Casablanca
là một bộ phim tiêu biểu thuộc thời kỳ hoàng kim của Hollywood. Sự quyến rũ lâu
dài của bộ phim là do cái kết đầy kịch tính. Bản thân câu chuyện của phim thì
đơn giản, nhưng Casablanca không hề đơn giản bởi xung đột trung tâm không được
giải quyết triệt để, một phần nữa vì nó vừa là một bộ phim hiện thực vừa mang
những ẩn dụ chính trị.
 |
| Casablanca hơn cả một câu chuyện tình vượt thời gian |
Casablanca cùng với Cuốn theo chiều gió, Công
dân Kane là những ví dụ tiêu biểu về những bộ phim kinh điển của
Hollywood. Casablanca được quay gần như hoàn toàn trên phim trường, sử dụng
diễn viên, đạo diễn và biên kịch của hãng phim, thay vì ý tưởng của một tác giả
độc lập.
Là một bộ phim đen trắng, nhân vật nam chính mạnh mẽ, anh hùng,
còn nữ chính xinh đẹp. Casablanca chắc chắn là một bộ phim kinh điển. Nhưng nó
không có một cái kết kinh điển theo kiểu Hollywood những năm 1940, trong đó kết
phim rõ ràng và mọi thứ đơn giản, dễ hiểu. Để Casablanca phù hợp với mô típ
này, người xem sẽ hiểu rõ Ilsa yêu Laszlo hoặc Rick như thế nào, cô chọn ai và
họ rời đi cùng nhau; người đàn ông bị từ chối sẽ trân trọng quyết định của cô,
trên tất cả là anh mong cô được hạnh phúc. Cái kết của Casablanca giống với một
cái kết kinh điển, nhưng nó đã bị bóp méo và làm cho trở nên phức tạp.
Trong phim Hollywood cổ điển, thường không có sự xung đột nào nảy
sinh giữa vấn đề chính trị và tình yêu cá nhân. Tình yêu và và lý tưởng chính
trị sẽ song hành cùng nhau, và không cần có những lựa chọn loại trừ đau đớn.
Kết thúc của Casablanca ẩn chứa nhiều điều, không chỉ là sự chiến thắng của các
lý tưởng về sự hy sinh và tính khiêm nhường, không chỉ là một ẩn dụ tuyên
truyền ủng hộ phe Đồng minh. Nếu bộ phim kết thúc bằng thông điệp đơn giản
rằng: chiến thắng và tình yêu đòi hỏi sự hy sinh, thì đó sẽ là một kết thúc có
hậu theo cách thông thường. Rick để Ilsa rời đi cùng Laszlo, quyết định hy sinh
những lợi ích, mong muốn cá nhân vì tình yêu và chiến tranh. Laszlo cũng có thể
hành động tương tự như vậy bằng một cách nào đó. Những kết cục như vậy phù hợp
hơn với một cái kết có hậu kinh điển của Holywood, và thực sự, Laszlo đã có
được cô gái vào cuối phim, đúng như người xem mong đợi.
Tuy nhiên, đối với Rick và Ilsa, kết cục của họ mang lại một chút
nuối tiếc, một chút buồn và đó là một kết cục không hề đơn giản. Không chỉ là
việc họ yêu nhau và phải chia tay nhau trong cả hai lần, mà cả hai đều thực sự
không biết người kia đang nghĩ gì. Laszlo chắc chắn yêu Ilsa, nhưng tình cảm
của Rick đối với Ilsa không rõ ràng như vậy. Bộ phim đề cao giá trị của sự hy
sinh và sự chiến thắng của chính trị trước ham muốn cá nhân, nhưng cảnh cuối
phim lại đầy mơ hồ. Ilsa thực sự yêu Rick hay Laszlo vẫn là một bí ẩn. Cảm xúc
của Rick cũng mơ hồ không kém.
Rick tìm thấy chút an ủi trong tình bạn với Louis. Rick không thay
thế một mối quan hệ này bằng một mối quan hệ khác ở đây, anh ấy thay thế một
kiểu quan hệ này bằng một kiểu quan hệ khác. Mối quan hệ giữa Rick và Ilsa dựa
trên tình yêu, trong khi mối quan hệ giữa Rick và Louis đã và vẫn là mối quan
hệ dựa trên lợi ích và toan tính, ngay cả khi giờ đây mối quan hệ đó đã chân
thành hơn. Việc Rick thay thế Ilsa bằng Louis ở cuối phim nhấn mạnh ý tưởng
trong Casablanca rằng chính trị chiến thắng tình yêu và cộng đồng có ý nghĩa
lớn hơn cá nhân.
