The Great
Gatsby hay Gatsby vĩ đại là một quyển tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn F.Scott Fitzgenrald, đây được coi là một trong số những cuốn sách vĩ đại và mang
tính biểu tượng cao. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết những khía cạnh quan trọng
để làm rõ sự vĩ đại của The Great Gatsby.
Tại sao lại tên là Gatsby vĩ đại?
Theo một nghĩa nào đó,
tựa đề của tiểu thuyết mang tính mỉa mai; nhân vật chính không "vĩ
đại" hay có tên là Gatsby. Anh ta là một tên tội phạm có tên thật là James
Gatz, và cuộc sống mà anh ta tạo ra cho mình chỉ là ảo tưởng. Tương tự như vậy,
tựa đề của tiểu thuyết ám chỉ khả năng phi thường trong việc biến hy vọng và
ước mơ thành hiện thực của Gatsby, việc biến ảo tưởng này thành một thứ có vẻ
thực giống như một màn ảo thuật. Tên gọi The Great Gatsby gợi ý đến các cụm từ
dùng cho các nhà ảo thuật thời đó như The Great Houdini, The Great Blackstone.
Cái tên gợi mở rằng Gatsby là nhân vật tạo ra một ảo ảnh vĩ đại.
Nick đặc biệt thích
Gatsby và coi anh là một nhân vật vĩ đại. Mặc dù Nick nhận ra những khuyết điểm
của Gatsby ngay lần đầu gặp mặt, Nick không thể không ngưỡng mộ con người này.
Anh thấy Gatsby có một khát vọng vươn lên phi thường và giấc mơ lý tưởng về
việc yêu Daisy trong một thế giới hoàn hảo.
Nick là người duy nhất
trong số các nhân vật của tiểu thuyết nhận ra rằng tình yêu của Gatsby dành cho
Daisy không liên quan nhiều đến phẩm chất bên trong của Daisy mà liên quan đến
chính Gatsby. Nghĩa là, Gatsby biến Daisy thành giấc mơ của mình vì trái tim
anh đòi hỏi một giấc mơ, chứ không phải vì Daisy thực sự xứng đáng với niềm đam
mê mà Gatsby dành cho cô. Hơn nữa, Gatsby gây ấn tượng với Nick bằng sức mạnh
biến giấc mơ thành hiện thực. Trong một thế giới mà mục tiêu cao nhất là phải
vươn lên, cao hơn cả những vấn đề đạo đức, nơi mà việc cố gắng thực hiện ước mơ
của một người giống như chèo thuyền ngược dòng, sức mạnh của sự khát khao nâng
Gatsby lên khỏi sự vô nghĩa, nâng Gatsby lên khỏi việc tìm kiếm thú vui vô đạo đức của xã hội New
York. Theo quan điểm của Nick, khả năng mơ ước và thực hiện nó của Gatsby khiến
anh ta trở nên "vĩ đại", mặc dù anh ta có những khiếm khuyết và cuối
cùng nhận về một cái kết đau đớn.
Bối cảnh lịch sử của Gatsby vĩ đại
Gatsby vĩ đại lấy bối cảnh thành phố
New York những năm 1920, giai đoạn được gọi là “Những năm 20 sôi động” vì
những thay đổi to lớn bởi văn hóa, kinh tế và công nghệ phát triển nhanh chóng
tạo ra. Đó là một thập kỷ giàu có nhanh chóng của Mỹ sau những khó khăn của Thế
chiến thứ nhất.
Fitzgerald đã khám phá
những diễn biến chính của thập niên 20, bao gồm sự ra đời của nhạc jazz, phong
trào đòi quyền bầu cử cho phụ nữ, sự thịnh vượng kinh tế và sự phát triển nhanh
chóng của Manhattan như một trung tâm quốc tế. Ông đề cập đến nhiều công nghệ
mới bắt đầu được phổ biến vào thời điểm đó như ô tô, radio, phim ảnh, cũng như
ảnh hưởng ngày càng tăng của thị trường tài chính ở New York. Một số nhân vật
(bao gồm Gatsby và Nick) đã phục vụ trong chiến tranh, một giai đoạn bất ổn
nhưng đã đưa Mỹ vươn lên về kinh tế, và sự tôn sùng của các nhân vật đối với
hàng hóa xa xỉ phản ánh nhu cầu lớn chưa từng có đối với hàng tiêu dùng trong
giai đoạn đó.
