Casablanca là một bộ phim tiêu
biểu thuộc thời kỳ hoàng kim của Hollywood. Sự quyến rũ lâu dài của bộ phim là
do cái kết đầy kịch tính. Bản thân câu chuyện của phim thì đơn giản, nhưng
Casablanca không hề đơn giản bởi xung đột trung tâm không được giải quyết triệt
để, một phần nữa vì nó vừa là một bộ phim hiện thực vừa mang những ẩn dụ chính
trị.
 |
| Casablanca hơn cả một câu chuyện tình vượt thời gian |
Casablanca cùng với Cuốn theo chiều gió, Công dân Kane là những ví dụ tiêu biểu về
những bộ phim kinh điển của Hollywood. Casablanca được quay gần như hoàn toàn
trên phim trường, sử dụng diễn viên, đạo diễn và biên kịch của hãng phim, thay
vì ý tưởng của một tác giả độc lập.
Là một bộ phim đen trắng, nhân vật
nam chính mạnh mẽ, anh hùng, còn nữ chính xinh đẹp. Casablanca chắc chắn là một
bộ phim kinh điển. Nhưng nó không có một cái kết kinh điển theo kiểu Hollywood
những năm 1940, trong đó kết phim rõ ràng và mọi thứ đơn giản, dễ hiểu. Để
Casablanca phù hợp với mô típ này, người xem sẽ hiểu rõ Ilsa yêu Laszlo hoặc
Rick như thế nào, cô chọn ai và họ rời đi cùng nhau; người đàn ông bị từ chối sẽ
trân trọng quyết định của cô, trên tất cả là anh mong cô được hạnh phúc. Cái kết
của Casablanca giống với một cái kết kinh điển, nhưng nó đã bị bóp méo và làm
cho trở nên phức tạp.
Trong phim Hollywood cổ điển,
thường không có sự xung đột nào nảy sinh giữa vấn đề chính trị và tình yêu cá
nhân. Tình yêu và và lý tưởng chính trị sẽ song hành cùng nhau, và không cần có
những lựa chọn loại trừ đau đớn. Kết thúc của Casablanca ẩn chứa nhiều điều,
không chỉ là sự chiến thắng của các lý tưởng về sự hy sinh và tính khiêm nhường,
không chỉ là một ẩn dụ tuyên truyền ủng hộ phe Đồng minh. Nếu bộ phim kết thúc
bằng thông điệp đơn giản rằng: chiến thắng và tình yêu đòi hỏi sự hy sinh, thì
đó sẽ là một kết thúc có hậu theo cách thông thường. Rick để Ilsa rời đi cùng
Laszlo, quyết định hy sinh những lợi ích, mong muốn cá nhân vì tình yêu và chiến
tranh. Laszlo cũng có thể hành động tương tự như vậy bằng một cách nào đó. Những
kết cục như vậy phù hợp hơn với một cái kết có hậu kinh điển của Holywood, và
thực sự, Laszlo đã có được cô gái vào cuối phim, đúng như người xem mong đợi.
Tuy nhiên, đối với Rick và Ilsa,
kết cục của họ mang lại một chút nuối tiếc, một chút buồn và đó là một kết cục
không hề đơn giản. Không chỉ là việc họ yêu nhau và phải chia tay nhau trong cả
hai lần, mà cả hai đều thực sự không biết người kia đang nghĩ gì. Laszlo chắc
chắn yêu Ilsa, nhưng tình cảm của Rick đối với Ilsa không rõ ràng như vậy. Bộ
phim đề cao giá trị của sự hy sinh và sự chiến thắng của chính trị trước ham muốn
cá nhân, nhưng cảnh cuối phim lại đầy mơ hồ. Ilsa thực sự yêu Rick hay Laszlo vẫn
là một bí ẩn. Cảm xúc của Rick cũng mơ hồ không kém.
Rick tìm thấy chút an ủi trong tình bạn với Louis. Rick không thay thế một mối quan hệ này bằng một mối quan hệ khác ở đây, anh ấy thay thế một kiểu quan hệ này bằng một kiểu quan hệ khác. Mối quan hệ giữa Rick và Ilsa dựa trên tình yêu, trong khi mối quan hệ giữa Rick và Louis đã và vẫn là mối quan hệ dựa trên lợi ích và toan tính, ngay cả khi giờ đây mối quan hệ đó đã chân thành hơn. Việc Rick thay thế Ilsa bằng Louis ở cuối phim nhấn mạnh ý tưởng trong Casablanca rằng chính trị chiến thắng tình yêu và cộng đồng có ý nghĩa lớn hơn cá nhân.