Chúng ta chỉ có thể suy đoán về cảm xúc cùng động cơ thực sự của
Rick và Ilsa, và vấn đề là cái kết vẫn còn là một bí ẩn. Nó không vui cũng
không buồn, hòa lẫn vào nhau, và khác xa với kết thúc kiểu chúng ta thường thấy
từ một bộ phim Hollywood điển hình thời kỳ đó.
Nhạc phim Casablanca
Casablanca là câu chuyện về hai bài hát. Bài hát đầu tiên, “La
Marseillaise”, là quốc ca Pháp, được sáng tác trong thời kỳ Cách mạng Pháp.
Trong Casablanca, bài hát này đại diện cho một nước Pháp tự do, và theo nghĩa
mở rộng nó đại diện cho phe Đồng minh trong Thế chiến II. Bài hát được vang lên
nhiều lần trong suốt bộ phim, nổi bật nhất là khi bài hát này được những người
tại quán bar của Rick cùng hát lên để át đi bài hát của những người lính Đức
Quốc xã. Trong cảnh quay đầy kịch tính này, Thế chiến II chuyển từ cuộc đua địa
chính trị sang trận chiến tư tưởng và văn hóa. Cuộc chiến không chỉ giữa phe
Đồng Minh và phe Trục, mà còn giữa các lý tưởng của Cách mạng Pháp là tự do,
bình đẳng, bác ái và những nỗi ám ảnh đen tối của Đức quốc xã. Trong cảnh này,
những người tại quán bar của Rick cho thấy họ ủng hộ Đồng minh một cách quyết
liệt. Ngay cả Yvonne, người vừa mới xuất hiện cùng một anh chàng người Đức vào
tối hôm đó, cũng hát với niềm đam mê và sự tin tưởng.
Bài hát thứ hai đóng vai trò trung tâm trong Casablanca là “As
Time Goes By”. Bất cứ khi nào “La Marserllaise” được vang lên, Casablanca là
một bộ phim về chính trị và chiến tranh. Khi “As Time Goes By” được vang lên,
bộ phim trở thành câu chuyện tình yêu của Ilsa và Rick. Không giống như “La
Marserllaise”, có ý nghĩa không bao giờ thay đổi. “As Time Goes By” là bài hát
của Rick và Ilsa, một biểu tượng cho tình yêu của họ. Ban đầu Rick cấm quán bar
mở bài “As Time Goes By” vì nó nhắc anh nhớ đến Ilsa, nhưng chính sự cấm đoán
này càng chứng tỏ sự hiện diện của cô. Khi Ilsa đến Casablanca, bài hát mang
thêm một ý nghĩa. Sam chơi bài hát này theo yêu cầu của cả Ilsa và Rick, và nó
gợi ý cả hai nửa mối quan hệ của họ: sự bình dị của Paris và sự phản bội ở nhà
ga xe lửa, cũng như viễn cảnh về việc tình yêu lại bắt đầu tại Casablanca.
“La Marserllaise” không được chơi trong Rick’s Café cho đến khi
Sam chơi “As Time Goes By”, và thứ tự này có ý nghĩa quan trọng vì chúng ta có
thể thấy sự thờ ơ đối với chính trị của Rick liên quan đến sự mất niềm tin với
mọi hình thức cam kết, cả chính trị và cá nhân. Chỉ sau khi Ilsa đến Casablaca
và đánh thức trái tim anh, Rick mới bắt đầu quan tâm đến chính trị. Đồng thời,
thực tế là Casablanca bắt đầu và kết thúc bằng “La Marserllaise”, điều này cho
thấy chính trị là nền tảng mà mọi cá nhân phải tuân theo, bao gồm cả câu chuyện
tình yêu của Rick và Ilsa. Lời của “As Time Goes By” cho rằng sự thật bất hủ
duy nhất là tình yêu, nhưng trong Casablanca, chính trị cuối cùng đã chiến
thắng. Sự trở lại của Ilsa trong cuộc sống của Rick chỉ kéo dài vài ngày. Khi
cô rời khỏi Casablanca, cô rời xa Rick mãi mãi, nhưng “chiến tranh” vẫn
còn lâu mới kết thúc đối với cả hai người.