Nhưng cuốn tiểu thuyết
không chỉ đơn thuần liệt kê những diễn biến đó. Fitzgerald đã chỉ rõ tham vọng,
sự bất bình đẳng, bất ổn của thời đại. Cái nhìn sâu sắc của ông về những gì
thường được mô tả là thời kỳ phù phiếm hời hợt khiến cuốn tiểu thuyết trở thành
một biểu tượng bất diệt.
Thập niên 1920 cũng
thường được gọi là “Thời đại nhạc Jazz”, thời kỳ mà các nhạc sĩ như
Jelly Roll Morton, King Oliver và Louis Armstrong đã đưa nhạc jazz đến với công
chúng một cách rộng rãi. Các nhạc sĩ nhạc Jazz phần lớn là người da đen, và sự
nổi tiếng của họ kéo theo những hệ quả chính trị phức tạp vì nước Mỹ những năm
1920 vẫn còn phân biệt chủng tộc rất nặng nề. Hầu hết người Mỹ da đen sống dưới
thời Jim Crow, một loạt luật lệ và quy tắc xã hội buộc họ phải sống, làm việc
và học tập tách biệt với người da trắng.
Gatsby vĩ đại phản ánh thái độ phân biệt chủng tộc và thái độ của thời đại về vấn đề này. Các nhân vật chính da trắng, giàu có, nghe nhạc jazz nhưng không có mối quan hệ với người da đen, và trong một đoạn văn, Nick tỏ ra kinh ngạc, chế giễu khi thấy một chiếc xe sang trọng chở khách da đen do một tài xế da trắng lái. Tom nói một cách ngưỡng mộ về cuốn sách The Rise of the Colored Empires, cuốn sách hư cấu của một chuyên luận về người da trắng thượng đẳng được xuất bản vào năm 1920. Jim Crow không được thảo luận rõ ràng trong tiểu thuyết, vì đối với nhiều người Mỹ da trắng, đó là một điều hiển nhiên.
Những năm 1920 chứng
kiến một số thay đổi chính trị tích cực đối với phụ nữ, đáng kể nhất là việc
thông qua Tu chính án thứ 19, trao cho phụ nữ quyền bầu cử. Phụ nữ cũng ngày
càng tham gia tích cực vào thị trường lao động, một xu hướng gia tăng mạnh
trong Thế chiến II, khi nhiều người đàn ông rời bỏ nhà máy để ra chiến trường.
Các nhân vật nữ trong
Gatsby vĩ đại tương tác khác nhau với các chuẩn mực giới tính của thời đại họ.
Daisy bày tỏ sự thất vọng khi con mình là gái, mong con mình sẽ là một "cô
bé ngốc nghếch xinh đẹp", thể hiện rằng các lựa chọn của phụ nữ trên
thế giới này bị hạn chế như thế nào. Jordan đại diện cho một người phụ nữ hiện
đại hơn, một vận động viên chơi golf chuyên nghiệp chưa lập gia đình và không
có con, nhưng cô bị các nhân vật nam chỉ trích vì sự độc lập của mình, như khi
Tom nói, "họ không nên để cô ấy chạy khắp đất nước theo cách
này". Cả hai người phụ nữ này đều có những đặc quyền, và quyền lực mà
họ có ít nhất một phần đến từ địa vị thượng lưu của họ. Myrtle, tình nhân của
Tom, là người phụ nữ lao động duy nhất được mô tả chi tiết, và cô được mô tả
phụ thuộc vào chồng và người tình của mình. Fitzgerald mô tả cả ba người phụ nữ
đều tham vọng nhưng hư hỏng và ngốc nghếch theo những cách khác nhau.