Chúng ta chỉ có thể suy đoán về
cảm xúc cùng động cơ thực sự của Rick và Ilsa, và vấn đề là cái kết vẫn còn là
một bí ẩn. Nó không vui cũng không buồn, hòa lẫn vào nhau, và khác xa với kết
thúc kiểu chúng ta thường thấy từ một bộ phim Hollywood điển hình thời kỳ đó.
Nhạc phim Casablanca
Casablanca là câu chuyện về hai bài
hát. Bài hát đầu tiên, “La Marseillaise”, là quốc ca Pháp, được sáng tác trong
thời kỳ Cách mạng Pháp. Trong Casablanca, bài hát này đại diện cho một nước
Pháp tự do, và theo nghĩa mở rộng nó đại diện cho phe Đồng minh trong Thế chiến
II. Bài hát được vang lên nhiều lần trong suốt bộ phim, nổi bật nhất là khi bài
hát này được những người tại quán bar của Rick cùng hát lên để át đi bài hát của
những người lính Đức Quốc xã. Trong cảnh quay đầy kịch tính này, Thế chiến II
chuyển từ cuộc đua địa chính trị sang trận chiến tư tưởng và văn hóa. Cuộc chiến
không chỉ giữa phe Đồng Minh và phe Trục, mà còn giữa các lý tưởng của Cách mạng
Pháp là tự do, bình đẳng, bác ái và những nỗi ám ảnh đen tối của Đức quốc xã.
Trong cảnh này, những người tại quán bar của Rick cho thấy họ ủng hộ Đồng minh
một cách quyết liệt. Ngay cả Yvonne, người vừa mới xuất hiện cùng một anh chàng
người Đức vào tối hôm đó, cũng hát với niềm đam mê và sự tin tưởng.
Bài hát thứ hai đóng vai trò
trung tâm trong Casablanca là “As Time Goes By”. Bất cứ khi nào “La
Marserllaise” được vang lên, Casablanca là một bộ phim về chính trị và chiến
tranh. Khi “As Time Goes By” được vang lên, bộ phim trở thành câu chuyện tình
yêu của Ilsa và Rick. Không giống như “La Marserllaise”, có ý nghĩa không bao
giờ thay đổi. “As Time Goes By” là bài hát của Rick và Ilsa, một biểu tượng cho
tình yêu của họ. Ban đầu Rick cấm quán bar mở bài “As Time Goes By” vì nó nhắc
anh nhớ đến Ilsa, nhưng chính sự cấm đoán này càng chứng tỏ sự hiện diện của cô.
Khi Ilsa đến Casablanca, bài hát mang thêm một ý nghĩa. Sam chơi bài hát này
theo yêu cầu của cả Ilsa và Rick, và nó gợi ý cả hai nửa mối quan hệ của họ: sự
bình dị của Paris và sự phản bội ở nhà ga xe lửa, cũng như viễn cảnh về việc
tình yêu lại bắt đầu tại Casablanca.
“La Marserllaise” không được chơi trong Rick’s Café cho đến khi Sam chơi “As Time Goes By”, và thứ tự này có ý nghĩa quan trọng vì chúng ta có thể thấy sự thờ ơ đối với chính trị của Rick liên quan đến sự mất niềm tin với mọi hình thức cam kết, cả chính trị và cá nhân. Chỉ sau khi Ilsa đến Casablaca và đánh thức trái tim anh, Rick mới bắt đầu quan tâm đến chính trị. Đồng thời, thực tế là Casablanca bắt đầu và kết thúc bằng “La Marserllaise”, điều này cho thấy chính trị là nền tảng mà mọi thứ cá nhân phải tuân theo, bao gồm cả câu chuyện tình yêu của Rick và Ilsa. Lời của “As Time Goes By” cho rằng sự thật bất hủ duy nhất là tình yêu, nhưng trong Casablanca, chính trị cuối cùng đã chiến thắng. Sự trở lại của Ilsa trong cuộc sống của Rick chỉ kéo dài vài ngày. Khi cô rời khỏi Casablanca, cô rời xa Rick mãi mãi, nhưng “chiến tranh” vẫn còn lâu mới kết thúc đối với cả hai người.