 |
| Homphrey Bogart trong vai Rick Blaine |
Những ẩn dụ chính trị
Casablanca là một cuộc khám phá về chủ đề tình yêu và sự hy sinh,
nhưng khi bộ phim được phát hành vào năm 1942, khán giả coi đó là một ẩn dụ
chính trị về Thế chiến II. Bộ phim lấy bối cảnh vào tháng 12/1941, tháng mà
Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng. Cuộc tấn công đó đã thay đổi tiến trình lịch
sử của Mỹ, đánh thức quốc gia này khỏi sự lưỡng lự và chính thức tham gia Thế
chiến II. Casablanca kể câu chuyện về một sự thay đổi, thức tỉnh tương tự, mặc
dù nhỏ hơn nhiều. Vào đầu bộ phim, Rick là một chủ quán bar hoài nghi ở thành
phố Casablanca, Maroc, người hay đơn độc đắm mình vào những ly whisky và không
quan tâm đến chính trị. Đến cuối phim, anh đã có một lý tưởng chính trị cho
mình, hy sinh bản thân, chống Đức Quốc xã. Sự kiện thúc đẩy sự thay đổi này ở
Rick là sự xuất hiện của Ilsa ở Casablanca, người tình cũ của anh. Sự xuất hiện
của Ilsa là bất ngờ và tàn khốc, và nó giáng một đòn mạnh vào Rick giống như
cuộc tấn công bất ngờ của Nhật Bản vào Trân Châu Cảng đã giáng một đòn mạnh vào
nước Mỹ. Khi Rick vượt qua nỗi đau ban đầu, ý thức đạo đức của anh lại được
khơi dậy. Anh không được sống hạnh phúc mãi mãi với Ilsa, nhưng anh chấp nhận
sự cần thiết của sự hy sinh và nỗi đau đi kèm. Nếu Ilsa không xuất hiện trở lại
trong cuộc đời anh, Rick vẫn sẽ mắc kẹt trong cuộc sống cay đắng ở Casablanca.
Thay vào đó, anh được đánh thức và sống một cuộc đời ý nghĩa hơn.
Bộ phim cũng kể câu chuyện về một sự thay đổi khác, đó là chỉ huy
người Pháp tại Casablanca, đại úy Louis Renault. Louis bắt đầu bộ phim với tư
cách là đại diện của chính quyền Vichy Pháp thân Đức Quốc xã nhưng cuối cùng
lại trở thành một đảng viên trung thành của nước Pháp tự do. Rick người Mỹ và
Louis người châu Âu, họ luôn quan tâm đến lợi ích của nhau trong suốt bộ phim,
nhưng đến cuối phim, mối quan hệ này mới trở thành thứ gì đó bền chặt hơn là
liên minh ích kỷ của hai kẻ hoài nghi. “Louis, tôi nghĩ đây là khởi đầu
của một tình bạn đẹp”, Rick nói trong câu thoại cuối cùng của bộ phim, qua
đó củng cố không chỉ tình bạn của họ và mà cả liên minh chống Quốc xã đang
trưởng thành mà tình bạn của họ tượng trưng. Đây là một trong những câu thoại quan trọng của bộ phim. Trong
ẩn dụ chính trị của bộ phim, mối quan hệ giữa Rick và Louis gợi ý về mối quan
hệ giữa Mỹ và các đồng minh trong Thế chiến II.
Trong khi Rick và Louis chỉ tìm thấy lý tưởng chính trị của họ vào
cuối phim, một số nhân vật khác có lý tưởng ngay từ đầu. Phần lớn, vấn đề này
liên quan đến quốc tịch của họ. Victor Laszlo là người Tiệp Khắc, và vì Đức
quốc xã đã xâm lược Tiệp Khắc đầu tiên, nên người Tiệp Khắc biết về tội ác của
Đức Quốc xã trước bất kỳ ai. Tương tự như vậy, tất cả các nhân vật chống Đức Quốc
xã ở Casablanca đều đến từ các quốc gia chống lại sự cai trị của Đức.
Sự khó khăn của thái độ trung lập
Trong tình yêu cũng như chiến tranh. Rick, Ilsa và Louis rất khó
để giữ sự trung lập của mình. Rick nhấn mạnh rằng không quan tâm đến chính trị.
