The Great Gatsby hay Gatsby vĩ đại là một quyển tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn F.Scott Fitzgenrald, đây được coi là một trong số những cuốn sách vĩ đại và mang tính
biểu tượng cao. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết những khía cạnh quan trọng
để làm rõ sự vĩ đại của The Great Gatsby.
 |
| Một ấn phẩm Gatsby vĩ đại |
Tại sao lại tên là Gatsby vĩ đại?
Theo một nghĩa nào đó, tựa đề của tiểu thuyết mang tính
mỉa mai; nhân vật chính không "vĩ đại" hay có tên là Gatsby. Anh ta
là một tên tội phạm có tên thật là James Gatz, và cuộc sống mà anh ta tạo ra
cho mình chỉ là ảo tưởng. Tương tự như vậy, tựa đề của tiểu thuyết ám chỉ khả
năng phi thường trong việc biến hy vọng và ước mơ thành hiện thực của Gatsby, việc
biến ảo tưởng này thành một thứ có vẻ thực giống như một màn ảo thuật. Tên gọi
The Great Gatsby gợi ý đến các cụm từ dùng cho các nhà ảo thuật thời đó như The
Great Houdini, The Great Blackstone. Cái tên gợi mở rằng Gatsby là nhân vật tạo
ra một ảo ảnh vĩ đại.
Nick đặc biệt thích Gatsby và coi anh là một nhân vật vĩ
đại. Mặc dù Nick nhận ra những khuyết điểm của Gatsby ngay lần đầu gặp mặt,
Nick không thể không ngưỡng mộ con người này. Anh thấy Gatsby có một khát vọng
vươn lên phi thường và giấc mơ lý tưởng về việc yêu Daisy trong một thế giới
hoàn hảo.
Nick là người duy nhất trong số các nhân vật của tiểu
thuyết nhận ra rằng tình yêu của Gatsby dành cho Daisy không liên quan nhiều
đến phẩm chất bên trong của Daisy mà liên quan đến chính Gatsby. Nghĩa là,
Gatsby biến Daisy thành giấc mơ của mình vì trái tim anh đòi hỏi một giấc mơ,
chứ không phải vì Daisy thực sự xứng đáng với niềm đam mê mà Gatsby dành cho
cô. Hơn nữa, Gatsby gây ấn tượng với Nick bằng sức mạnh biến giấc mơ thành hiện
thực. Khi Gatsby khát khao sự giàu có, anh đã đạt được chúng, mặc dù bằng cách
phi pháp. Khi Gatsby khát khao Daisy, trong một thời gian, anh cũng giành được
cô. Trong một thế giới, mục tiêu cao nhất là phải vươn lên, cao hơn cả những
vấn đề đạo đức, nơi mà việc cố gắng thực hiện ước mơ của một người giống như
chèo thuyền ngược dòng, sức mạnh của sự khát khao nâng Gatsby lên khỏi sự vô
nghĩa và việc tìm kiếm thú vui vô đạo đức của xã hội New York. Theo quan điểm
của Nick, khả năng mơ ước và thực hiện nó của Gatsby khiến anh ta trở nên
"vĩ đại" mặc dù anh ta có những khiếm khuyết và cuối cùng nhận về một
cái kết đau đớn.
Bối cảnh lịch sử của Gatsby vĩ đại
Gatsby vĩ đại lấy bối cảnh thành
phố New York những năm 1920, giai đoạn được gọi là “Những năm 20 sôi động” vì những thay đổi to lớn bởi văn hóa, kinh
tế và công nghệ phát triển nhanh chóng tạo ra. Đó là một thập kỷ giàu có nhanh
chóng của Mỹ sau những khó khăn của Thế chiến thứ nhất.
Fitzgerald đã khám phá những diễn
biến chính của thập niên 20, bao gồm sự ra đời của nhạc jazz, phong trào đòi
quyền bầu cử cho phụ nữ, sự thịnh vượng kinh tế và sự phát triển nhanh chóng
của Manhattan như một trung tâm quốc tế. Ông đề cập đến nhiều công nghệ mới bắt
đầu được phổ biến vào thời điểm đó như ô tô, radio, phim ảnh, cũng như ảnh
hưởng ngày càng tăng của thị trường tài chính ở New York. Một số nhân vật (bao
gồm Gatsby và Nick) đã phục vụ trong chiến tranh, một giai đoạn bất ổn nhưng đã
đưa Mỹ vươn lên về kinh tế, và sự tôn sùng của các nhân vật đối với hàng hóa xa
xỉ phản ánh nhu cầu lớn chưa từng có của đất nước đối với hàng tiêu dùng trong
giai đoạn đó.
Nhưng cuốn tiểu thuyết không chỉ đơn thuần liệt kê những
diễn biến đó. Fitzgerald đã chỉ rõ tham vọng, sự bất bình đẳng và phản ánh sự
bất ổn của thời đại, và thực tế nó kết thúc thảm hại bằng cuộc Đại suy thoái.
Cái nhìn sâu sắc của ông về những gì thường được mô tả là thời kỳ phù phiếm hời
hợt khiến cuốn tiểu thuyết trở thành một biểu tượng bất diệt.
Thập niên 1920 cũng thường được
gọi là “Thời đại nhạc Jazz”, thời kỳ
mà các nhạc sĩ như Jelly Roll Morton, King Oliver và Louis Armstrong đã đưa
nhạc jazz đến với công chúng một cách rộng rãi. Các nhạc sĩ nhạc Jazz phần lớn
là người da đen, và sự nổi tiếng của họ kéo theo những hệ quả chính trị phức
tạp vì nước Mỹ những năm 1920 vẫn còn phân biệt chủng tộc rất nặng nề. Hầu hết
người Mỹ da đen sống dưới thời Jim Crow, một loạt luật lệ và quy tắc xã hội
buộc họ phải sống, làm việc và học tập tách biệt với người da trắng.
Những năm 1920 chứng kiến một số thay đổi chính trị
tích cực đối với phụ nữ, đáng kể nhất là việc thông qua Tu chính án thứ 19,
trao cho phụ nữ quyền bầu cử. Phụ nữ cũng ngày càng tham gia tích cực vào thị
trường lao động, một xu hướng gia tăng mạnh trong Thế chiến II, khi nhiều người
đàn ông rời bỏ nhà máy để ra chiến trường.
Các nhân vật nữ trong Gatsby vĩ đại tương tác
khác nhau với các chuẩn mực giới tính của thời đại họ. Daisy bày tỏ sự thất
vọng khi con mình là gái, mong con mình sẽ là một "cô bé ngốc nghếch xinh đẹp", thể hiện rằng các lựa chọn
của phụ nữ trên thế giới này bị hạn chế như thế nào. Jordan đại diện cho một
người phụ nữ hiện đại hơn, một vận động viên chơi golf chuyên nghiệp chưa lập
gia đình và không có con, nhưng cô bị các nhân vật nam chỉ trích vì sự độc lập
của mình, như khi Tom nói, "họ không
nên để cô ấy chạy khắp đất nước theo cách này". Cả hai người phụ nữ
này đều có những đặc quyền, và quyền lực mà họ có ít nhất một phần đến từ địa
vị thượng lưu của họ. Myrtle, tình nhân của Tom, là người phụ nữ lao động duy
nhất được mô tả chi tiết, và cô được mô tả phụ thuộc vào chồng và người tình
của mình. Fitzgerald mô tả cả ba người phụ nữ đều tham vọng nhưng hư hỏng và
ngốc nghếch theo những cách khác nhau.
Những năm 1920 cũng được biết đến là thời kỳ đỉnh cao của
lệnh cấm rượu. Mặc dù lệnh cấm rượu nhằm mục đích xóa bỏ các tệ nạn xã hội liên
quan đến việc tiêu thụ rượu, nhưng vì thế, việc sản xuất, buôn bán rượu bất hợp
pháp lan rộng khắp nước Mỹ và tạo ra những cơ hội béo bở cho các tổ chức tội
phạm có tổ chức. Al Capone, trùm tội phạm được cho là đã kiếm được hàng triệu
đô la mỗi năm từ việc buôn lậu rượu, đã được một số nhà phê bình coi là hình
mẫu của Gatsby về cách vươn lên từ nghèo khó để trở nên cực kỳ giàu có. Lệnh cấm
rượu ngày càng bị phê phán trong thời kỳ Đại suy thoái, nó được coi là hạn chế
các nguồn lao động tiềm năng và nguồn thu của chính phủ, lệnh cấm đã bị bãi bỏ
vào năm 1933.