Những năm 1920 cũng được
biết đến là thời kỳ đỉnh cao của lệnh cấm rượu. Mặc dù lệnh cấm rượu nhằm mục
đích xóa bỏ các tệ nạn xã hội liên quan đến việc tiêu thụ rượu, nhưng vì thế,
việc sản xuất, buôn bán rượu bất hợp pháp lan rộng khắp nước Mỹ và tạo ra những
cơ hội béo bở cho các tổ chức tội phạm có tổ chức. Al Capone, trùm tội phạm
được cho là đã kiếm được hàng triệu đô la mỗi năm từ việc buôn lậu rượu, đã
được một số nhà phê bình coi là hình mẫu của Gatsby về cách vươn lên từ nghèo
khó để trở nên cực kỳ giàu có. Lệnh cấm rượu ngày càng bị phê phán trong thời
kỳ Đại suy thoái, nó được coi là hạn chế các nguồn lao động tiềm năng và nguồn
thu của chính phủ, lệnh cấm đã bị bãi bỏ vào năm 1933.
Fitzgerald trình bày
những xung đột và những thay đổi xã hội Mỹ theo chủng tộc, giới tính và giai
cấp. Thành công của Gatsby cho thấy, trong những năm 1920, bất cứ ai đều có thể
vươn lên mạnh mẽ từ nghèo khổ, mặc dù Gatsby vĩ đại không đưa ra mô hình
nào cho sự di chuyển giai cấp, và sự vươn lên của Gatsby chủ yếu là vấn đề ngẫu
nhiên. Tương tự như vậy, các tầng lớp thượng lưu dường như được bảo vệ
khỏi sự dịch chuyển giai cấp này. Daisy và Tom, sinh ra trong giới thượng lưu
giàu có, không phải chịu mất mát, tổn thất nào vào cuối tiểu thuyết mặc dù họ
có hành động phạm tội hoặc thiếu đạo đức. Chỉ có Gatsby, Myrtle và George
Wilson - những nhân vật sinh ra trong cảnh nghèo đói - phải chịu đựng.
Tom, Daisy và Jordan
không biết về sự biến động kinh tế thảm khốc đang chờ đợi họ, giống như
Fitzgerald, người viết cuốn tiểu thuyết vào năm 1925, không thể dự đoán được
rằng những năm 20 sôi động sẽ dừng lại chỉ vài năm sau đó, khi sự phấn khích
say đắm của Thời đại nhạc Jazz nhường chỗ cho cuộc Đại suy thoái 1929-1933.
Chủ đề của Gatsby vĩ đại
Sự suy tàn của giấc mơ Mỹ trong những năm 1920
Trên bề mặt, Gatsby vĩ đại là câu chuyện tình yêu buồn giữa
một người đàn ông và một người phụ nữ. Tuy nhiên, chủ đề chính của cuốn tiểu
thuyết lại rộng lớn hơn rất nhiều, và ít lãng mạn hơn. Mặc dù nội dung chính
của cuốn tiểu thuyết diễn ra chỉ trong vài tháng mùa hè năm 1922 và được đặt
trong một khu vực địa lý giới hạn ở vùng lân cận Long Island, New York, Gatsby vĩ đại là một sự chiêm nghiệm mang tính biểu
tượng cao về nước Mỹ những năm 1920, đặc biệt là sự suy tàn của giấc mơ Mỹ
trong thời đại thịnh vượng và dư thừa vật chất chưa từng có.
Fitzgerald miêu tả những
năm 1920 như một kỷ nguyên của các giá trị xã hội và đạo đức suy đồi, thể hiện
qua sự hoài nghi, lòng tham và sự theo đuổi lạc thú. Sự giàu có cùng với tư
tưởng hưởng thụ dẫn đến những bữa tiệc xa hoa cùng nhạc jazz hoang dã, được thể
hiện rõ trong những bữa tiệc xa hoa mà Gatsby tổ chức vào mỗi tối thứ bảy,
cuối cùng dẫn đến sự tha hóa của giấc mơ Mỹ, khi ham muốn vô độ về tiền bạc và
lạc thú đã vượt qua những mục tiêu cao cả hơn.