Anh từ chối thảo luận về chiến tranh, ngăn cản Carl khi muốn kể cho anh nghe về
các cuộc họp của lực lượng ngầm, và làm mọi cách để thể hiện mình là người
không đảng phái. Tuy nhiên, ngay sau khi Mĩ từ bỏ sự trung lập của mình vào
tháng 12/1941, Rick chuyển từ trung lập sang cam kết. Sự đồng cảm của anh dành
cho Đồng minh luôn thể hiện rõ qua những hành đồng từ nhỏ đến lớn. Louis cũng
trải qua một sự thay đổi tương tự, và đến cuối phim, sự trung lập dường như là
một lập trường không thể duy trì được. Tại quán bar của Rick, cũng như chính
Casablanca, là một ốc đảo giữa sa mạc, một thiên đường tách biệt khỏi những rắc
rối của thế giới. Tuy nhiên, các hoạt động ngầm và chợ đen lại diễn ra tại đây
lại phủ nhận những đặc điểm này.
Khi Ilsa đến căn hộ của Rick và thú nhận rằng cô vẫn yêu anh, cô
đã cố gắng hết sức để giữ thái độ trung lập trong cuộc cạnh tranh giữa hai người
đàn ông yêu cô. Cô cũng cố gắng phủ nhận tình thế tiến thoái lưỡng nan mà cô
phải đối mặt. Cuối cùng cô thừa nhận tình thế tiến thoái lưỡng nan của mình và
nhận ra rằng cô phải quyết định lựa chọn giữa Rick và Laszlo, cô để Rick quyết
định thay mình. Không có giải pháp nào là hoàn hảo, không đau đớn, và bắt buộc
phải đưa ra lựa chọn. Trong chiến tranh cũng như trong tình yêu, Casablanca gợi
ý rằng, sự trung lập là không thể.
Quá khứ là điều khó quên
Ngay những lời đầu tiên của bài hát “As Time Go by” nói rằng “bạn
phải nhớ điều này”, và trong Casablanca, Rick, Ilsa và Louis không thể
thoát khỏi quá khứ và ký ức của họ, ngay cả khi các nhân vật cố gắng chạy trốn
khỏi quá khứ, thì quá khứ vẫn bủa vây họ. Có hai lần, Ilsa tin rằng cô đã mất
những người đàn ông trong cuộc đời mình, thì họ lại xuất hiện trở lại vào những
thời điểm không nên nhất. Trong Casablanca, Rick đã tạo ra một cuộc sống cho
riêng mình mà anh tin rằng sẽ cho phép anh quên đi những ký ức đau thương,
nhưng chiến tranh và dòng người tị nạn nhắc nhở anh về một sự kiện hoặc những
sự kiện trong cuộc sống bí ẩn của mình đã ngăn cản anh trở về nhà. Tương tự như
vậy, sự xuất hiện của Ilsa ở Casablanca nhắc nhở Rick về câu chuyện tình đau
thương của họ, ký ức mà anh đã cố gắng xóa bỏ. Nhân vật duy nhất có thể thoát
khỏi quá khứ là Louis, người dường như có thể chuyển đổi lý tưởng, liên minh
một cách dễ dàng. Tuy nhiên, ngay cả Louis cuối cùng cũng thừa nhận rằng quyết
định của mình sẽ nhận về những hậu quả. Anh nhận ra rằng anh phải chạy trốn
khỏi Casablanca vì anh đã giúp Rick. Anh ấy có thể muốn lờ đi quá khứ, nhưng
trong trường hợp này thì không thể.
Lưu vong, tị nạn và du lịch
Thành phố Casablanca tràn ngập người nước ngoài, phần lớn là người
lưu vong, người thực dân cai trị và người xâm chiếm. Trong số các nhân vật của
phim, chỉ có người gác cửa Abdul là người Maroc. Lúc đầu, Rick xuất hiện như
một người Mỹ lưu vong, anh ta không thể quay trở lại quê hương, và anh cũng
không thể quay lại Pháp chừng nào người Đức vẫn còn chiếm đóng. Người lưu vong
là người không bao giờ có thể trở về nhà. Cùng với ý tưởng lưu vong là ý tưởng
về du lịch. Bộ phim mở đầu bằng một cảnh phim về nhiều phương tiện giao thông
khác nhau, bao gồm tàu thủy, tàu hỏa, ô tô và máy bay, mà những người tị nạn sử
dụng để đến Casablanca. Hình ảnh về những chuyến đi vội vã này tương phản với
hình ảnh về chuyến đi nhàn nhã, thong dong, như đi tô tô giữa Paris và đi
thuyền trên sông Seine, cả hai đều là những hồi ức của Rick và Ilsa. Du lịch có
thể vừa là phương tiện, như trong trường hợp của người tị nạn, vừa là mục đích
tự thân, như trong trường hợp của khách du lịch, nhưng đối với người lưu vong,
nó không bao giờ kết thúc. Không giống như người tị nạn sắp đến một ngôi nhà
mới và khách du lịch sắp trở về nhà, người lưu vong mãi mãi không có nhà,
họ “phải đi du lịch” mãi mãi.