Fitzgerald trình bày những
xung đột và những thay đổi xã hội Mỹ theo chủng tộc, giới tính và giai cấp.
Thành công của Gatsby cho thấy, trong những năm 1920, bất cứ ai đều có thể vươn
lên mạnh mẽ từ nghèo khổ, mặc dù Gatsby vĩ đại không đưa ra mô
hình nào cho sự di chuyển giai cấp, và sự vươn lên của Gatsby chủ yếu là vấn đề
ngẫu nhiên, may mắn. Tương tự như vậy, các tầng lớp thượng lưu dường như được
bảo vệ khỏi sự dịch chuyển giai cấp này. Daisy và Tom, sinh ra trong giới
thượng lưu giàu có, không phải chịu mất mát, tổn thất nào vào cuối tiểu thuyết
mặc dù họ có hành động phạm tội hoặc thiếu đạo đức. Chỉ có Gatsby, Myrtle và
George Wilson - những nhân vật sinh ra trong cảnh nghèo đói - phải chịu đựng.
Tom, Daisy và Jordan không biết
về sự biến động kinh tế thảm khốc đang chờ đợi họ, giống như Fitzgerald, người
viết cuốn tiểu thuyết vào năm 1925, không thể dự đoán được rằng những năm 20
sôi động sẽ dừng lại chỉ vài năm sau đó, khi sự phấn khích say đắm của Thời đại
nhạc Jazz nhường chỗ cho cuộc Đại suy thoái 1929-1933.
Chủ đề của Gatsby vĩ đại
Sự suy tàn của giấc mơ Mỹ trong những năm 1920
Trên bề mặt, Gatsby
vĩ đại là câu chuyện tình yêu buồn giữa một người đàn ông và
một người phụ nữ. Tuy nhiên, chủ đề chính của cuốn tiểu thuyết lại rộng lớn hơn
nhiều, và ít lãng mạn hơn. Mặc dù nội dung chính của cuốn tiểu thuyết diễn ra
chỉ trong vài tháng mùa hè năm 1922 và được đặt trong một khu vực địa lý giới
hạn ở vùng lân cận Long Island, New York, Gatsby
vĩ đại là một sự chiêm nghiệm mang tính biểu tượng cao về nước Mỹ những
năm 1920, đặc biệt là sự suy tàn của giấc mơ Mỹ trong thời đại thịnh vượng và
dư thừa vật chất chưa từng có.
Fitzgerald miêu tả những năm 1920 như một kỷ nguyên của
các giá trị xã hội và đạo đức suy đồi, thể hiện qua sự hoài nghi, lòng tham và
sự theo đuổi lạc thú. Sự giàu có cùng với tư tưởng hưởng thụ dẫn đến những bữa
tiệc xa hoa cùng nhạc jazz hoang dã, được thể hiện rõ trong Gatsby vĩ đại bởi
những bữa tiệc xa hoa mà Gatsby tổ chức vào mỗi tối thứ bảy, cuối cùng dẫn đến
sự tha hóa của giấc mơ Mỹ, khi ham muốn vô độ về tiền bạc và lạc thú đã vượt
qua những mục tiêu cao cả hơn.
Khi Thế chiến thứ nhất kết thúc vào năm 1918,
thế hệ thanh niên Mỹ từng tham gia chiến tranh đã bước vào một cuộc khủng hoảng,
vì cảnh tàn sát tàn khốc mà họ vừa phải đối mặt khiến cho đạo đức xã hội thời
Victoria của nước Mỹ đầu thế kỷ XX lung lay, nó trở nên là một thứ đạo đức giả và
rỗng tuếch. Sự phát triển chóng mặt của thị trường chứng khoán sau chiến tranh
đã dẫn đến sự giàu có đột biến và một hệ tư tưởng mới về chủ nghĩa vật chất
được hình thành, mọi người bắt đầu chi tiêu và tiêu dùng ở mức độ chưa từng có.
Một người từ bất kỳ tầng lớp xã hội nào cũng có thể kiếm được một gia tài,
nhưng giới quý tộc Mỹ - những gia đình có của cải lâu đời - lại khinh thường
những nhà công nghiệp và nhà đầu cơ giàu có mới nổi. Thêm vào đó, việc thông
qua Tu chính án thứ Mười tám vào năm 1919, cấm bán rượu, đã tạo ra một thế giới
ngầm đáp ứng nhu cầu lớn về rượu lậu cho cả người giàu và người nghèo, những
người buôn bán rượu lậu này nhanh chóng trở nên vô cùng giàu có.
Fitzgerald định vị các nhân vật của Gatsby vĩ đại như biểu tượng
của những xu hướng xã hội này. Nick và Gatsby, cả hai đều đã chiến đấu trong
Thế chiến thứ nhất, đại diện cho tinh thần mới và sự hoài nghi xuất phát từ
chiến tranh. Những kẻ phất lên trong thời đại mới và những kẻ đầu cơ đầy tham
vọng tham dự các bữa tiệc của Gatsby chứng minh cho sự tranh giành của cải một
cách tham lam. Cuộc đụng độ giữa các tầng lớp "tiền cũ" và "tiền
mới" thể hiện rõ trong biểu tượng về mặt địa lý của tiểu thuyết: East Egg
đại diện cho tầng lớp quý tộc chân chính đã thành danh, tầng lớp “tiền cũ”;
West Egg đại diện cho tầng lớp quý tộc mới nổi, tầng lớp “tiền mới”. Meyer
Wolfsheim và tài sản của Gatsby tượng trưng cho sự trỗi dậy của tội phạm có tổ
chức và buôn lậu rượu.
Theo cách Fitzgerald nhìn nhận (và như Nick giải thích
trong Chương 9), giấc mơ Mỹ ban đầu là về sự khám phá, sáng tạo, chủ nghĩa cá
nhân và sự theo đuổi hạnh phúc. Tuy nhiên, vào những năm 1920, việc kiếm tiền
quá dễ dàng và các giá trị xã hội xuống cấp đã làm hỏng giấc mơ này. Cốt truyện
chính của cuốn tiểu thuyết cho thấy rõ điều này, khi giấc mơ yêu Daisy của
Gatsby bị hủy hoại bởi sự khác biệt về địa vị xã hội của họ, việc anh ta phải
phạm tội để trở nên giàu có, nhằm bước lên một giai tầng mới của xã hội để
giành lấy tình yêu của Daisy và chủ nghĩa vật chất đặc trưng cho lối sống của
cô ấy.
Giống như người Mỹ đã mang lại ý nghĩa cho nước Mỹ thông
qua những giấc mơ của họ cho cuộc sống của chính họ, Gatsby đã cho Daisy một giấc
mơ mà cô ấy không xứng đáng cũng không sở hữu. Giấc mơ của Gatsby bị hủy hoại
bởi sự vô giá trị của mục tiêu, giống như giấc mơ Mỹ trong những năm 1920 bị
hủy hoại bởi sự vô giá trị của mục tiêu của nó - tiền bạc và khoái lạc. Giống
như người Mỹ những năm 1920 nói chung, vô ích tìm kiếm một kỷ nguyên đã qua mà
trong đó những giấc mơ của họ có giá trị, Gatsby khao khát tái tạo một quá khứ
đã biến mất - thời gian của anh ở Louisville với Daisy - nhưng không có khả
năng làm như vậy. Khi giấc mơ của anh sụp đổ, tất cả những gì Gatsby phải làm
là chết; tất cả những gì Nick có thể làm là quay trở lại Minnesota, nơi các giá
trị của người Mỹ vẫn chưa bị suy tàn.
Ở mặt này, Gatsby vĩ đại là câu
chuyện về việc không thể lấy lại quá khứ và cũng là sự khó khăn trong việc thay
đổi tương lai. Kẻ thù mạnh nhất chính là thời gian, thứ ngăn cản Gatsby lấy lại
những gì anh đã mất.