Khi Thế chiến thứ nhất
kết thúc vào năm 1918, thế hệ thanh niên Mỹ từng tham gia chiến tranh đã bước
vào một cuộc khủng hoảng, vì cảnh tàn sát tàn khốc mà họ vừa phải đối mặt khiến
cho đạo đức xã hội thời Victoria của nước Mỹ đầu thế kỷ XX lung lay. Sự phát
triển chóng mặt của thị trường chứng khoán sau chiến tranh đã dẫn đến sự giàu
có đột biến và một hệ tư tưởng mới về chủ nghĩa vật chất được hình thành, mọi
người bắt đầu chi tiêu và tiêu dùng ở mức độ chưa từng có. Một người từ bất kỳ
tầng lớp xã hội nào cũng có thể kiếm được một gia tài, nhưng giới quý tộc Mỹ -
những gia đình có của cải lâu đời - lại khinh thường những nhà công nghiệp và
nhà đầu cơ giàu có mới nổi. Thêm vào đó, việc thông qua Tu chính án thứ Mười
tám vào năm 1919, cấm bán rượu, đã tạo ra một thế giới ngầm đáp ứng nhu cầu lớn
về rượu lậu cho cả người giàu và người nghèo, những người buôn bán rượu lậu này
nhanh chóng trở nên vô cùng giàu có.
Fitzgerald định vị các
nhân vật của Gatsby vĩ đại như biểu tượng của những xu hướng
xã hội này. Nick và Gatsby, cả hai đều đã chiến đấu trong Thế chiến thứ nhất,
đại diện cho tinh thần mới và sự hoài nghi xuất phát từ chiến tranh. Những kẻ
phất lên trong thời đại mới và những kẻ đầu cơ đầy tham vọng tham dự các bữa
tiệc của Gatsby chứng minh cho sự tranh giành của cải một cách tham lam. Cuộc
đụng độ giữa các tầng lớp "tiền cũ" và "tiền mới" thể hiện
rõ trong biểu tượng về mặt địa lý của tiểu thuyết. Meyer Wolfsheim và tài sản của
Gatsby tượng trưng cho sự trỗi dậy của tội phạm có tổ chức và buôn lậu rượu.
Theo cách Fitzgerald
nhìn nhận (và như Nick giải thích trong Chương 9), giấc mơ Mỹ ban đầu là về sự
khám phá, sáng tạo, chủ nghĩa cá nhân và sự theo đuổi hạnh phúc. Tuy nhiên, vào
những năm 1920, việc kiếm tiền quá dễ dàng và các giá trị xã hội xuống cấp đã
làm hỏng giấc mơ này. Cốt truyện chính của cuốn tiểu thuyết cho thấy rõ điều
này, khi giấc mơ yêu Daisy của Gatsby bị hủy hoại bởi sự khác biệt về địa vị xã
hội của họ, việc anh ta phải phạm tội để trở nên giàu có, nhằm bước lên một
giai tầng mới của xã hội để giành lấy tình yêu của Daisy và chủ nghĩa vật chất
đặc trưng cho lối sống của cô ấy.
Giống như người Mỹ đã
mang lại ý nghĩa cho nước Mỹ thông qua những giấc mơ của chính họ, Gatsby đã
cho Daisy một giấc mơ mà cô ấy không xứng đáng cũng không sở hữu. Giấc mơ của
Gatsby bị hủy hoại bởi sự vô giá trị của mục tiêu, giống như giấc mơ Mỹ trong
những năm 1920 bị hủy hoại bởi sự vô giá trị của mục tiêu của nó - tiền bạc và
khoái lạc. Giống như người Mỹ những năm 1920 nói chung, vô ích tìm kiếm một kỷ
nguyên đã qua mà trong đó những giấc mơ của họ có giá trị, Gatsby khao khát tái
tạo một quá khứ đã biến mất - thời gian của anh ở Louisville với Daisy - nhưng
không có khả năng làm như vậy. Khi giấc mơ của anh sụp đổ, tất cả những gì
Gatsby phải làm là chết; tất cả những gì Nick có thể làm là quay trở lại Minnesota,
nơi các giá trị của người Mỹ vẫn chưa bị suy tàn.