Giấc mơ Mỹ ở Châu Phi
Liên quan đến chủ đề lưu vong là chủ đề giấc mơ Mỹ, nơi mà tất cả
những người tị nạn Casablanca đều hy vọng được đặt chân đến. Nếu Casablanca là
ốc đảo giữa sa mạc, thì nước Mỹ là vùng đất hứa ở phía bên kia sa mạc. Nước Mỹ
không phải là nơi lưu vong tạm thời, mà là ngôi nhà mới, ngay cả đối với người
nước ngoài. Sự khác biệt giữa người tị nạn và người lưu vong được xác định bởi
khả năng đến được nước Mỹ, bởi vì nước Mỹ đại diện cho điểm dừng cuối cùng trên
con đường tị nạn, nơi lưu vong kết thúc và một cuộc sống mới thực sự bắt đầu.
Chỉ có Rick không thể trở về nước Mỹ. Thay vào đó, anh phải ở lại châu Phi. Vào
cuối phim, anh rời Casablanca, nằm ở rìa phía đông của châu Phi, đến
Brazzaville, nơi nằm ở trung tâm của đất nước. Không phải sa mạc cũng không
phải vùng đất hứa, Brazzaville là rừng rậm nguyên sơ. Nếu nước Mỹ đại diện cho
những gì đã biết và mong muốn, thì Brazzaville đại diện cho tất cả những gì
không chắc chắn. Đối với Rick, cuộc hành trình mới chỉ bắt đầu.
Đèn rọi
Đèn rọi từ một tòa tháp cao và thắp sáng thành phố Casablanca nhắc
nhở mọi người rằng họ luôn bị theo dõi. Đèn rọi luôn hiện diện ở quán bar của
Rick, thường xuyên đi vòng qua cửa trước. Đèn rọi đầu tiên lướt qua cửa ngay
sau khi Louis đảm bảo với Strasser rằng kẻ giết người sẽ tìm thấy ở quán bar
của Rick. Đèn rọi chiếu qua đường đi của Laszlo khi anh ta rời quán bar cùng
Ilsa, nhấn mạnh sự an toàn là rất mong manh. Tối hôm đó, Ilsa trở lại quán bar
và mở cửa ngay trước khi đèn rọi chiếu qua, ánh sáng chiếu sáng rực rỡ vào
khung cửa. Hình ảnh ấn tượng này quan trọng vì một số lý do. Đầu tiên, nó đánh
dấu lần đầu tiên ánh sáng thực sự xuyên qua cửa trước và đi vào quán bar. Hình
ảnh cũng khiến Ilsa trông giống như một thiên thần và cho chúng ta thấy cô ấy,
như những người tình của cô ấy nhìn thấy cô ấy. Ánh đèn xuất hiện trở lại khi
Rick nhìn ra ngoài cửa sổ sau khi anh và Ilsa hôn nhau trong căn hộ của anh.
Ngay cả chuyện tình lãng mạn của Rick và Ilsa, ẩn dụ rằng cũng đang bị theo
dõi, và chiến tranh đã hoàn toàn thay đổi tình yêu của họ. Sự thay đổi này có
thể giải thích một phần cho sự hy sinh bản thân của Rick vào cuối phim. Để Ilsa
thoát khỏi ánh đèn sân khấu. Rick nhận ra, anh phải để cô trốn thoát đến Mỹ.
Đàn Piano của Sam
Đàn Piano của Sam là trái tim và linh hồn tượng trưng của Rick’s
Café. Tất cả khách hàng đều muốn ngồi cạnh nó, một phần vì họ muốn gần gũi với
Sam, một trong những nhân vật trong sáng nhất của phim. Bản thân cây đàn piano
gợi lên sự trong sáng. Âm nhạc từ cây đàn piano có tác dụng như một liều thuốc
giúp du khách quên đi nỗi lo lắng của mình. Mọi thứ đều ổn ở quán bar của Rick,
ít nhất là trên bề mặt, khi Sam chơi nhạc.