 |
| Homphrey Bogart trong vai Rick Blaine |
Những ẩn dụ chính trị
Casablanca là một cuộc khám phá
về chủ đề tình yêu và sự hy sinh, nhưng khi bộ phim được phát hành vào năm
1942, khán giả coi đó là một ẩn dụ chính trị về Thế chiến II. Bộ phim lấy bối cảnh
vào tháng 12/1941, tháng mà Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng. Cuộc tấn công đó
đã thay đổi tiến trình lịch sử của Mỹ, đánh thức quốc gia này khỏi sự lưỡng lự
và chính thức tham gia Thế chiến II. Casablanca kể câu chuyện về một sự thay đổi,
thức tỉnh tương tự, mặc dù nhỏ hơn nhiều. Vào đầu bộ phim, Rick là một chủ quán
bar hoài nghi ở thành phố Casablanca, Maroc, người hay đơn độc đắm mình vào những
ly whisky và không quan tâm đến chính trị. Đến cuối phim, anh đã có một lý tưởng
chính trị cho mình, hy sinh bản thân, chống Đức Quốc xã. Sự kiện thúc đẩy sự
thay đổi này ở Rick là sự xuất hiện của Ilsa ở Casablanca, người tình cũ của
anh. Sự xuất hiện của Ilsa là bất ngờ và tàn khốc, và nó giáng một đòn mạnh vào
Rick giống như cuộc tấn công bất ngờ của Nhật Bản vào Trân Châu Cảng đã giáng một
đòn mạnh vào nước Mỹ. Khi Rick vượt qua nỗi đau ban đầu, ý thức đạo đức của anh
lại được khơi dậy. Anh không được sống hạnh phúc mãi mãi với Ilsa, nhưng anh chấp
nhận sự cần thiết của sự hy sinh và nỗi đau đi kèm. Nếu Ilsa không xuất hiện trở
lại trong cuộc đời anh, Rick vẫn sẽ mắc kẹt trong cuộc sống cay đắng ở
Casablanca. Thay vào đó, anh được đánh thức và sống một cuộc đời ý nghĩa hơn.
Bộ phim cũng kể câu chuyện về một sự thay đổi khác, đó là chỉ huy người Pháp tại Casablanca, đại úy Louis Renault. Louis bắt đầu bộ phim với tư cách là đại diện của chính quyền Vichy Pháp thân Đức Quốc xã nhưng cuối cùng lại trở thành một đảng viên trung thành của nước Pháp tự do. Rick người Mỹ và Louis người châu Âu, họ luôn quan tâm đến lợi ích của nhau trong suốt bộ phim, nhưng đến cuối phim, mối quan hệ này mới trở thành thứ gì đó bền chặt hơn là liên minh ích kỷ của hai kẻ hoài nghi. “Louis, tôi nghĩ đây là khởi đầu của một tình bạn đẹp”, Rick nói trong câu thoại cuối cùng của bộ phim, qua đó củng cố không chỉ tình bạn của họ và mà cả liên minh chống Quốc xã đang trưởng thành mà tình bạn của họ tượng trưng. Đây là một trong những câu thoại quan trọng của bộ phim. Trong ẩn dụ chính trị của bộ phim, mối quan hệ giữa Rick và Louis gợi ý về mối quan hệ giữa Mỹ và các đồng minh trong Thế chiến II.
Trong khi Rick và Louis chỉ tìm
thấy lý tưởng chính trị của họ vào cuối phim, một số nhân vật khác có lý tưởng
ngay từ đầu. Phần lớn, vấn đề này liên quan đến quốc tịch của họ. Victor Laszlo
là người Tiệp Khắc, và vì Đức quốc xã đã xâm lược Tiệp Khắc đầu tiên, nên người
Tiệp Khắc biết về tội ác của Đức Quốc xã trước bất kỳ ai. Tương tự như vậy, tất
cả các nhân vật chống Đức Quốc xã ở Casablanca đều đến từ các quốc gia chống lại
sự cai trị của Đức.