Sự rỗng tuếch của tầng lớp thượng lưu
Một chủ đề quan trọng khác
của Gatsby vĩ đại là những triệu phú mới nổi của những năm 1920 khác biệt như
thế nào với tầng lớp quý tộc cũ. Trong tiểu thuyết, West Egg và cư dân của nó
đại diện cho những người mới giàu, trong khi East Egg và cư dân của nó, đặc
biệt là Daisy và Tom, đại diện cho tầng lớp quý tộc cũ. Fitzgerald miêu tả
những người mới giàu là thô tục, lòe loẹt, phô trương, thiếu sự tinh tế và gu
thẩm mỹ. Ví dụ, Gatsby sống trong một dinh thự được trang trí công phu, mặc một
bộ đồ màu hồng, lái một chiếc Rolls-Royce và không nhận ra những quy tắc của
một xã hội tinh tế, chẳng hạn như sự thiếu chân thành trong lời mời ăn trưa của
gia đình Sloanes. Ngược lại, tầng lớp quý tộc cũ sở hữu sự tinh tế, gu thẩm mỹ,
và sự thanh lịch, được thể hiện rõ qua ngôi nhà trang nhã của gia đình
Buchanan, những chiếc váy trắng bồng bềnh của Daisy và Jordan Baker…
Tuy nhiên, những gì mà tầng lớp quý tộc cũ tự hào về mặt
thị hiếu, dường như lại thiếu về mặt trái tim, khi họ bộc lộ mình là những kẻ
vô tâm, thiếu suy nghĩ, những kẻ quá quen với việc dùng tiền bạc để xoa dịu tâm
trí, họ không bao giờ lo lắng về việc làm tổn thương người khác. Gia đình
Buchanan là ví dụ điển hình cho khuôn mẫu này, khi vào cuối cuốn tiểu thuyết,
họ chỉ đơn giản chuyển đến một ngôi nhà mới ở xa thay vì hạ mình đến dự đám
tang của Gatsby. Ngược lại, Gatsby, người giàu mới nổi, có được tài sản từ hoạt
động bất hợp pháp, có một trái tim chân thành và trung thành, ở lại bên ngoài
cửa sổ của Daisy cho đến bốn giờ sáng chỉ để đảm bảo rằng Tom không làm hại cô
ấy. Trớ trêu thay, những phẩm chất tốt đẹp của Gatsby lại dẫn đến cái chết của
mình, khi anh nhận tội thay Daisy, và những phẩm chất xấu của gia đình Buchana
giúp họ thoát khỏi thảm kịch không chỉ về mặt thể chất mà còn về mặt tâm lý.
Giai cấp
Trong thế giới tiền bạc
của Gatsby vĩ đại, tài sản, địa vị ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của đời sống,
đặc biệt là tình yêu. Như Myrtle đã nói về chồng cô, George, người mà cô đã
nhầm là một người "giàu có" và có triển vọng: "Tôi nghĩ anh ấy biết đôi chút về việc chăn nuôi, nhưng anh ấy
không xứng đáng để liếm giày của tôi". Tương tự như vậy, việc Gatsby
theo đuổi Daisy cũng gắn liền với địa vị, giai cấp. Chỉ sau khi tích lũy được
một gia tài lớn, anh ấy mới có thể hành động để giành lại Daisy. Vào cuối cuốn
sách, động lực giai cấp quyết định cuộc hôn nhân nào sẽ tồn tại (Tom và Daisy),
cuộc hôn nhân nào bị phá hủy (George và Myrtle) và cuộc hôn nhân nào sẽ không
bao giờ thành (Gatsby và Daisy). Chỉ có cặp đôi giàu có nhất và được giai cấp
công nhận mới vượt qua được các nút thắt của cuốn sách. Trên thực tế, có vẻ như
vụ tai nạn đã đưa họ lại gần nhau hơn. Vì địa vị của tầng lớp thượng lưu, Tom
và Daisy chia sẻ niềm tin rằng họ miễn nhiễm với hậu quả của hành động của
mình. Trong chương cuối, Nick gọi Tom và Daisy là “những kẻ vô tâm” đã “đập phá
mọi thứ và… để người khác dọn dẹp mớ hỗn độn mà họ đã gây ra”.
Giấc mơ Mỹ
Giấc mơ Mỹ ám chỉ một loạt
các lý tưởng chung đại diện cho tinh thần của nước Mỹ. Những lý tưởng chung này
bao gồm một khái niệm về tự do, đảm bảo cho tất cả người Mỹ đều có thể vươn lên,
miễn là họ làm việc vì nó. Mỗi nhân vật trong Gatsby vĩ đại cảm hứng từ lời hứa
về sự giàu có và thịnh vượng của giấc mơ Mỹ. Đồng thời, bản thân cuốn tiểu thuyết
cũng chỉ trích khái niệm giấc mơ Mỹ. Người đọc có thể kết thúc cuốn tiểu thuyết
bằng cách tự hỏi liệu giấc mơ Mỹ có thực sự đạt được hay không. Gatsby dành cả
cuộc đời mình để tin rằng nếu kiếm đủ tiền và có đủ tài sản, anh có thể vượt
qua xuất thân từ tầng lớp thấp hơn và trở nên ngang hàng với Daisy và Tom. Tuy
nhiên, mặc dù Gatsby thành công trong việc đạt được sự giàu có, anh không bao
giờ được tầng lớp thượng lưu chấp nhận. Việc Gatsby không đạt được giấc mơ Mỹ
cho thấy giấc mơ này là mục tiêu xa vời, xa vời như đốm sáng bên kia bến tàu,
nhìn thấy nhưng không bao giờ chạm tới được.
Tình yêu và hôn nhân
Những lý tưởng về tình yêu
và hôn nhân trong Gatsby vĩ đại không phải ở sự sâu sắc và cao đẹp của nó, cuốn
sách tập trung vào hai cuộc hôn nhân không tình yêu: giữa Tom và Daisy, giữa
George và Myrtle Wilson. Trong cả hai trường hợp, các cuộc hôn nhân dường như
là sự kết hợp vì lợi ích, toan tính hơn là tình yêu thực sự. Myrtle giải thích
rằng cô kết hôn với George vì cô nghĩ anh là "một quý ông", cô hy
vọng anh sẽ nâng cao địa vị xã hội của mình qua cuộc hôn nhân. Daisy gần như đã
hủy hôn với Tom một ngày trước đám cưới, và Tom đã ngoại tình trong vòng một
năm sau đám cưới, nhưng cặp đôi này vẫn tồn tại vì họ cùng đẳng cấp và mong
muốn hưởng thụ cùng sở hữu vật chất. Mặc dù Daisy có thể đã từng yêu Gatsby,
nhưng cô ấy không yêu anh ấy nhiều hơn sự giàu có, địa vị và sự tự do mà cô ấy
có với Tom. Ngay cả niềm đam mê mãnh liệt của Gatsby dành cho Daisy dường như
cũng giống như mong muốn sở hữu thứ gì đó không thể đạt được hơn là tình yêu
thực sự. Trong khi đó, Nick hẹn hò với Jordan Baker trong suốt cuốn sách, và
mặc dù mối quan hệ của họ có những khoảnh khắc ấm áp và tử tế, nhưng nhìn chung
cả hai đều có vẻ hờ hững và xa cách về mặt tình cảm.
Các công cụ của cuốn tiểu thuyết
Địa lý
Trong suốt cuốn tiểu thuyết, Fitzgerald đã mô tả các địa
điểm và bối cảnh tiêu biểu cho nhiều khía cạnh khác nhau của xã hội Mỹ những
năm 1920. East Egg đại diện cho tầng lớp quý tộc cũ, West Egg đại diện cho tầng
lớp mới giàu, thung lũng tro tàn đại diện cho sự suy đồi về đạo đức và xã hội
của nước Mỹ, và Thành phố New York đại diện cho sự tìm kiếm tiền bạc và lạc thú
vô đạo đức. Ngoài ra, phía Đông gắn liền với sự suy đồi về đạo đức và chủ nghĩa
hoài nghi xã hội của New York, trong khi phía Tây (bao gồm cả vùng Trung Tây và
các khu vực phía bắc như Minnesota) gắn liền với các giá trị và lý tưởng xã hội
truyền thống. Phân tích của Nick trong Chương 9 của câu chuyện mà ông đã kể cho
thấy sự nhạy cảm của ông đối với sự phân chia này: mặc dù được đặt ở phía Đông,
nhưng câu chuyện thực sự là về phía Tây, vì nó kể về cách những người đến từ
phía tây dãy Appalachians (như tất cả các nhân vật chính) phản ứng với nhịp độ
và phong cách sống ở phía Đông.