Chiếc đàn piano cũng là biểu tượng cho trái tim của Rick. Rick cấm
chơi “As Time Goes By” để anh không phải chìm đắm trong ký ức đau thương về
Ilsa và Paris. Giống như nhiều vị khách khác, anh thích quên đi nỗi đau của
mình. Khi Ilsa yêu cầu bài hát, Sam nói không nhớ nó, nhưng khi cô một mực yêu
cầu, anh tiếp tục chơi, bắt đầu sự tái ngộ của những người yêu cũ. Sam đánh
thức bài hát trên piano, và trái tim Rick cũng thức dậy trong đau đớn. Trong
một thời gian, anh đau khổ vô cùng, nhưng cuối cùng anh dường như đã nắm bắt
được trái tim đau đớn và quá khứ đau thương của mình để tái sinh thành một con
người tốt hơn. Rick sẽ rời khỏi Casablanca, nhưng Sam và cây đàn piano của anh
sẽ ở lại. Sau khi lấy lại được trái tim thực sự của mình, Rick được tự do từ bỏ
cây đàn piano.
Laszlo
Laszlo vừa là nhân vật vừa là biểu tượng trong Casablanca. Các yếu
tố biểu tượng của nhân vật này bắt nguồn từ tính cách ngay thẳng và đạo đức của
anh. Trước khi Laszlo đến Casablanca, Rick đã ý thức đến lý tưởng chính trị khi
nhắc đến tên Laszlo. Laszlo là biểu tượng của tinh thần chống Đức quốc xã. Và
việc liệu Laszlo có thể trốn thoát khỏi Casablanca hay không đại diện cho một
cuộc đấu tranh. Khả năng trốn thoát khỏi Casablanca của Laszlo sẽ là dấu hiệu
cho thấy chiến thắng cuối cùng thuộc về ai. Việc Laszlo có thể trốn thoát khỏi
trại tập trung và tìm đường đến Casablanca cho thấy dấu hiệu lạc quan trong
việc chống lại Đức quốc xã. Nếu Laszlo có thể tìm đường đến Mỹ, cuộc trốn thoát
của ông là biểu tượng cho sức mạnh của sự phản kháng với chế độ Đức quốc xã.
Những gì xảy ra với bản thân Laszlo rất quan trọng, nhưng những hàm ý về số
phận của ông tạo nên chủ đề rộng hơn của Casablanca.
Chuyến bay đến Lisbon và giấy thông hành
Con đường châu Âu - Casablanca - Lisbon - Mỹ là cách tốt nhất để
đến Mỹ, thoát khỏi châu Âu đang bị chiến tranh tàn phá. Và rời Casablanca, bay
tới Lisbon là bước khó khăn nhất của hành trình đến Mỹ. Những tờ giấy thông
hành là tấm vé vàng để ra đi, là thị thực xuất cảnh không thể bị từ chối. Trong
suốt bộ phim, những tờ giấy thông hành là thứ mà mọi người đều mong muốn, và
bất kỳ ai kiểm soát hoặc nắm giữ chúng đều có quyền lực to lớn. Lúc đầu, chính
quyền dân sự của Casablanca, thông qua Louis, kiểm soát các chuyến bay, và
Rick, người sở hữu hai tờ giấy thông hành, nắm giữ quyền lực này và kiểm soát
số phận của mọi người. Sau đó, Rick chuyển những tờ giấy này cho Ilsa và
Laszlo, cho phép họ rời khỏi Casablaca. Kết quả của cuộc trao đổi này, những
người tị nạn trốn thoát có được địa vị quyền lực như những biểu tượng chính
trị, trong khi quyền lực của chính Louis và Rick ở Casablanca bị suy yếu. Hai anh
hùng hy sinh bản thân không còn lựa chọn nào khác ngoài việc rời khỏi thành phố
và bắt đầu lại ở một nơi khác.
Đạo diễn, dàn diễn viên và diễn xuất trong Casablanca
Đạo diễn của Casablanca là Michael Curtiz, ông sinh ra
tại Budapest, Hungary vào năm 1886. Ông bắt đầu làm phim vào năm
1912. Năm 1919 ông rời Hungary vì bất ổn chính trị. Sau khi rời Hungary,
ông chủ yếu hoạt động tại Áo và trở thành một nhà làm phim năng nổ ở châu
Âu. Năm 1926, Jack Warner, người đứng đầu hãng phim Burbank,
California của Warner Brothers đã mời ông đến Hollywood. Trong suốt sự nghiệp
của mình, Curtiz đã thực hiện gần một trăm bộ phim cho Warner Brothers, bao gồm
cả nhạc kịch, trinh thám và phim kinh dị. Curtiz là một người bướng bỉnh, cộng với vài tính xấu và việc ông chưa bao giờ thành thạo tiếng Anh, ông thường
bị chế giễu những lỗi ngôn ngữ đó, mọi người gọi chúng là "Curtizisms".