Sự khó khăn của thái độ trung lập
Trong tình yêu cũng như chiến
tranh. Rick, Ilsa và Louis rất khó để giữ sự trung lập của mình. Rick nhấn mạnh
rằng không quan tâm đến chính trị. Anh từ chối thảo luận về chiến tranh, ngăn cản
Carl khi muốn kể cho anh nghe về các cuộc họp của lực lượng ngầm, và làm mọi
cách để thể hiện mình là người không đảng phái. Tuy nhiên, sau đó, ngay khi Mĩ
từ bỏ sự trung lập của mình vào tháng 12/1941, Rick chuyển từ trung lập sang
cam kết. Sự đồng cảm của anh dành cho Đồng minh luôn thể hiện rõ qua những hành
đồng từ nhỏ đến lớn. Louis cũng trải qua một sự thay đổi tương tự, và đến cuối
phim, sự trung lập dường như là một lập trường không thể duy trì được. Tại quán
bar của Rick, cũng như chính Casablanca, là một ốc đảo giữa sa mạc, một thiên
đường tách biệt khỏi những rắc rối của thế giới. Tuy nhiên, các hoạt động ngầm
và chợ đen lại diễn ra tại đây lại phủ nhận những đặc điểm này.
Khi Ilsa đến căn hộ của Rick và
thú nhận rằng cô vẫn yêu anh, cô đã cố gắng hết sức để giữ thái độ trung lập
trong cuộc cạnh tranh giữa hai người đàn ông yêu cô. Cô cũng cố gắng phủ nhận
tình thế tiến thoái lưỡng nan mà cô phải đối mặt. Cuối cùng cô thừa nhận tình
thế tiến thoái lưỡng nan của mình và nhận ra rằng cô phải quyết định lựa chọn giữa
Rick và Laszlo, cô để Rick quyết định. Không có giải pháp nào là hoàn hảo,
không đau đớn, và phải đưa ra lựa chọn. Trong chiến tranh cũng như trong tình
yêu, Casablanca gợi ý rằng, sự trung lập là không thể.
Quá khứ là điều khó quên
Ngay những lời đầu tiên của bài
hát “As Time Go by” nói rằng “bạn phải nhớ
điều này”, và trong Casablanca, Rick, Ilsa và Louis không thể thoát khỏi
quá khứ và ký ức của họ, ngay cả khi các nhân vật cố gắng chạy trốn khỏi quá khứ,
thì quá khứ vẫn bủa vây họ. Có hai lần, Ilsa tin rằng cô đã mất những người đàn
ông trong cuộc đời mình, thì họ lại xuất hiện trở lại vào những thời điểm không
nên nhất. Trong Casablanca, Rick đã tạo ra một cuộc sống cho riêng mình mà anh
tin rằng sẽ cho phép anh quên đi những ký ức đau thương, nhưng chiến tranh và
dòng người tị nạn nhắc nhở anh về một sự kiện hoặc những sự kiện trong cuộc sống
bí ẩn của mình đã ngăn cản anh trở về nhà. Tương tự như vậy, sự xuất hiện của
Ilsa ở Casablanca nhắc nhở Rick về câu chuyện tình đau thương của họ, ký ức mà
anh đã cố gắng xóa bỏ. Nhân vật duy nhất có thể thoát khỏi quá khứ là Louis,
người dường như có thể chuyển đổi lý tưởng, liên minh một cách dễ dàng. Tuy
nhiên, ngay cả Louis cuối cùng cũng thừa nhận rằng quyết định của mình sẽ nhận
về những hậu quả. Anh nhận ra rằng anh phải chạy trốn khỏi Casablanca vì anh đã
giúp Rick. Anh ấy có thể muốn lờ đi quá khứ, nhưng trong trường hợp này thì
không thể.
Lưu vong, tị nạn và du lịch
Thành phố Casablanca tràn ngập
người nước ngoài, phần lớn là người lưu vong, người thực dân cai trị và người
xâm chiếm. Trong số các nhân vật của phim, chỉ có người gác cửa Abdul là người
Maroc. Lúc đầu, Rick xuất hiện như một người Mỹ lưu vong, anh ta không thể quay
trở lại quê hương, và cũng là từ nước Pháp, nơi anh ta không thể quay trở lại
chừng nào người Đức vẫn còn chiếm đóng. Người lưu vong là người không bao giờ
có thể trở về nhà. Cùng với ý tưởng lưu vong là ý tưởng về du lịch. Bộ phim mở
đầu bằng một cảnh phim về nhiều phương tiện giao thông khác nhau, bao gồm tàu thủy,
tàu hỏa, ô tô và máy bay, mà những người tị nạn sử dụng để đến Casablanca. Hình
ảnh về những chuyến đi vội vã này tương phản với hình ảnh về chuyến đi nhàn nhã,
thong dong, như đi tô tô giữa Paris và đi thuyền trên sông Seine, cả hai đều là
những hồi ức của Rick và Ilsa. Du lịch có thể vừa là phương tiện, như trong trường
hợp của người tị nạn, vừa là mục đích tự thân, như trong trường hợp của khách
du lịch, nhưng đối với người lưu vong, nó không bao giờ kết thúc. Không giống
như người tị nạn sắp đến một ngôi nhà mới và khách du lịch sắp trở về nhà, người
lưu vong mãi mãi không có nhà, họ “phải
đi du lịch” mãi mãi.