Ở mặt này, Gatsby vĩ đại là câu chuyện về
việc không thể lấy lại quá khứ và cũng là sự khó khăn trong việc thay đổi tương
lai. Kẻ thù mạnh nhất chính là thời gian, thứ ngăn cản Gatsby lấy lại những gì
anh đã mất.
Sự rỗng tuếch của tầng lớp thượng lưu
Một chủ đề quan trọng
khác của Gatsby vĩ đại là những triệu phú mới nổi của những năm 1920 khác biệt
như thế nào với tầng lớp quý tộc cũ. Trong tiểu thuyết, West Egg và cư dân của
nó đại diện cho những người mới giàu, trong khi East Egg và cư dân của nó, đặc
biệt là Daisy và Tom, đại diện cho tầng lớp quý tộc cũ. Fitzgerald miêu tả
những người mới giàu là thô tục, lòe loẹt, phô trương, thiếu sự tinh tế và gu
thẩm mỹ. Ngược lại, tầng lớp quý tộc cũ sở hữu sự tinh tế, gu thẩm mỹ, và sự
thanh lịch.
Tuy nhiên, những gì mà
tầng lớp quý tộc cũ tự hào về mặt thị hiếu, dường như lại thiếu về mặt trái
tim, khi họ bộc lộ mình là những kẻ vô tâm, thiếu suy nghĩ, những kẻ quá quen
với việc dùng tiền bạc để xoa dịu tâm trí, họ không bao giờ lo lắng về việc làm
tổn thương người khác. Gia đình Buchanan là ví dụ điển hình cho khuôn mẫu này,
khi vào cuối cuốn tiểu thuyết, họ chỉ đơn giản chuyển đến một ngôi nhà mới ở xa
thay vì hạ mình đến dự đám tang của Gatsby. Ngược lại, Gatsby, người giàu mới
nổi, có được tài sản từ hoạt động bất hợp pháp, có một trái tim chân thành và
trung thành, ở lại bên ngoài cửa sổ của Daisy cho đến bốn giờ sáng chỉ để đảm
bảo rằng Tom không làm hại cô ấy. Trớ trêu thay, những phẩm chất tốt đẹp của Gatsby
lại dẫn đến cái chết của mình, khi anh nhận tội thay Daisy, và những phẩm chất
xấu của gia đình Buchana giúp họ thoát khỏi thảm kịch không chỉ về mặt thể chất
mà còn về mặt tâm lý.
Giai cấp
Trong thế giới tiền bạc
của Gatsby vĩ đại, tài sản, địa vị ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của đời sống,
đặc biệt là tình yêu. Như Myrtle đã nói về chồng cô, George, người mà cô đã
nhầm là một người "giàu có" và có triển vọng: "Tôi nghĩ
anh ấy biết đôi chút về việc chăn nuôi, nhưng anh ấy không xứng đáng để liếm
giày của tôi". Tương tự như vậy, việc Gatsby theo đuổi Daisy cũng gắn
liền với địa vị, giai cấp. Chỉ sau khi tích lũy được một gia tài lớn, anh ấy
mới có thể hành động để giành lại Daisy. Vào cuối cuốn sách, động lực giai cấp
quyết định cuộc hôn nhân nào sẽ tồn tại (Tom và Daisy), cuộc hôn nhân nào bị
phá hủy (George và Myrtle) và cuộc hôn nhân nào sẽ không bao giờ thành (Gatsby
và Daisy). Chỉ có cặp đôi giàu có nhất và được giai cấp công nhận mới vượt qua
được các nút thắt của cuốn sách. Trên thực tế, có vẻ như vụ tai nạn đã đưa họ
lại gần nhau hơn. Vì địa vị của tầng lớp thượng lưu, Tom và Daisy chia sẻ niềm
tin rằng họ miễn nhiễm với hậu quả của hành động của mình. Trong chương cuối,
Nick gọi Tom và Daisy là “những kẻ vô tâm” đã “đập phá
mọi thứ và… để người khác dọn dẹp mớ hỗn độn mà họ đã gây ra”.
