nhiên, trong phiên bản của
Nhà giả kim, chúng ta biết rằng hồ cảm thấy buồn vì Narcissus đã chết, hồ buồn
không phải vì vẻ đẹp của Narcissus đã mất đi mà nó buồn vì sẽ không còn nhìn thấy
vẻ đẹp của chính mình trong mắt Narcissus. Qua Nhà giả kim, câu chuyện mở rộng
này trình bày một bức tranh phù phiếm phức tạp hơn phiên bản gốc. Trái ngược với
việc coi sự phù phiếm này là một điều không nên, như kết luận mang tính bài học
mà câu chuyện gốc thường hướng đến, câu chuyện mở rộng thêm nhấn mạnh rằng sự
phù phiếm này là một đặc điểm hoàn toàn tự nhiên và cần thiết.
Giống như câu chuyện mở đầu về
Narcissus, Nhà giả kim bản thân nó mang thông điệp rằng việc tập trung vào bản
thân có thể kết nối một người với thiên nhiên và thế giới tâm linh. Chẳng hạn,
chỉ bằng cách chuyên tâm theo đuổi Huyền thoại cá nhân của riêng mình, Santiago
mới biết được những bí mật của Linh hồn của Thế giới. Xuyên suốt cuốn sách,
Santiago phải nhiều lần đặt lợi ích của bản thân lên hàng đầu, như khi cậu chọn
trở thành một người chăn cừu thay vì một linh mục, và khi cậu rời ốc đảo để tiếp
tục cuộc hành trình của mình. Bằng cách coi thường mọi thứ ngoại trừ ước mơ của
chính mình, Santiago nhận ra tiềm năng thực sự của mình. Bằng cách này, cậu ta
nhập vào Linh hồn của thế giới.
Nhà giả kim có thái độ gì với tình yêu?
Không giống như nhiều câu chuyện
phổ biến trong văn học, Nhà giả kim ban đầu trình bày tình yêu không phải như một
mục tiêu mà như một trở ngại, Santiago nói rằng tình yêu ban đầu của cậu với
con gái một thương gia là điều duy nhất khiến cậu muốn ở lại mãi mãi một nơi.
Mong muốn này đối lập với cuộc hành trình mà cậu phải thực hiện để hoàn thành
Huyền thoại cá nhân của mình. Khi Santiago tìm thấy tình yêu đích thực của mình
trong ốc đảo, Fatima, cậu càng thấy bị thuyết phục hơn để từ bỏ Huyền thoại cá
nhân của mình. Fatima và nhà giả kim phải cho Santiago thấy rằng giấc mơ của cậu
quan trọng hơn việc ở bên cô.
Bức tranh tình yêu này độc đáo
so với hình ảnh truyền thống về tình yêu. Đối với một người, tình yêu này hoàn
toàn khác biệt với sự chiếm hữu. Santiago có một cuộc đối thoại nội tâm quan trọng
về sự khác biệt này và cậu đã thử thách nó khi rời Fatima. Tình yêu trong Nhà
giả kim cũng chỉ là thứ yếu so với việc theo đuổi Huyền thoại cá nhân. Như nhà
giả kim đã nói với Santiago, tình yêu của Santiago dành cho Fatima sẽ chỉ tồn tại
nếu cậu tiếp tục sống theo Huyền thoại cá nhân của mình. Bất chấp những sự thật
dường như làm giảm tầm quan trọng của tình yêu này, nụ hôn của Fatima đóng vai
trò là hình ảnh cuối cùng của cuốn sách, cho thấy rằng tình yêu vẫn cần thiết để
Santiago có một cuộc sống hạnh phúc viên mãn.
Quan điểm của Nhà giả kim đối với của cải vật chất và chủ nghĩa cá nhân là gì và nó khác các tôn giáo lớn trên thế giới như thế nào?
Không giống như nhiều tôn giáo,
Nhà giả kim không phân biệt thế giới vật chất và thế giới tinh thần. Cuốn sách
cũng tán thành chủ nghĩa cá nhân như một phương tiện để đạt được những mục tiêu
cuối cùng của cuộc đời. Ngoài ra, các yếu tố của thuyết phiếm thần xuất hiện
xuyên suốt cuốn sách. Đầu tiên, Santiago giao tiếp và tìm thấy những điềm báo
trong các thực thể tự nhiên như sa mạc và gió. Nhà giả kim nói rằng những yếu tố
này có Huyền thoại cá nhân giống như con người và chúng cũng được sinh ra từ
Linh hồn của thế giới. Nhà giả kim cũng liên kết quá trình tinh luyện kim loại
thành vàng với quá trình thanh lọc tâm hồn.