Giấc mơ Mỹ ở châu Phi
Liên quan đến chủ đề lưu vong là
chủ đề giấc mơ Mỹ, nơi mà tất cả những người tị nạn Casablanca đều hy vọng được
đặt chân đến. Nếu Casablanca là ốc đảo giữa sa mạc, thì nước Mỹ là vùng đất hứa
ở phía bên kia sa mạc. Nước Mỹ không phải là nơi lưu vong tạm thời, mà là ngôi
nhà mới, ngay cả đối với người nước ngoài. Sự khác biệt giữa người tị nạn và
người lưu vong được xác định bởi khả năng đến được nước Mỹ, bởi vì nước Mỹ đại
diện cho điểm dừng cuối cùng trên con đường tị nạn, nơi lưu vong kết thúc và một
cuộc sống mới thực sự bắt đầu. Chỉ có Rick không thể trở về nước Mỹ. Thay vào
đó, anh phải ở lại châu Phi. Vào cuối phim, anh rời Casablanca, nằm ở rìa phía
đông của châu Phi, đến Brazzaville, nơi nằm ở trung tâm của đất nước. Không phải
sa mạc cũng không phải vùng đất hứa, Brazzaville là rừng rậm nguyên sơ. Nếu nước
Mỹ đại diện cho những gì đã biết và mong muốn, thì Brazzaville đại diện cho tất
cả những gì không chắc chắn. Đối với Rick, cuộc hành trình mới chỉ bắt đầu.
Đèn rọi
Đèn rọi từ một tòa tháp cao và
thắp sáng thành phố Casablanca nhắc nhở mọi người rằng họ luôn bị theo dõi. Đèn
rọi luôn hiện diện ở quán bar của Rick, thường xuyên đi vòng qua cửa trước. Đèn
rọi đầu tiên lướt qua cửa ngay sau khi Louis đảm bảo với Strasser rằng kẻ giết
người sẽ tìm thấy ở quán bar của Rick. Đèn rọi chiếu qua đường đi của Laszlo
khi anh ta rời quán bar cùng Ilsa, nhấn mạnh sự an toàn là rất mong manh. Tối
hôm đó, Ilsa trở lại quán bar và mở cửa ngay trước khi đèn rọi chiếu qua, ánh
sáng chiếu sáng rực rỡ vào khung cửa. Hình ảnh ấn tượng này quan trọng vì một số
lý do. Đầu tiên, nó đánh dấu lần đầu tiên ánh sáng thực sự xuyên qua cửa trước
và đi vào quán bar. Hình ảnh cũng khiến Ilsa trông giống như một thiên thần và
cho chúng ta thấy cô ấy, như những người tình của cô ấy nhìn thấy cô ấy. Ánh
đèn xuất hiện trở lại khi Rick nhìn ra ngoài cửa sổ sau khi anh và Ilsa hôn
nhau trong căn hộ của anh. Ngay cả chuyện tình lãng mạn của Rick và Ilsa, ẩn dụ
rằng cũng đang bị theo dõi, và chiến tranh đã hoàn toàn thay đổi tình yêu của họ.
Sự thay đổi này có thể giải thích một phần cho sự hy sinh bản thân của Rick và
cuối phim. Để Ilsa thoát khỏi ánh đèn sân khấu. Rick nhận ra, anh phải để cô trốn
thoát đến Mỹ.
Đàn Piano của Sam
Đàn Piano của Sam là trái tim và
linh hồn tượng trưng của Rick’s Café. Tất cả khách hàng đều muốn ngồi cạnh nó,
một phần vì họ muốn gần gũi với Sam, một trong những nhân vật trong sáng nhất của
phim. Bản thân cây đàn piano gợi lên sự trong sáng. Âm nhạc từ cây đàn piano có
tác dụng như một liều thuốc giúp du khách quên đi nỗi lo lắng của mình. Mọi thứ
đều ổn ở quán bar của Rick, ít nhất là trên bề mặt, khi Sam chơi nhạc.