Giấc mơ Mỹ
Giấc mơ Mỹ ám chỉ một
loạt các lý tưởng chung đại diện cho tinh thần của nước Mỹ. Những lý tưởng
chung này bao gồm một khái niệm về tự do, đảm bảo cho tất cả người Mỹ đều có
thể vươn lên, miễn là họ làm việc vì nó. Mỗi nhân vật trong Gatsby vĩ đại cảm
hứng từ lời hứa về sự giàu có và thịnh vượng của giấc mơ Mỹ. Đồng thời, bản
thân cuốn tiểu thuyết cũng chỉ trích khái niệm giấc mơ Mỹ. Người đọc có thể kết
thúc cuốn tiểu thuyết bằng cách tự hỏi liệu giấc mơ Mỹ có thực sự đạt được hay
không. Gatsby dành cả cuộc đời mình để tin rằng nếu kiếm đủ tiền và có đủ tài
sản, anh có thể vượt qua xuất thân từ tầng lớp thấp hơn và trở nên ngang hàng
với Daisy và Tom. Tuy nhiên, mặc dù Gatsby thành công trong việc đạt được sự
giàu có, anh không bao giờ được tầng lớp thượng lưu chấp nhận. Việc Gatsby
không đạt được giấc mơ Mỹ cho thấy giấc mơ này là mục tiêu xa vời, xa vời như
đốm sáng bên kia bến tàu, nhìn thấy nhưng không bao giờ chạm tới được.
Tình yêu và hôn nhân
Những lý tưởng về tình
yêu và hôn nhân trong Gatsby vĩ đại không phải ở sự sâu sắc và cao đẹp của nó,
cuốn sách tập trung vào hai cuộc hôn nhân không tình yêu: giữa Tom và Daisy,
giữa George và Myrtle Wilson. Trong cả hai trường hợp, các cuộc hôn nhân dường
như là sự kết hợp vì lợi ích, toan tính hơn là tình yêu thực sự. Myrtle giải
thích rằng cô kết hôn với George vì cô nghĩ anh là "một quý ông", cô
hy vọng sẽ nâng cao địa vị xã hội của mình qua cuộc hôn nhân. Daisy gần như
đã hủy hôn với Tom một ngày trước đám cưới, và sau đám cưới chưa đầy một năm, Tom đã ngoại tình, nhưng cặp đôi này vẫn tồn tại vì họ cùng đẳng cấp. Mặc dù Daisy có thể đã từng yêu Gatsby,
nhưng cô ấy không yêu anh ấy nhiều hơn sự giàu có và địa vị mà cô ấy
có với Tom. Ngay cả niềm đam mê mãnh liệt của Gatsby dành cho Daisy dường như
cũng giống như mong muốn sở hữu thứ gì đó không thể đạt được hơn là tình yêu
thực sự. Trong khi đó, Nick hẹn hò với Jordan Baker trong suốt cuốn sách, mặc dù mối quan hệ của họ có những khoảnh khắc ấm áp và tử tế, nhưng nhìn chung
cả hai đều có vẻ hờ hững và xa cách về mặt tình cảm.