Dòng tâm linh tiến hóa chủ đạo
của cuốn sách xuất hiện rõ ràng nhất khi Santiago biến mình thành gió. Trong bối
cảnh của cuốn tiểu thuyết, khi một yếu tố tự nhiên hoặc cá nhân theo đuổi Huyền
thoại cá nhân, nó sẽ phát triển thành một trạng thái tồn tại cao hơn. Mục tiêu
của sự sáng tạo bao gồm tất cả thiên nhiên, con người và các vật thể vô tri, trải
qua quá trình tiến hóa này cho đến khi vũ trụ đạt được sự hoàn hảo. Triết lý
này khác với tâm linh truyền thống ở chỗ nó yêu cầu mọi thứ theo đuổi ước mơ cá
nhân để đạt được trạng thái này hơn là thực hành lòng vị tha. Trên thực tế, cuốn
tiểu thuyết thậm chí còn miêu tả những nhân vật tôn giáo thực hành sự chối bỏ bản
thân, chẳng hạn như người buôn pha lê, là những kẻ thất bại.
Hành trình tâm linh của
Santiago trong Nhà giả kim song song với việc thực hành biến kim loại thành
vàng bằng cách thể hiện một hành trình biến đổi và khám phá bản thân tương tự.
Cả hai đều liên quan đến sự kiên trì, kiên nhẫn và sự hiểu biết sâu sắc. Cuộc
hành trình của Santiago liên quan đến sự phát triển cá nhân và khám phá bản
thân, tương tự như quá trình biến đổi của thuật giả kim. Santiago giống như một
nhà giả kim, đều phải làm việc có phương pháp cùng niềm tin rằng nếu cậu đi
theo “Huyền thoại cá nhân”, hoặc mong muốn thực sử của mình, cậu có thể thay đổi
cuộc sống của mình, tương tự như nhà giả kim biến kim loại thành cơ bản thành
vàng. Cả hai quá trình, hành trình khám phá bản thân và sự biến đổi giả kim thuật,
đều diễn ra chậm rãi đòi hỏi sự kiên nhẫn, bền bỉ cũng như sự hiểu biết sâu sắc
về bản thân hoặc vật chất được biến đổi. Nhà giả kim phải hiểu đặc tính độc đáo
của kim loại để biến nó thành vàng một cách hiệu quả. Tương tự như vậy,
Santiago phải hiểu rõ vị trí của mình trên thế giới, được hướng dẫn bởi giấc mơ
và những điềm báo, để đạt được Huyền thoại cá nhân và tìm thấy kho báu của
mình.
Theo đó, sự biến đổi của
Santiago và kim loại thành vàng có nguồn gốc sâu xa từ sự xem xét nội tâm, sự
hiểu biết mang tính biểu tượng và khát vọng đạt được sự hiểu biết hoặc giá trị
cao hơn.
Coelho sử dụng ngôn ngữ đơn giản
và cách kể chuyện gây được tiếng vang với nhiều khán giả. Ông kết hợp các yếu tố
thần bí, tâm linh và các chủ đề triết học mang tính phổ quát và vượt thời gian.
Cuộc hành trình của nhân vật chính và chủ đề bao quát là đi theo trái tim và số
phận của một người kết nối với độc giả ở mức độ sâu sắc, khiến câu chuyện có cảm
giác thần thoại và có thể liên hệ đến được với nhiều người.
Đoạn cuối cho Nhà giả kim
Ngày nay, chúng ta coi thuật giả
kim là một thứ giả khoa học và hóa học là một lĩnh vực khoa học nghiêm túc,
nhưng ban đầu hai thuật ngữ này cùng một ý nghĩa trước khi chúng được tách ra
vào thế kỷ 17, giống như chiêm tinh học và thiên văn học trong cùng thời kỳ.
Chúng ta không thể chắc chắn rằng thuật giả kim có thể biến đổi kim loại cơ bản
thành vàng hay không. Nhưng hóa học có thể biến đổi kim loại cơ bản thành những
kim loại quý hơn, có giá trị hơn là một sự thật. Dù gì, sức mạnh biến đổi mọi
thứ theo hướng tốt đẹp hơn, dù là thực tế hay tưởng tượng, đã dẫn đến những ý
nghĩa tượng trưng cho thuật giả kim và nhà giả kim.
Mặc dù có nhiều ý kiến trái chiều về cuốn sách Nhà giả kim, nhưng như một ý nghĩa của cuốn tiểu thuyết, mọi thứ tồn tại đều có lý do của nó và là một phần trong tổng thể của vũ trụ. Nhà giả kim có thể mang lại ý nghĩa to lớn cho một người nào đó, hay chỉ đơn giản là một gợn sóng nhỏ tác động đến tâm hồn người đọc, nó đều đã mang lại giá trị. Đôi khi một công tắc nhỏ là điểm bắt đầu để vận hành cả một hệ thống to lớn, đôi khi một cánh bướm nhỏ vỗ cánh ở Nhật Bản là điểm bắt đầu cho một cơn bão to lớn tại California. Và ngay cả khi nó là đối tượng để chúng ta tìm ra những thiếu sót, những hời hợt… thì nó cũng đã mang lại một ý nghĩa nào đó cho chúng ta.
0 comments:
Post a Comment