Thời tiết
Thời tiết trong Gatsby vĩ
đại luôn phù hợp với tông điệu cảm xúc và tính tự sự của câu chuyện. Cuộc đoàn
tụ của Gatsby và Daisy bắt đầu giữa cơn mưa như trút nước, tỏ ra ngượng ngùng
và u sầu; tình yêu của họ thức tỉnh ngay khi mặt trời bắt đầu ló dạng. Cuộc đối
đầu đỉnh điểm của Gatsby với Tom diễn ra vào ngày nóng nhất của mùa hè, dưới
ánh nắng thiêu đốt. Wilson giết Gatsby vào ngày đầu tiên của mùa thu, Gatsby nổi
trong hồ bơi của mình mặc dù không khí lạnh buốt, một nỗ lực mang tính biểu
tượng để dừng thời gian và khôi phục mối quan hệ của anh với Daisy, theo cách
mà nó đã diễn ra năm năm trước, vào năm 1917.
Màu sắc
Trong The Great Gatsby, màu sắc thường xuyên đóng vai trò
trong việc gán ý nghĩa và hàm ý cho con người và đồ vật. Vàng xuất hiện nhiều
lần, thường tượng trưng cho sự giàu có và đặc quyền thực sự. Các nhân vật như
Daisy, Jordan và Tom thường mặc đồ vàng, được bao quanh bởi vàng hoặc thậm chí
được mô tả là vàng. Trong khi đó, Gatsby gắn liền với màu vàng - hoặc vàng giả.
Cho dù Gatsby giàu có về vật chất đến đâu, tiền của anh ta không phải là “tiền
cũ”, vì vậy anh ta sẽ không bao giờ thực sự thuộc về nhóm tiền cũ của East Egg.
Các màu khác cũng xuất hiện đáng chú ý, chẳng hạn như màu xanh buồn, u ám của
điền trang Gatsby và đôi mắt của bác sĩ TJ Eckleburg. Nhưng tất nhiên, ánh đèn
xanh vẫn là cách sử dụng màu dễ nhận biết nhất trong tiểu thuyết. Màu xanh lá
cây thường là biểu tượng của lòng tham và đố kỵ, vì vậy có vẻ phù hợp khi nó
gắn liền với khát vọng của Gatsby về một xã hội siêu giàu sẽ không bao giờ chấp
nhận anh ta. Tuy nhiên, màu xanh lá cây cũng là màu của sự sống và hy vọng.
Niềm tin của Gatsby vào ánh đèn xanh không đơn giản chỉ là lòng tham. Đó là
toàn bộ mục đích tồn tại của anh ấy - hy vọng rằng một ngày nào đó anh ấy sẽ có
được cuộc sống và tình yêu mà anh ấy đã nỗ lực không ngừng để đạt được.
Biểu tượng của Gatsby vĩ đại
Ánh đèn xanh
Nằm ở cuối bến tàu East Egg của Daisy và hầu như không
nhìn thấy được từ bãi cỏ West Egg của Gatsby, ngọn đèn xanh tượng trưng cho hy
vọng và ước mơ của Gatsby về tương lai. Gatsby liên tưởng ngọn đèn này với
Daisy, và trong Chương 1, anh vươn tới trong bóng tối như một ngọn đèn dẫn
đường để dẫn anh đến mục tiêu của mình. Bởi vì cuộc tìm kiếm Daisy của Gatsby
thường gắn liền với giấc mơ Mỹ, ngọn đèn xanh cũng tượng trưng cho lý tưởng
tổng quát hơn đó. Trong Chương 9, Nick so sánh ngọn đèn xanh với hình ảnh nước
Mỹ, khi vươn lên từ đại dương, hẳn đã trông như thế nào đối với những người
định cư đầu tiên, khi họ từ đại dương lần đầu tiên nhìn thấy đất liền của miền
đất hứa, nước Mỹ.
Thung lũng tro tàn
Được giới thiệu lần đầu trong Chương 2, thung lũng tro
tàn là vùng đất giữa West Egg và Thành phố New York, bao gồm một dải đất dài
hoang vắng được tạo ra do việc đổ tro tàn công nghiệp. Nó tượng trưng cho sự
suy đồi về mặt đạo đức và xã hội xuất phát từ việc theo đuổi sự giàu có một
cách vô độ, khi những người giàu nuông chiều bản thân mà không quan tâm đến bất
cứ điều gì ngoài thú vui của riêng họ. Thung lũng tro tàn cũng tượng trưng cho
hoàn cảnh khốn khổ của những người nghèo, như George Wilson, những người sống
giữa đống tro tàn bẩn thỉu và mất đi sức sống của mình vì điều đó.
Đôi mắt của bác sĩ TJ Eckleburg
Đôi mắt của bác sĩ TJ Eckleburg là một cặp mắt đeo kính
cận, được vẽ trên một tấm biển quảng cáo cũ ở thung lũng tro tàn. Nó có thể
tượng trưng cho Chúa đang nhìn xuống và phán xét xã hội Mỹ như một vùng đất
hoang tàn về mặt đạo đức, mặc dù cuốn tiểu thuyết không bao giờ nêu rõ quan
điểm này. Thay vào đó, trong suốt cuốn tiểu thuyết, Fitzgerald cho rằng các
biểu tượng chỉ có ý nghĩa vì các nhân vật truyền cho chúng ý nghĩa. Mối liên hệ
giữa đôi mắt của bác sĩ TJ Eckleburg và Chúa chỉ tồn tại trong tâm trí đau buồn
của George Wilson. Sự thiếu ý nghĩa cụ thể này góp phần vào bản chất bất ổn của
hình ảnh. Do đó, đôi mắt cũng tượng trưng cho sự vô nghĩa cốt yếu của thế giới
và sự tùy tiện của tinh thần mà con người gán ý nghĩa cho các vật thể. Nick
khám phá những ý tưởng này trong Chương 8, khi anh tưởng tượng những suy nghĩ
cuối cùng của Gatsby như một sự cân nhắc chán nản về sự trống rỗng của các biểu
tượng và giấc mơ.
Nhân vật chính
Mặc dù Nick Carraway là người kể chuyện của Gatsby vĩ đại, và
chúng ta chỉ thấy những điều anh chứng kiến hoặc được kể lại, Jay Gatsby là
nhân vật chính của tiểu thuyết. Ngoài việc cho mượn tên của mình cho tiêu đề của
cuốn sách, Gatsby cũng đóng vai trò là điểm nhấn của cuốn tiểu thuyết. Nhiệm vụ
giành lại Daisy của Gatsby đã thúc đẩy mọi hành động của cuốn sách, cũng như
cái kết của nó. Không giống như Nick, người dường như không biết mình muốn gì,
hoặc không muốn gì hơn là trở thành một người quan sát, Gatsby rõ ràng và quyết
tâm về mục tiêu của mình. Ngay từ khoảnh khắc đầu tiên anh hôn Daisy, Gatsby đã
khao khát có được cô. Khát vọng này thúc đẩy mọi lựa chọn tiếp theo của anh, và
những lựa chọn đó lần lượt ảnh hưởng đến các nhân vật khác trong tiểu thuyết.
Cái chết của Myrtle, vụ tự tử của George và vụ giết người của Gatsby đều là hậu
quả từ khát vọng của Gatsby. Quyết định rời khỏi phía Đông của Tom, Daisy và
Nick cũng là do hành động của Gatsby. Mặc dù có sức mạnh thay đổi cuộc sống của
mình và cuộc sống của những người khác, Gatsby vẫn không đạt được mục tiêu của
mình. Anh ta chết mà không giành lại được Daisy từ Tom. Trên thực tế, chúng ta
có thể suy ra rằng sự hiện diện của Gatsby trong cuộc sống của họ đã giúp kéo cặp
đôi này lại gần nhau hơn – điều hoàn toàn trái ngược với những gì Gatsby mong
muốn.
Kẻ phản diện
Tom Buchanan là nhân vật
phản diện chính trong Gatsby vĩ đại. Tom hung hăng và có sức mạnh thể chất, đại
diện cho chướng ngại vật lớn nhất ngăn cản Gatsby và Daisy quay lại với nhau.