Các công cụ của cuốn tiểu thuyết
Địa lý
Trong suốt cuốn tiểu
thuyết, Fitzgerald đã mô tả các địa điểm và bối cảnh tiêu biểu cho nhiều khía
cạnh khác nhau của xã hội Mỹ những năm 1920. East Egg đại diện cho tầng lớp quý
tộc cũ, West Egg đại diện cho tầng lớp mới giàu, thung lũng tro tàn đại diện
cho sự suy đồi về đạo đức và xã hội của nước Mỹ, và Thành phố New York đại diện
cho sự tìm kiếm tiền bạc và lạc thú vô đạo đức. Ngoài ra, phía Đông gắn liền
với sự suy đồi về đạo đức và chủ nghĩa hoài nghi xã hội của New York, trong khi
phía Tây (bao gồm cả vùng Trung Tây và các khu vực phía bắc như Minnesota) gắn
liền với các giá trị và lý tưởng xã hội truyền thống. Phân tích của Nick trong
Chương 9 của câu chuyện mà ông đã kể cho thấy sự nhạy cảm của ông đối với sự
phân chia này: mặc dù được đặt ở phía Đông, nhưng câu chuyện thực sự là về phía
Tây, vì nó kể về cách những người đến từ phía tây dãy Appalachians (như tất cả
các nhân vật chính) phản ứng với nhịp độ và phong cách sống ở phía Đông.
Thời tiết
Thời tiết trong Gatsby
vĩ đại luôn phù hợp với tông điệu cảm xúc và tính tự sự của câu chuyện. Cuộc
đoàn tụ của Gatsby và Daisy bắt đầu giữa cơn mưa như trút nước, tỏ ra ngượng
ngùng và u sầu; tình yêu của họ thức tỉnh ngay khi mặt trời bắt đầu ló dạng.
Cuộc đối đầu đỉnh điểm của Gatsby với Tom diễn ra vào ngày nóng nhất của mùa
hè, dưới ánh nắng thiêu đốt. Wilson giết Gatsby vào ngày đầu tiên của mùa thu,
Gatsby nổi trong hồ bơi của mình mặc dù không khí lạnh buốt, một nỗ lực mang
tính biểu tượng để dừng thời gian và khôi phục mối quan hệ của anh với Daisy,
theo cách mà nó đã diễn ra năm năm trước, vào năm 1917.
Màu sắc
Trong The Great Gatsby, màu sắc thường xuyên đóng vai
trò trong việc gán ý nghĩa và hàm ý cho con người và đồ vật. Vàng xuất hiện
nhiều lần, thường tượng trưng cho sự giàu có và đặc quyền thực sự. Các nhân vật
như Daisy, Jordan và Tom thường mặc đồ vàng, được bao quanh bởi vàng hoặc thậm
chí được mô tả là vàng. Trong khi đó, Gatsby gắn liền với màu vàng - hoặc vàng
giả. Cho dù Gatsby giàu có về vật chất đến đâu, tiền của anh ta không phải là
“tiền cũ”, vì vậy anh ta sẽ không bao giờ thực sự thuộc về nhóm tiền cũ của
East Egg. Các màu khác cũng xuất hiện đáng chú ý, chẳng hạn như màu xanh buồn,
u ám của điền trang Gatsby và đôi mắt của bác sĩ TJ Eckleburg. Nhưng tất nhiên,
ánh đèn xanh vẫn là cách sử dụng màu dễ nhận biết nhất trong tiểu thuyết. Màu
xanh lá cây thường là biểu tượng của lòng tham và đố kỵ, vì vậy có vẻ phù hợp
khi nó gắn liền với khát vọng của Gatsby về một xã hội siêu giàu sẽ không bao
giờ chấp nhận anh ta. Tuy nhiên, màu xanh lá cây cũng là màu của sự sống và hy
vọng. Niềm tin của Gatsby vào ánh đèn xanh không đơn giản chỉ là lòng tham. Đó
là toàn bộ mục đích tồn tại của anh ấy - hy vọng rằng một ngày nào đó anh ấy sẽ
có được cuộc sống và tình yêu mà anh ấy đã nỗ lực không ngừng để đạt được.