Casablanca được phát hành năm 1942, và đã thành công ngay lập tức, bất chấp nỗi lo thất bại của Warner Brothers. Bộ phim được đề cử tám giải Oscar và chiến thắng ba giải, bao gồm giải Đạo diễn xuất sắc nhất cho Curtiz, phim xuất sắc nhất và kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất. Mặc dù giành được giải thưởng, Curtiz chưa bao giờ thực sự được công nhận là một đạo diễn tài năng. Các nhà phê bình coi Curtiz là một kỹ thuật viên lành nghề, nhưng họ không khen ngợi nhiều về khả năng nghệ thuật của ông. Những bộ phim khác của Curtiz không bao giờ nhận được sự đánh giá cao, và ngay cả thành công của Casablanca cũng không đủ để nâng cao danh tiếng của ông. Phần đông những người yêu thích bộ phim Casablanca đều không biết tên đạo diễn của bộ phim.
Casablanca trở thành một huyền thoại phần lớn là nhờ hai diễn viên chính của phim, Humphrey Bogart vào vai Rick Blaine và Ingrid Bergman vào vai Ilsa Lund. Diễn xuất của Bogart và Bergman về cuộc đoàn tụ và chia ly đầy đau khổ của Rick và Ilsa vẫn tuyệt vời như năm 1942. Tuy nhiên, cả Bogart và Bergman đều có những khó khăn, trở ngại và cả sự thờ ơ khi vào vai trong Casablanca. Bogart đã đóng bốn bộ phim khác vào năm 1942, và Casablanca không phải là bộ phim ông yêu thích nhất. Bergman chỉ nhận vai Ilsa sau khi cô bị từ chối vai diễn mà cô thực sự muốn, vai nữ chính trong tác phẩm Chuông nguyện hồn ai dựa trên tác phẩm văn học cùng tên của Hemingway. Tuy nhiên, cuối cùng Bergman vẫn được chọn vào vai trong Chuông nguyện hồn ai, cô đã không tập trung hoàn toàn vào Casablanca nữa. Chính điều này đã khiến Paul Heinreid, người đóng vai Victor Laszlo, không coi trọng và gọi cô là một "con hổ tham vọng”.
 |
| Ingrid Bergman trong vai Ilsa |
Mặc dù kết thúc mơ hồ là một phần tạo nên Casablanca, nhưng không
phải tất cả mọi sự mơ hồ đều là cố ý. Trong quá trình quay phim, đạo diễn
Michael Curtiz và các biên kịch không thể thống nhất được với nhau về một cái
kết. Ingid Bergman liên tục yêu cầu được làm rõ rằng người đàn ông mà cô thực
sự yêu trong phim là ai, nhưng không ai đưa ra cho cô một câu trả lời rõ ràng.
Chính điều này đã góp phần giúp Bergman thể hiện vai Ilsa một cách hoàn hảo.
Ilsa là người phải chịu đựng nhiều nhất trong số các nhân vật chính. Ilsa đã
hai lần gặp lại những người yêu cũ vào những thời điểm không thích hợp, và cô
đã phải trăn trở với những cảm xúc của mình. Sự lựa chọn thực sự ở phần kết là
của cô, nhưng cô đã đặt nó vào tay Rick. Khi cô bảo Rick hãy suy nghĩ cho cả
hai người, cô đã giải thoát bản thân khỏi việc phải chịu trách nhiệm cho số
phận của mình. Thay vì hành động, điều mà cô sẽ phải chịu trách nhiệm, cô lại
phó mặc mình cho số phận. Nếu Rick chọn sai, lỗi sẽ là của anh ấy, không phải
của cô.
Sự lãng mạn của Casablanca là không thể phủ nhận. Các nhân vật nam
có thể yêu một cách trọn vẹn và thuyết phục mà không tỏ ra ủy mị hay sến súa.