Trong phần lớn tiểu thuyết, Tom chỉ tồn tại như một ý tưởng trong tâm trí
Gatsby. Trên thực tế, người đọc gặp Tom rất dài trước khi Gatsby gặp, và hiểu
rằng Tom sẽ không từ bỏ Daisy một cách dễ dàng. Việc Tom ngoại tình dường như
khiến Gatsby dễ dàng giành lại Daisy, nhưng Tom vẫn mạnh mẽ trong việc giữ gìn
trật tự giữa những tài sản của mình - bao gồm cả người phụ nữ của anh ta. Tom
cũng mạnh mẽ trong việc duy trì những trật tự xã hội. Anh ta cảm thấy bị đe dọa
bởi ý tưởng về tầng lớp thấp hơn xâm phạm vào cuộc sống đặc quyền của mình. Anh
ta phản đối Gatsby không chỉ vì Gatsby yêu Daisy, mà còn vì Gatsby xuất thân từ
tầng lớp thấp hơn. Khi anh ta nói Daisy sẽ không rời bỏ anh ta "để đến với
một kẻ lừa đảo tầm thường, kẻ phải đánh cắp chiếc nhẫn mà anh ta đeo vào ngón
tay cô ấy", anh ta ngụ ý rằng anh ta hiểu tại sao Daisy rời bỏ anh ta để
đến với một người đàn ông giàu có khác, nhưng không thể chấp nhận việc cô phản
bội anh ta để đến với một người có địa vị thấp hơn. Sự phản kháng của Tom không
chỉ là nỗ lực ngăn cản Gatsby thực hiện nhiệm vụ cụ thể của anh ta, mà còn là
để chống lại sự dịch chuyển giai cấp nói chung.
Trong khi Tom là người cản trở tình yêu của Gatsby dành
cho Daisy một cách rõ ràng, thì bản thân Daisy cũng đóng vai trò là một nhân
vật phản diện. Nhiều năm trước khi các sự kiện trong tiểu thuyết xảy ra, khi
Gatsby nhập ngũ và tham gia chiến tranh, Daisy đã quyết định từ bỏ tình yêu của
mình dành cho Gatsby và chạy theo một nhóm người giàu có. Quyết định kết hôn
với Tom của cô đã nới rộng khoảng cách xã hội giữa Daisy và Gatsby, cản trở
Gatsby trong hành trình đến với cô. Ngay cả khi Tom biết về mối quan hệ ngoài
luồng của Daisy và Gatsby, Daisy vẫn ngăn cản Gatsby đạt được mục tiêu ở bên cô
khi cô từ chối nói rằng cô chưa bao giờ yêu Tom. Giống như Tom, Daisy rất gắn
bó với lối sống thượng lưu của mình. Sau vụ tai nạn, mặc dù Gatsby đã nhận tội
thay, Daisy một lần nữa lại chọn Tom thay vì Gatsby. Tất cả những gì Gatsby
muốn là Daisy, nhưng Daisy liên tục ngăn cản anh đạt được mục tiêu của mình. Mặc
dù yêu anh ta, Daisy đóng vai trò quan trọng trong sự sụp đổ của Gatsby.
Vai trò thụ động của Daisy trong cái chết của Gatsby gợi
ý về một nhân vật phản diện mang tính biểu tượng hơn của cuốn tiểu thuyết. Đó
là giấc mơ Mỹ về sự vươn lên, tất cả các
nhân vật trong cuốn sách, kể cả Nick, như anh tiết lộ ở những trang mở đầu, đều
tìm kiếm sự giàu có với hy vọng đảm bảo một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tuy nhiên,
không ai trong số những nhân vật này đạt được bất cứ điều gì giống như hạnh
phúc. Nick là người đưa ra những nhận xét sắc sảo nhất của cuốn sách về bản
chất ảo tưởng của giấc mơ Mỹ. Ở những trang cuối của cuốn tiểu thuyết, Nick đã
đề cập đến những gì anh coi là bản chất khó nắm bắt của giấc mơ Mỹ. Mặc dù giấc
mơ đầy hy vọng như của Gatsby dường như hướng đến tương lai, Nick nói rằng giấc
mơ như vậy bị mắc kẹt trong quá khứ.
Bối cảnh trong tiểu thuyết
Bối
cảnh của Gatsby vĩ đại diễn ra dọc theo một hành lang trải dài từ thành phố New
York đến vùng ngoại ô được gọi là West Egg và East Egg. West Egg và East Egg
đóng vai trò là bối cảnh cho các địa điểm ngoài đời
thực của hai bán đảo dọc theo bờ biển phía bắc của Long Island. Giữa Eggs và
Manhattan là "thung lũng tro tàn", nơi Myrtle và George Wilson có một
gara ô tô tồi tàn. Hành lang này giữa New York và vùng ngoại ô bao gồm đầy đủ
các tầng lớp xã hội. Trong khi thung lũng tro tàn là nơi của nghèo đói, thì cả
thành phố và hai vùng ngoại ô đều đại diện cho những thành trì của sự giàu có.
Trong khi cả East và West Egg đều là những cộng đồng giàu có, thì những gia
đình có của cải thừa kế, hay "tiền cũ", lại sống ở East Egg. Ngược
lại, ở West Egg, những cư dân có của cải mới, như Gatsby, cố gắng giống những
mô típ của giới quý tộc châu Âu để có được sự thừa nhận. Ngôi nhà của Gatsby
được mô phỏng theo Hotel de Ville (tòa thị chính) ở Normandy, Pháp. Mặc dù
nhiều mô tả về những ngôi nhà trong cuốn tiểu thuyết đã được phóng đại, nhưng
thực tế chúng dựa trên những dinh thự có thật từng tồn tại trên đảo Long Island
vào những năm 1920. Bất chấp những màn phô trương của cải xa hoa như vậy, cuốn
tiểu thuyết gợi ý rằng thành phố, vùng ngoại ô và thung lũng tro tàn đều có
chung cảm giác hoang tàn về mặt tinh thần và tuyệt vọng về mặt tâm lý. Cuối
cùng, có vẻ như các nhân vật ở đâu dọc theo hành lang giữa New York và West
Egg, East Egg không quan trọng lắm. Không ai trong Gatsby vĩ đại hài lòng với
cuộc sống của mình.
Bi kịch, hiện thực, hiện đại, trào phúng xã hội
Bi kịch trong Gatsby vĩ đại
Gatsby vĩ đại có thể được coi
là một bi kịch, cuốn sách xoay quanh một anh hùng vĩ đại hơn chính cuộc sống
của mình, người theo đuổi một mục tiêu bất khả thi khiến anh mù quáng trước
hiện thực và dẫn đến cái chết dữ dội của mình. Theo định nghĩa cổ điển về bi
kịch, người anh hùng có một khuyết điểm, một khát vọng… bi thảm, điều này buộc
anh ta phải với tới một thứ gì đó hoặc cố gắng làm một điều gì đó để thỏa mãn
khát vọng hay vươn lên, nhưng điều này dẫn đến kết quả thảm khốc. Các nhà văn
sử dụng các quy ước của bi kịch để khám phá mối quan hệ của các nhân vật với số
phận và ý chí tự do, và mang lại sự thanh lọc, hoặc giải phóng cảm xúc, cho
khán giả. Khuyết điểm bi thảm của Gatsby là anh không thể thoát khỏi giấc mơ về
quá khứ và chấp nhận thực tế. Nỗi ám ảnh của anh ta về việc tìm lại mối quan hệ
trong quá khứ với Daisy buộc anh ta phải sống trái pháp luật và lừa dối. Anh ta
trở thành một kẻ buôn rượu lậu, làm ăn với một tên gangster và tạo ra một danh
tính giả. Người ta đồn rằng anh ta đã giết một người đàn ông. Anh ta đạt được
mục tiêu trong thời gian ngắn là đoàn tụ với đối tượng của mình, nhưng cố tình
làm mình mù quáng trước thực tế của tình huống: rằng Daisy không còn là người
phụ nữ trẻ mà anh ta yêu ở Louisville nữa. Thay vào đó, cô ấy là một bà mẹ đã
kết hôn và không có ý định thực sự rời bỏ chồng mình. Trong khi hành vi phạm
tội của Gatsby đã tự hủy hoại bản thân, thì việc anh ta từ chối nhìn nhận thực
tế cuối cùng đã dẫn đến cái chết của anh ta.
Mặc dù kể câu chuyện về sự sụp đổ của Gatsby, Nick không
mô tả anh ta như một nhân vật đặc biệt xấu xa, thay vào đó bày tỏ sự ngưỡng mộ
đối với "món quà phi thường cho hy vọng" và "sự sẵn sàng yêu
thương" của Gatsby. Nhưng khát vọng lãng mạn của Gatsby diễn ra như một
khuyết điểm, thay vì một đức tính. Nó dẫn anh ta đến một kết cục đau đớn.