Chiếc đàn piano cũng là biểu tượng
cho trái tim của Rick. Rick cấm chơi “As Time Goes By” để anh không phải chìm đắm
trong ký ức đau thương về Ilsa và Paris. Giống như nhiều vị khách khác, anh
thích quên đi nỗi đau của mình. Khi Ilsa yêu cầu bài hát, Sam nói không nhớ nó,
nhưng khi cô một mực yêu cầu, anh tiếp tục chơi, bắt đầu sự tái ngộ của những
người yêu cũ. Sam đánh thức bài hát trên piano, và trái tim Rick cũng thức dậy
trong đau đớn. Trong một thời gian, anh đau khổ vô cùng, nhưng cuối cùng anh dường
như đã nắm bắt được trái tim đau đớn và quá khứ đau thương của mình để tái sinh
thành một con người tốt hơn. Rick sẽ rời khỏi Casablanca, nhưng Sam và cây đàn
piano của anh sẽ ở lại. Sau khi lấy lại được trái tim thực sự của mình, Rick được
tự do từ bỏ cây đàn piano.
Laszlo
Laszlo vừa là nhân vật vừa là biểu
tượng trong Casablanca. Các yếu tố biểu tượng của nhân vật này bắt nguồn từ
tính cách ngay thẳng, đạo đức của anh. Trước khi Laszlo đến Casablanca, Rick đã
ý thức đến lý tưởng chính trị khi nhắc đến tên Laszlo. Laszlo là biểu tượng của
tinh thần chống Đức quốc xã. Và việc liệu Laszlo có thể trốn thoát khỏi
Casablanca hay không đại diện cho một cuộc đấu tranh. Khả năng trốn thoát khỏi
Casablanca của Laszlo sẽ là dấu hiệu cho thấy chiến thắng cuối cùng thuộc về ai.
Việc Laszlo có thể trốn thoát khỏi trại tập trung và tìm đường đến Casablanca
cho thấy dấu hiệu lạc quan trong việc chống lại Đức quốc xã. Nếu Laszlo có thể
tìm đường đến Mỹ, cuộc trốn thoát của ông là biểu tượng cho sức mạnh của sự phản
kháng với chế độ Đức quốc xã. Những gì xảy ra với bản thân Laszlo rất quan trọng,
nhưng những hàm ý về số phận của ông tạo nên chủ đề rộng hơn của Casablanca.
Chuyến bay đến Lisbon và giấy thông hành
Con đường châu Âu- Casablanca-
Lisbon- Mỹ là cách tốt nhất để đến Mỹ, thoát khỏi châu Âu đang bị chiến tranh
tàn phá. Và rời Casablanca, bay tới Lisbon là bước khó khăn nhất của hành trình
đến Mỹ. Những tờ giấy thông hành là tấm vé vàng để ra đi, là thị thực xuất cảnh
không thể bị từ chối. Trong suốt bộ phim, những tờ giấy thông hành là thứ mà mọi
người đều mong muốn, và bất kỳ ai kiểm soát hoặc nắm giữ chúng đều có quyền lực
to lớn. Lúc đầu, chính quyền dân sự của Casablanca, thông qua Louis, kiểm soát
các chuyến bay, và Rick, người sở hữu hai tờ giấy thông hành, nắm giữ quyền lực
này và kiểm soát số phận của mọi người. Sau đó, Rick chuyển những tờ giấy này
cho Ilsa và Laszlo, cho phép họ rời khỏi Casablaca. Kết quả của cuộc trao đổi
này, những người tị nạn trốn thoát có được địa vị quyền lực như những biểu tượng
chính trị, trong khi quyền lực của chính Louis và Rick ở Casablanca bị suy yếu.
Hai anh hùng hy sinh bản thân không còn lựa chọn nào khác ngoài việc rời khỏi
thành phố và bắt đầu lại ở một nơi khác.
Đạo diễn, dàn diễn viên và diễn xuất trong Casablanca
Đạo diễn của Casablanca là Michael Curtiz,
ông sinh ra tại Budapest, Hungary vào năm 1886. Ông bắt đầu
làm phim vào năm 1912. Năm 1919 ông rời Hungary vì
bất ổn chính trị. Sau khi rời Hungary, ông chủ yếu hoạt động tại Áo và trở
thành một nhà làm phim năng nổ ở châu Âu. Năm 1926, Jack
Warner, người đứng đầu hãng phim Burbank, California của Warner Brothers đã mời
ông đến Hollywood. Trong suốt sự nghiệp của mình, Curtiz đã thực hiện gần một
trăm bộ phim cho Warner Brothers, bao gồm cả nhạc kịch, trinh thám và phim kinh
dị. Tuy nhiên, Curtiz chưa bao giờ thành thạo tiếng Anh, cùng với sự bướng bỉnh
và một vài tính xấu của mình, ông thường bị chế giễu những lỗi ngôn ngữ đó, mọi
người gọi chúng là "Curtizisms".