Trong suốt bộ phim, Laszlo là một người mạnh mẽ, kiên định với lý tưởng của
mình, và đến phần kết, Rick và Louis có thể lạc quan hình dung ra những ngày
tươi sáng hơn ở phía trước. Ilsa bộc lộ mình là một nhân vật theo một kiểu
khác. Chỉ đến những cảnh cuối cùng, chúng ta mới bắt đầu nắm bắt được toàn bộ
mức độ tuyệt vọng, tình thế lưỡng nan to lớn của cô ấy. Việc phó mặc số phận
vào tay người khác của cô khiến Casablanca trở nên hơn hẳn một chuyện tình lãng
mạn; với bối cảnh lịch sử vào thời điểm đó, cái kết có hậu là điều không thể,
và thực tế là Bergman thực sự phải đấu tranh để tìm ra ai nên là đối tượng thực
sự mà Ilsa dành tình cảm, khiến nỗi tuyệt vọng và sự do dự của Ilsa trở nên
thực tế và xúc động hơn.
Những phần khác trong quá trình thực
hiện Casablanca cũng rất bình thường. Bộ phim được quay vội vã trong
vòng chưa đầy ba tháng, các diễn viên không ưa nhau hoặc không ưa đạo diễn, và
các biên kịch đã phải chỉnh lại kịch bản ngay từ đầu. Bộ phim là một trong
nhiều bộ phim mà Warner Brothers thực hiện vào mùa hè năm 1942, nó không
phải là bộ phim được chú trọng đầu tư và được đặt kỳ vọng.
Mặc dù vậy các khâu trong quá trình thực hiện bộ phim lại kết hợp
với nhau thành công một cách ngoài mong đợi, ngay cả những sự cố xảy ra cuối
cùng cũng là một sự may mắn chứ không phải khó khăn. Nhà soạn nhạc Max Steiner
rất ghét bài hát “As Time Goes By” và đã sáng tác một bài hát gốc khác để thay
thế nó, nhưng các cảnh quay không thể quay lại vì Bergman đã cắt tóc cho vai
diễn trong Chuông nguyện hồn ai. Tương tự như vậy, kịch bản
của Casablanca được phát triển từ một vở kịch có tựa đề Everybody
Comes to Rick's, được viết vào năm 1941, trước khi Mỹ tham gia Thế
chiến II. Vở kịch có khuynh hướng tuyên truyền chống Đức Quốc xã, giống
như Casablanca; nhưng trước sự kiện Trân Châu Cảng, một hãng phim trung
lập ở Mỹ có lẽ sẽ không làm một bộ phim chính trị như vậy. Về mặt này, thời
điểm và sự kiện xảy ra là hoàn hảo cho bộ phim. Casablanca là một bộ
phim Thế chiến II khác thường ở chỗ nó không quá tuyên truyền, nó không đi quá
xa trong việc rao giảng về sự chính nghĩa của mục đích và sự chắc chắn của
chiến thắng. Năm 1942, Mỹ đang căng thẳng trên chiến trường ở Thái Bình
Dương, và chiến thắng của phe Đồng minh chưa có dấu hiệu chắc
chắn. Casablanca nắm bắt được khoảnh khắc độc đáo này trong tiến
trình lịch sử của Mỹ, khi Mỹ đã tham chiến nhưng vẫn chưa hoàn toàn thống nhất
về một tư tưởng đối với chiến tranh. Trong suốt bộ phim, kết quả của cuộc chiến
là không chắc chắn, và Casablanca là nơi của sự lo lắng và bất định. Sự bất
định này mang lại cho bộ phim một sự căng thẳng thực sự và làm cho các hoạt
động chính trị của Laszlo và Rick trở nên ý nghĩa, anh hùng hơn.
Chỉ riêng tiêu đề của bộ phim cũng đủ gợi lên viễn cảnh về một quá
khứ xa xôi, đáng mong đợi. Mặc dù có lẽ không phải là bộ phim đen trắng vĩ đại
nhất của Hollywood, vinh dự này có lẽ sẽ thuộc về Công dân Kane,
nhưng Casablanca có thể là bộ phim được yêu thích nhất. Khi ai đó nói
rằng "Bây giờ phim Hollywood không còn như trước nữa",
thì chắc chắn Casablanca là bộ phim mà họ đang so sánh với hiện tại.
Không giống như nhiều thành công lớn khác, sức sống lâu dài và sự nổi tiếng
của Casablanca là hoàn toàn xứng đáng, và Casablanca vẫn là
một trong những câu chuyện tình vĩ đại nhất trong lịch sử điện ảnh.
0 comments:
Post a Comment