Người ta có thể lập luận rằng sự cứng nhắc của hệ thống
giai cấp Mỹ đã định sẵn việc Gatsby không đạt được giấc mơ của mình, bi kịch
được quyết định bởi số phận. Một cách giải thích khác là Gatsby cố tình chọn
giấc mơ của mình thay vì thực tế, và bi kịch được thúc đẩy bởi ý chí tự do.
Nick gợi ý cách giải thích này khi ông nói về những khoảnh khắc cuối cùng của
Gatsby, "ông hẳn đã cảm thấy rằng
mình đã đánh mất thế giới cũ ấm áp, phải trả giá đắt vì sống quá lâu với một
ước mơ duy nhất". Dù theo cách nào, khuyết điểm cố hữu của Gatsby dẫn
đến kết cục bi thảm cho chính mình và cái chết của một số nhân vật.
Chủ nghĩa hiện thực
Gatsby vĩ đại là một ví dụ về
chủ nghĩa hiện thực vì nó mô tả thế giới như thực tế. Các tiểu thuyết hiện thực
sử dụng bối cảnh và địa điểm chính xác về mặt địa lý, các sự kiện lịch sử có
thật và các mô tả chính xác về hệ thống xã hội để phản ánh và phê phán xã hội
đương thời. Các nhà văn hiện thực cố gắng phản ánh một thế giới để người đọc có
cái nhìn sâu sắc về bản chất con người trong thực tế đó.
Trong Gatsby vĩ đại, các
nhân vật của Fitzgerald di chuyển qua các địa danh của Manhattan như Plaza
Hotel, Pennsylvania Station và Central Park. East và West Egg có thể nhận ra là
phiên bản hư cấu của các thị trấn có thật East và West Hampton. Những tham
chiếu đến Chiến tranh thế giới thứ nhất và lệnh Cấm rượu đặt cuốn tiểu thuyết
vào một thời điểm và địa điểm cụ thể. Sự gia tăng của cải nhanh chóng và khoảng
cách chênh lệch giàu nghèo vào những năm 1920, được thể hiện trong sự tương
phản giữa các bữa tiệc xa hoa của Gatsby và những gia đình nghèo khổ sống trong
thung lũng tro tàn, cũng mô tả một cách thực tế trật tự xã hội của thời đại
trong tiểu thuyết. Sự thừa nhận thẳng thắn của Fitzgerald về tình dục, ngoại
tình và ly hôn càng làm cho cốt truyện trở nên thực tế hơn.
Chủ nghĩa hiện đại
Gatsby vĩ đại cũng là một cuốn
sách tiêu biểu của chủ nghĩa hiện đại, một phong trào văn học và nghệ thuật sau
các tiểu thuyết và nghệ thuật lãng mạn của thời kỳ Victoria, và đạt đến đỉnh
cao trong và sau Thế chiến thứ nhất. Các nhà văn hiện đại quan tâm đến trải
nghiệm của cá nhân trong một xã hội công nghiệp hóa nhanh chóng.
Trong tiểu thuyết, sự xâm lấn của hiện đại được nhìn thấy
trong các mô tả về thung lũng tro tàn, cũng như "những con tàu vượt đại
dương có vành đai đỏ", tàu hỏa và trên hết là ô tô. Các mô tả mỉa mai về
những cải tiến mới nhất, chẳng hạn như "một cỗ máy có thể chiết xuất nước
ép... của hai trăm quả cam... nếu một nút nhỏ được nhấn hai trăm lần", ngụ
ý một mức độ lo lắng nhất định về sự tự động hóa ngày càng tăng của cuộc sống
hàng ngày. Fitzgerald miêu tả cả sự phấn khích của cảnh quan đô thị - "sự
thỏa mãn mà ánh sáng nhấp nháy liên tục của đàn ông, phụ nữ và máy móc mang lại
cho đôi mắt bồn chồn" - và sự ẩn danh cô đơn của những người lao động
trong "vực thẳm trắng" của thành phố.
Tuy nhiên, ở một số khía
cạnh, Fitzgerald lại khác với các nhà văn hiện đại như Virginia Woolf và James
Joyce. Các tiểu thuyết của họ như Bà Dalloway, Căn phòng riêng và
Ulysses được kể theo phong cách độc thoại nội tâm theo
dòng ý thức, trong khi Gatsby vĩ đại có
cốt truyện và phong cách tường thuật truyền thống hơn.
Châm biếm xã hội
Trong Gatsby vĩ đại, Fitzgerald
đã miêu tả một cách mỉa mai, cường điệu và chế giễu những kiểu người đạo đức
giả như một sự châm biếm xã hội. Các nhân vật trong sự châm biếm xã hội thường
không được cảm thông, được nêu lên như hình ảnh ẩn dụ của các vấn đề xã hội
nhằm làm nổi bật sự bất bình đẳng và bất công.
Nhưng trong khi một số
châm biếm vẫn giữ nguyên giọng điệu hài hước, Gatsby vĩ đại đi sâu hơn vào sự
sai lầm của con người. Bi kịch ở cuối sách, trong đó Myrtle Wilson, Gatsby và
George Wilson liên tiếp nhận những kết cục bi thảm, được tác giả cho xảy ra mà
không có sự hài hước nào. Giọng điệu trang trọng này trái ngược với giọng điệu
nhẹ nhàng, châm biếm hơn ở phần đầu của cuốn sách.
Châm biếm thường bị hạn chế trong khả năng khơi gợi cảm
xúc buồn bã, đồng cảm và u sầu, và Fitzgerald sử dụng giọng điệu nghiêm túc hơn
để truyền tải những cảm xúc này. Ông mở rộng các nhân vật chính của mình, đặc
biệt là Nick và Gatsby, vượt ra ngoài tính biếm họa thành những cá nhân hoàn
toàn đáng tin cậy.
Phong cách
Phong cách của Gatsby vĩ đại là mỉa mai, bi ai, tác giả sử dụng
phép ẩn dụ mở rộng, hình ảnh tượng trưng và ngôn ngữ thơ ca để tạo ra cảm giác
hoài niệm và mất mát. Cuốn sách có thể được đọc như một bài điếu văn mở rộng,
hoặc lời than thở bằng thơ ca, dành cho Gatsby - "người đàn ông đặt tên cho cuốn sách này... người đại diện cho mọi
thứ mà tôi khinh thường một cách chân thành". Fitzgerald mô tả Gatsby
là một nhân vật có phong cách và thanh lịch. Những câu văn trôi chảy, du dương
của cuốn tiểu thuyết nhấn mạnh khía cạnh này. Tuy nhiên, khi nói về các nhân vật
khác, ngôn ngữ ẩn dụ, cao siêu thường tạo ra sự tương phản mỉa mai với bản chất
thô thiển của chính các nhân vật. Nhiều đoạn mô tả của tác giả chứa đựng giọng
điệu chế giễu, những đoạn miêu tả cảm thông và buồn bã nhất dành cho nhân vật
Gatsby và cả sự trong sáng đã mất của Nick.
Trong khi bài điếu văn thường được viết một cách tôn kính,
Fitzgerald làm giảm bớt cảm giác thương tiếc trong Gatsby
vĩ đại với sự dí dỏm, mỉa mai. Lời kể của Nick về các
bữa tiệc của Gatsby và xã hội Long Island chứa đựng nhiều quan sát châm biếm
tinh tế. Giọng điệu tinh tế của Nick được đặt đối lập với hành vi của chính những
vị khách. Phong cách tinh tế cũng được chỉ ra bởi các phép ẩn dụ mở rộng và
hình ảnh phức tạp đặc trưng cho cuốn tiểu thuyết.
Fitzgerald sử dụng các biện pháp tu từ như điệp âm và lặp lại để
góp phần tạo nên tâm trạng gợi cảm của văn bản. Ngay cả những quan sát bình thường
nhất cũng được cách điệu cao, thường mang tính thơ ca hơn là nghĩa đen, nghĩa
thực của nó, như mô tả của Nick về một người vợ giận dữ trông “giống như một viên kim cương giận dữ”
hoặc thành phố “nhô lên khỏi dòng sông
thành những đống trắng và cục đường”. Những mô tả ẩn dụ này trái ngược với
lời nói bình dân của nhiều nhân vật thuộc tầng lớp thấp hơn, chẳng hạn như gia
đình Wilson. "Tôi vừa mới biết được
một điều buồn cười... đó là lý do tại sao tôi làm phiền anh về chiếc xe",
ông Wilson nói với Tom. Trong khi một số nhà văn khác cùng thời, chẳng hạn như
Ernest Hemingway, thích sử dụng ngôn ngữ đơn giản, Fitzgerald lại thích thú với
khả năng câu từ của mình.