Casablanca được phát hành năm 1942, và đã thành công ngay lập tức, bất chấp nỗi lo
thất bại của Warner Brothers. Bộ phim được đề cử tám giải Oscar và chiến thắng
ba giải, bao gồm giải Đạo diễn xuất sắc nhất cho Curtiz, phim xuất sắc nhất và
kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất. Mặc dù giành được giải thưởng, Curtiz chưa
bao giờ thực sự được công nhận là một đạo diễn tài năng. Các nhà phê bình coi
Curtiz là một kỹ thuật viên lành nghề, nhưng họ không khen ngợi nhiều về khả
năng nghệ thuật của ông. Những bộ phim khác của Curtiz không bao giờ nhận được
sự đánh giá cao, và ngay cả thành công của Casablanca cũng
không đủ để nâng cao danh tiếng của ông. Phần đông những người yêu thích bộ
phim Casablanca đều không biết
tên đạo diễn của bộ phim.
Casablanca trở thành một huyền thoại phần lớn là nhờ hai diễn
viên chính của phim, Humphrey Bogart vào vai Rick Blaine và Ingrid Bergman vào
vai Ilsa Lund. Diễn xuất của Bogart và Bergman về cuộc đoàn tụ và chia ly đầy
đau khổ của Rick và Ilsa vẫn tuyệt vời như năm 1942. Tuy nhiên, cả Bogart và Bergman đều có
những khó khăn, trở ngại và cả sự thờ ơ khi vào vai trong Casablanca. Bogart đã đóng bốn
bộ phim khác vào năm 1942, và Casablanca không phải là bộ
phim ông yêu thích nhất. Bergman chỉ nhận vai Ilsa sau khi cô bị từ chối vai
diễn mà cô thực sự muốn, vai nữ chính trong tác phẩm Chuông nguyện hồn ai dựa trên tác phẩm văn học
cùng tên của Hemingway. Tuy nhiên, cuối cùng Bergman vẫn được chọn vào vai
trong Chuông nguyện hồn ai, cô đã không
tập trung hoàn toàn vào Casablanca
nữa. Chính điều này đã khiến Paul Heinreid, người đóng vai Victor
Laszlo, không coi trọng và gọi cô là một "con
hổ tham vọng”.
 |
| Ingrid Bergman trong vai Ilsa |
Mặc dù kết thúc mơ hồ là một phần
tạo nên Casablanca, nhưng không phải tất cả mọi sự mơ hồ đều là cố ý. Trong quá
trình quay phim, đạo diễn Michael Curtiz và các biên kịch không thể thống nhất
được với nhau về một cái kết. Ingid Bergman liên tục yêu cầu được làm rõ rằng
người đàn ông mà cô thực sự yêu trong phim là ai, nhưng không ai đưa ra cho cô
một câu trả lời rõ ràng. Chính điều này đã góp phần giúp Bergman thể hiện vai
Ilsa một cách hoàn hảo. Ilsa là người phải chịu đựng nhiều nhất trong số các
nhân vật chính. Ilsa đã hai lần gặp lại những người yêu cũ vào những thời điểm
không thích hợp, và cô đã phải trăn trở với những cảm xúc của mình. Sự lựa chọn
thực sự ở phần kết là của cô, nhưng cô đã đặt nó vào tay Rick. Khi cô bảo Rick
hãy suy nghĩ cho cả hai người, cô đã giải thoát bản thân khỏi việc phải chịu
trách nhiệm cho số phận của mình. Thay vì hành động, điều mà cô sẽ phải chịu
trách nhiệm, cô lại phó mặc mình cho số phận. Nếu Rick chọn sai, lỗi sẽ là của
anh ấy, không phải của cô.