Quan điểm
Gatsby vĩ đại viết
theo ngôi thứ nhất, từ góc nhìn chủ quan của Nick. Điều này có nghĩa là Nick mô
tả lại các sự kiện khi anh chứng kiến, tham dự vào sự kiện đó. Anh không biết
các nhân vật khác đang nghĩ gì trừ khi họ nói cho anh biết. Mặc dù Nick kể lại
cuốn sách, nhưng theo nhiều cách, anh chỉ là người tình cờ tham gia vào các sự
kiện liên quan, ngoại trừ việc anh là người chủ động trong cuộc gặp giữa Daisy
và Gatsby. Phần lớn thời gian, anh vẫn là người quan sát các sự kiện xung quanh
mình, biến mất vào hậu cảnh đến khi kể lại các cuộc gặp gỡ quan trọng giữa
Gatsby, Tom và Daisy. Trong một số đoạn văn dài, giọng nói của anh biến mất
hoàn toàn và anh kể lại những suy nghĩ và cảm xúc của các nhân vật khác như thể
anh đang ở trong đầu họ. Khi Gatsby kể cho Nick về quá khứ của anh với Daisy,
Nick viết trực tiếp từ góc nhìn của Gatsby.
Bất cứ khi nào một cuốn tiểu thuyết được kể theo ngôi thứ nhất,
một trong số các nhân vật đóng vai trò là người kể chuyện, câu hỏi quan trọng đối
với người đọc là chúng ta nên đặt bao nhiêu niềm tin vào độ tin cậy của người kể
chuyện. Khi câu chuyện được kể theo góc nhìn của một người, người kể chuyện hầu
như luôn không đáng tin cậy theo một cách nào đó, đơn giản vì người kể chuyện
đưa thành kiến của riêng mình vào tình huống, Đồi gió hú là một ví dụ điển
hình. Một số người kể chuyện cố tình nói dối người đọc. Nick Carraway là người
kể chuyện đáng tin cậy theo kiểu cổ điển, bởi vì Fitzgerald không đưa ra dấu hiệu
nào cho thấy Nick đang nói dối người đọc hoặc những sự kiện anh ta mô tả mâu
thuẫn trực tiếp với bất kỳ ai khác. Rõ ràng là anh ta cố gắng trung thực nhất
có thể. Anh ta nói với chúng ta rằng anh có khả năng kỳ lạ là giữ lại phán đoán
và khiến mọi người tin tưởng, điều này khuyến khích chúng ta coi Nick là một
người kể chuyện đáng tin. Đồng thời, Nick cũng nói rằng "Tôi là một trong số ít người trung thực mà tôi từng biết".
Chính câu nói này của Nick khiến người đọc phải đặt câu hỏi liệu anh có thực sự
đáng tin cậy hay không?.
Nick cũng không đáng tin vì anh ta thích Gatsby, điều này ảnh hưởng
đến cách anh ta nhìn nhận câu chuyện và trái ngược với ác cảm rõ ràng của anh đối
với các nhân vật khác trong truyện. Anh ta coi Gatsby là biểu tượng của hy vọng,
điều này khiến góc nhìn của anh ta trở nên thiên vị và đôi khi khiến chúng ta
nghi ngờ cách anh ta miêu tả Gatsby và các nhân vật khác. Sự thiên vị của Nick
trở nên rõ ràng ngay từ những trang đầu của cuốn sách, khi anh ta nói về Gatsby
một cách tốt đẹp. Chúng ta có xu hướng coi Gatsby là một người tốt và đứng về
phía anh trong mối quan hệ tay ba giữa Gatsby, Daisy và Tom. Những mặt xấu
trong tính cách và con người của Gatsby được biện minh là cách để Gatsby vươn
lên và giành lại Daisy. Nick cảm thấy khinh thường Tom, ở mức độ thấp hơn một
chút là Daisy, và cảm xúc cá nhân của Nick dành cho các nhân vật cũng tô màu
cho cách anh mô tả các sự kiện.
Với tư cách là người kể chuyện, Nick đưa ra một góc nhìn
độc đáo và sâu sắc. Xuất thân từ một gia đình “nổi tiếng, khá giả” nhưng khiêm
tốn vùng Trung Tây đến miền Đông xa hoa giàu có của những năm 1920, Nick có thể
nhìn vào sự trụy lạc và phô trương sự giàu có. Xem xét câu chuyện qua góc nhìn
của Nick cho phép một trong những chủ đề chính của cuốn tiểu thuyết, sự suy tàn
của giấc mơ Mỹ, tỏa sáng. Nếu người kể chuyện là một nhân vật thích sự giàu có,
như Tom, hoặc khao khát sự giàu có, như Myrtle, độc giả có thể không nhìn thấy
được sự trống rỗng trong những giấc mơ và giá trị của họ.
Giọng điệu
Giọng điệu của Gatsby vĩ
đại chuyển từ khinh miệt sang cảm thông, với sự khinh miệt chua chát dần dần
nhường chỗ cho sự cảm thông u sầu về cuối cuốn tiểu thuyết. Giọng điệu của
những đoạn mở đầu buồn bã vì Nick kể lại các đoạn này theo góc nhìn sau này,
như một phần của quá trình đóng lại câu chuyện. Sau khi thiết lập được phương
tiện đóng khung câu chuyện của mình, Nick mỉa mai và châm biếm khi mô tả bối
cảnh xã hội Long Island. Nick vừa ấn tượng vừa bối rối trước lối sống hưởng lạc
của những người hàng xóm. Anh ấy kể chi tiết về sự suy đồi của những bữa tiệc
xa hoa do Gatsby tổ chức, đồng thời nhận xét về Tom và Daisy bằng giọng điệu
chỉ trích một cách xa cách. Khi Nick phát hiện ra chuyện ngoại tình của Tom với
Myrtle, Nick thậm chí không nói với Daisy về chuyện này, thích giữ thái độ thụ động
và giới hạn mối quan tâm của mình vào những quan sát mang tính phê phán. Trong
những chương mở đầu này, giọng điệu lạnh lùng và thích thú trước những sự thái
quá và mối quan hệ của những người khác.
Khi cuốn sách tiếp diễn, và khi Nick trở nên thân thiết
với Gatsby, anh bị cuốn vào mối tình tay ba giữa Tom, Daisy và Gatsby, giọng
điệu của cuốn tiểu thuyết trở nên vừa cảm xúc hơn vừa u sầu hơn. Nick ít mỉa
mai hơn và chân thành hơn trong cách kể chuyện của mình. Giọng điệu của anh trở
nên thông cảm, thậm chí ngưỡng mộ, khi anh bắt đầu hiểu Gatsby và hiểu được
nguồn gốc nỗi ám ảnh của anh với Daisy. Giọng điệu sau đó trở nên thân mật hơn,
khi Nick bắt đầu đồng cảm với Gatsby: "Qua
tất cả những gì anh ấy nói... Tôi đã nhớ ra điều gì đó - một nhịp điệu khó nắm
bắt, một đoạn từ đã mất, mà tôi đã nghe ở đâu đó từ rất lâu trước đây".
Ở dòng cuối của cuốn sách, giọng điệu u sầu này đạt đến đỉnh điểm khi Nick kết
luận, "Vì vậy, chúng ta tiếp tục,
những chiếc thuyền ngược dòng nước, không ngừng quay trở lại quá khứ".
Ở đây, giọng điệu đã hoàn toàn trở nên đồng nhất, khi Nick bao gồm chính mình và
người đọc, là những người dễ bị ảnh hưởng bởi sức mạnh của quá khứ.
Sự báo trước
Báo trước là một kỹ thuật
quan trọng trong Gatsby vĩ đại. Ngay từ những trang mở đầu của cuốn sách,
Fitzgerald đã ám chỉ đến cái kết bi thảm của cuốn sách, với sự ám chỉ đến "bụi bẩn bay lơ lửng sau những giấc mơ
(của Gatsby)". Trong suốt cuốn tiểu thuyết, điềm báo củng cố cảm giác
bi thảm không thể tránh khỏi đối với các sự kiện, như thể tất cả các nhân vật
đều phải chịu số phận của mình. Việc sử dụng điềm báo làm tăng thêm cảm giác
rằng không nhân vật nào có thể thoát khỏi vai trò được định sẵn của mình trong
cuộc sống.
Gatsby không thể đạt được giấc mơ của mình
Lần đầu tiên chúng ta (và Nick) nhìn thấy Gatsby, anh ta
đang đứng dang rộng hai tay, "run rẩy", với tới đèn xanh, thứ mà Fitzgerald
mô tả là không có thực, nó "nhỏ và xa", và "có thể là cuối bến
tàu". Theo cách này, ông gợi ý rằng điều Gatsby theo đuổi là thứ gì đó phù
du. Khi Nick nhìn lại, Gatsby đã biến mất vào "bóng tối bất an", báo
trước kết cục bi thảm ở cuối cuốn sách. Việc không thể tiếp cận đèn xanh cho
chúng ta biết rằng đây là một câu chuyện mà đối tượng mong muốn sẽ không bao
giờ có được. Mặc dù đã gặp lại với Daisy, Gatsby vẫn không thể hoàn toàn có
được cô ấy, cũng như đèn xanh sẽ không bao giờ gần hơn trong tầm với của anh
ta.
Mối quan hệ của Tom với Myrtle
Một ví dụ tinh tế khác về điềm báo trước là khi Tom đưa
Nick đến căn hộ của Myrtle và người đọc hiểu được sự gắn bó của Tom với Daisy.
Sau khi Myrtle làm Tom tức giận bằng cách nhắc tên của Daisy, Tom đã đánh cô
gãy mũi. Hành động này cho thấy bản chất tàn bạo của Tom và chỉ ra mối quan hệ
giữa Myrtle và Tom là một yếu tố gây ra bước ngoặt cho câu chuyện. Khi chị gái
của Myrtle nói với Nick rằng Daisy sẽ không ly hôn với Tom, Nick đã "sốc trước sự phức tạp của lời nói
dối", cho thấy Daisy và Tom gắn bó với nhau hơn những gì Myrtle biết.
Sự tiết lộ này báo trước việc Daisy sau đó từ chối nói rằng cô ấy chưa bao giờ
yêu Tom. Đoạn văn cũng thiết lập bối cảnh sau khi Myrtle bị chết, khi Nick nhìn
thấy Daisy và Tom bên nhau, anh đã nhận xét: "bầu không khí thân mật tự nhiên không thể nhầm lẫn của hai người".
Việc Daisy ngộ sát Myrtle là sự giải quyết cho điềm báo trước về cả bạo lực và
sức mạnh của mối quan hệ giữa Tom và Daisy. Yếu tố gây ngạc nhiên là Daisy,
không phải Tom, giết Myrtle, điều này đảo ngược kỳ vọng của chúng ta. Theo cách
này, Fitzgerald thao túng điềm báo trước để gây bất ngờ cho người đọc.
Số phận của Gatsby
Trong một ví dụ về điềm báo giả, Nick ngụ ý rằng Gatsby
sẽ có một kết thúc có hậu; chỉ sau khi người đọc đọc xong cuốn sách, ý nghĩa
thực sự trong lời nói của Nick mới trở nên rõ ràng. Trong những trang mở đầu,
Nick nói rằng "Gatsby cuối cùng đã
ổn thỏa; chính những gì đã giày vò Gatsby, thứ bụi bẩn bay lơ lửng sau giấc mơ
của anh đã tạm thời đóng lại sự quan tâm của tôi đối với những nỗi buồn vô cớ
và niềm vui ngắn ngủi của con người". Người đọc có thể coi lời nói đầu
tiên là bằng chứng cho thấy Gatsby sống sót sau câu chuyện hoặc kết thúc có hậu
với Daisy, nhưng trên thực tế Gatsby đã chết vào cuối tiểu thuyết. Sự đánh lạc
hướng làm tăng thêm sự ngạc nhiên của người đọc khi điều này xảy ra. Khi đọc
lại đoạn văn, chúng ta hiểu một ý nghĩa khác của đoạn này, đó là Gatsby hóa ra
là một anh hùng chứ không phải là một nhân vật phản diện của câu chuyện. Trong
phần thứ hai của trích dẫn, Nick nói với chúng ta rằng câu chuyện sẽ kết thúc
một cách buồn bã và sẽ có tác động tiêu cực lâu dài đến anh ta; điều này cũng
hóa ra là sự thật.
Myrtle bị xe hơi đâm
Cái chết của Myrtle trong một vụ tai nạn ô tô được báo
trước trực tiếp và gián tiếp. Ô tô là một mối quan tâm của cuốn tiểu thuyết, và
qua cuốn tiểu thuyết chúng ta có thể thấy rằng Fitzgenrald không mấy ưa thích
sự tiến bộ này của thời đại. Đầu cuốn sách, Nick rời khỏi bữa tiệc của Gatsby
và nhìn thấy một chiếc ô tô bị cắt đứt một bánh xe. Tiếp theo, Jordan suýt nữa
đâm vào một công nhân, sau đó nói với Nick rằng cô không lo lắng về việc lái xe
bất cẩn vì "cần có hai người mới gây
ra tai nạn". Báo trước trực tiếp xuất hiện gần cuối cuốn sách, khi Nick,
Tom và Jordan rời New York. Nick vừa nhận ra hôm nay là sinh nhật của mình; anh
đã ba mươi tuổi và cảm thấy tương lai phía trước vẫn chưa rõ ràng. Nick đột
nhiên nhận thức được cái chết của chính mình, vì vậy anh ấy nói, "chúng ta lái xe về phía cái chết trong
ánh hoàng hôn đang nguội dần", câu này có thể được hiểu là ám chỉ
chung về cái chết. Nhưng trên thực tế, câu này là điềm báo cụ thể về cái chết
của Myrtle, điều sẽ sớm xảy ra trên đường.
Lời cuối cho Gatsby vĩ đại
Gatsby đã đã nhận một cái kết đau đớn. Cuối cùng, giấc mơ
của anh chấm dứt, và anh bước vào buổi sáng ngày anh qua đời, lần đầu tiên đối
mặt với thực tế. Nick mô tả thế giới mà Gatsby giờ đây nhìn thấy thật xấu xí. Trái
ngược với nỗi ám ảnh về quá khứ trước đó, những đoạn cuối trong cuộc đời của
Gatsby lại liên quan đến sự mới mẻ, sáng tạo và tương lai - một tương lai mà
anh thấy thật kinh khủng vì thiếu giấc mơ về Daisy.
Trong những nút thắt cuối cùng
của cuốn sách, Nick cũng phải đối mặt với thực tế, khi anh nhận ra người hàng
xóm quyến rũ, bí ẩn của mình là con trai của người nông dân nghèo, đã tham gia
vào các hoạt động phi pháp và không có người bạn thực sự nào, ngoài Nick. Nick
cố gắng sắp xếp một đám tang cho Gatsby, nhưng không có người khách nào từ
những bữa tiệc xa hoa của anh đến đưa tiễn. Daisy và Tom rời khỏi thị trấn, và
Nick ở lại một mình với cha của Gatsby, người tiết lộ sự thật về khởi đầu khiêm
tốn của con trai mình là "James Gatz". Sau đám tang, Nick quyết định
trở về nơi anh đã đến, trở về phía Tây, cảm thấy ghê tởm trước "sự bóp
méo" cuộc sống của phía Đông. Tuy nhiên, trước tiên, anh đến thăm ngôi nhà
của Gatsby lần cuối, đã bị đóng ván và đã bị bôi bẩn bằng graffiti, và suy ngẫm
về sức mạnh của ánh sáng xanh ở cuối bến tàu của Daisy đã thắp lên hy vọng của
Gatsby về việc lấy lại quá khứ cho đến tận lúc anh qua đời. Khát vọng tiến tới
tương lai, nhưng Gatsby bị mắc kẹt trong quá khứ.
Dưới ngòi bút của F.Scott Fitzgenrald, Gatsby vĩ đại đã
trở thành một biểu tượng vĩ đại, đại diện cho một giai đoạn lịch sử của nước
Mỹ. Nó có giá trị vượt thời gian vì những giá trị truyền tải không chỉ là hiện
thực của nước Mỹ, mà còn là những vấn đề, những câu hỏi lớn mang nhiều sức
nặng.
0 comments:
Post a Comment