Sự lãng mạn của Casablanca là
không thể phủ nhận. Các nhân vật nam có thể yêu một cách trọn vẹn và thuyết phục
mà không tỏ ra ủy mị hay sến súa. Trong suốt bộ phim, Laszlo là một người mạnh
mẽ, kiên định với lý tưởng của mình, và đến phần kết, Rick và Louis có thể lạc
quan hình dung ra những ngày tươi sáng hơn ở phía trước. Ilsa bộc lộ mình là một
nhân vật theo một kiểu khác. Chỉ đến những cảnh cuối cùng, chúng ta mới bắt đầu
nắm bắt được toàn bộ mức độ tuyệt vọng, tình thế lưỡng nan to lớn của cô ấy. Việc
phó mặc số phận vào tay người khác của cô khiến Casablanca trở nên hơn hẳn một
chuyện tình lãng mạn; với bối cảnh lịch sử vào thời điểm đó, cái kết có hậu là
điều không thể, và thực tế là Bergman thực sự phải đấu tranh để tìm ra ai nên
là đối tượng thực sự mà Ilsa dành tình cảm, khiến nỗi tuyệt vọng và sự do dự của
Ilsa trở nên thực tế và xúc động hơn.
Những phần khác trong quá
trình thực hiện Casablanca cũng
rất bình thường. Bộ phim được quay vội vã trong vòng chưa đầy ba tháng, các
diễn viên không ưa nhau hoặc không ưa đạo diễn, và các biên kịch đã phải chỉnh
lại kịch bản ngay từ đầu. Bộ phim là một trong nhiều bộ phim mà Warner Brothers
thực hiện vào mùa hè năm 1942, nó không
phải là bộ phim được chú trọng đầu tư và được đặt kỳ vọng.
Mặc dù vậy các khâu trong
quá trình thực hiện bộ phim lại kết hợp với nhau thành công một cách ngoài mong
đợi, ngay cả những sự cố xảy ra cuối cùng cũng là một sự may mắn chứ không phải
khó khăn. Nhà soạn nhạc Max Steiner rất ghét bài hát “As Time Goes By” và đã
sáng tác một bài hát gốc khác để thay thế nó, nhưng các cảnh quay không thể
quay lại vì Bergman đã cắt tóc cho vai diễn trong Chuông nguyện hồn ai. Tương tự như vậy, kịch bản của Casablanca được phát triển
từ một vở kịch có tựa đề Everybody Comes to Rick's,
được viết vào năm 1941, trước
khi Mỹ tham gia Thế chiến II. Vở kịch có khuynh hướng tuyên truyền chống Đức
Quốc xã, giống như Casablanca;
nhưng trước sự kiện Trân Châu Cảng, một hãng phim trung lập ở Mỹ có lẽ sẽ không
làm một bộ phim chính trị như vậy. Về mặt này, thời điểm và sự kiện xảy ra là
hoàn hảo cho bộ phim. Casablanca là
một bộ phim Thế chiến II khác thường ở chỗ nó không quá tuyên truyền, nó không
đi quá xa trong việc rao giảng về sự chính nghĩa của mục đích và sự chắc chắn
của chiến thắng. Năm 1942, Mỹ đang căng
thẳng trên chiến trường ở Thái Bình Dương, và chiến thắng của phe Đồng minh chưa
có dấu hiệu chắc chắn. Casablanca nắm
bắt được khoảnh khắc độc đáo này trong tiến trình lịch sử của Mỹ, khi Mỹ đã
tham chiến nhưng vẫn chưa hoàn toàn thống nhất về một tư tưởng đối với chiến
tranh. Trong suốt bộ phim, kết quả của cuộc chiến là không chắc chắn, và
Casablanca là nơi của sự lo lắng và bất định. Sự bất định này mang lại cho bộ
phim một sự căng thẳng thực sự và làm cho các hoạt động chính trị của Laszlo và
Rick trở nên ý nghĩa, anh hùng hơn.
Chỉ riêng tiêu đề của bộ phim cũng đủ gợi lên viễn cảnh về một quá khứ xa xôi, đáng mong đợi. Mặc dù có lẽ không phải là bộ phim đen trắng vĩ đại nhất của Hollywood, vinh dự này có lẽ sẽ thuộc về Công dân Kane, nhưng Casablanca có thể là bộ phim được yêu thích nhất. Khi ai đó nói rằng "Bây giờ phim Hollywood không còn như trước nữa", thì chắc chắn Casablanca là bộ phim mà họ đang so sánh với hiện tại. Không giống như nhiều thành công lớn khác, sức sống lâu dài và sự nổi tiếng của Casablanca là hoàn toàn xứng đáng, và Casablanca vẫn là một trong những câu chuyện tình vĩ đại nhất trong lịch sử điện ảnh.
0 comments:
Post a Comment