Biểu tượng của Gatsby vĩ đại
Ánh đèn xanh
Nằm ở cuối bến tàu East
Egg của Daisy và hầu như không nhìn thấy được từ bãi cỏ West Egg của Gatsby,
ngọn đèn xanh tượng trưng cho hy vọng và ước mơ của Gatsby về tương lai. Gatsby
liên tưởng ngọn đèn này với Daisy, và trong Chương 1, anh vươn tới trong bóng
tối như một ngọn đèn dẫn đường để dẫn anh đến mục tiêu của mình. Bởi vì cuộc
tìm kiếm Daisy của Gatsby thường gắn liền với giấc mơ Mỹ, ngọn đèn xanh cũng
tượng trưng cho lý tưởng tổng quát hơn đó. Trong Chương 9, Nick so sánh ngọn
đèn xanh với hình ảnh nước Mỹ, khi vươn lên từ đại dương, hẳn đã trông như thế
nào đối với những người định cư đầu tiên, khi họ từ đại dương lần đầu tiên nhìn
thấy đất liền của miền đất hứa, nước Mỹ.
Thung lũng tro tàn
Được giới thiệu lần đầu
trong Chương 2, thung lũng tro tàn là vùng đất giữa West Egg và Thành phố New
York, bao gồm một dải đất dài hoang vắng được tạo ra do việc đổ tro tàn công
nghiệp. Nó tượng trưng cho sự suy đồi về mặt đạo đức và xã hội xuất phát từ
việc theo đuổi sự giàu có một cách vô độ, khi những người giàu nuông chiều bản
thân mà không quan tâm đến bất cứ điều gì ngoài thú vui của riêng họ. Thung
lũng tro tàn cũng tượng trưng cho hoàn cảnh khốn khổ của những người nghèo, như
George Wilson, những người sống giữa đống tro tàn bẩn thỉu và mất đi sức sống
của mình vì điều đó.
Đôi mắt của bác sĩ TJ Eckleburg
Đôi mắt của bác sĩ TJ
Eckleburg là một cặp mắt đeo kính cận, được vẽ trên một tấm biển quảng cáo cũ ở
thung lũng tro tàn. Nó có thể tượng trưng cho Chúa đang nhìn xuống và phán xét
xã hội Mỹ như một vùng đất hoang tàn về mặt đạo đức, mặc dù cuốn tiểu thuyết
không bao giờ nêu rõ quan điểm này. Thay vào đó, trong suốt cuốn tiểu thuyết,
Fitzgerald cho rằng các biểu tượng chỉ có ý nghĩa vì các nhân vật truyền cho
chúng ý nghĩa. Mối liên hệ giữa đôi mắt của bác sĩ TJ Eckleburg và Chúa chỉ tồn
tại trong tâm trí đau buồn của George Wilson. Sự thiếu ý nghĩa cụ thể này góp
phần vào bản chất bất ổn của hình ảnh. Do đó, đôi mắt cũng tượng trưng cho sự
vô nghĩa cốt yếu của thế giới và sự tùy tiện của tinh thần mà con người gán ý
nghĩa cho các vật thể. Nick khám phá những ý tưởng này trong Chương 8, khi anh
tưởng tượng những suy nghĩ cuối cùng của Gatsby như một sự cân nhắc chán nản về
sự trống rỗng của các biểu tượng và giấc mơ.
Nhân vật chính
Mặc dù Nick Carraway là
người kể chuyện của Gatsby vĩ đại, và chúng ta chỉ thấy những điều anh chứng
kiến hoặc được kể lại, Jay Gatsby là nhân vật chính của tiểu thuyết. Ngoài
việc cho mượn tên của mình cho tiêu đề của cuốn sách, Gatsby cũng đóng vai trò
là điểm nhấn của cuốn tiểu thuyết. Nhiệm vụ giành lại Daisy của Gatsby đã thúc
đẩy mọi hành động của cuốn sách, cũng như cái kết của nó. Không giống như Nick,
người dường như không biết mình muốn gì, hoặc không muốn gì hơn là trở thành
một người quan sát, Gatsby rõ ràng và quyết tâm về mục tiêu của mình. Ngay từ
khoảnh khắc đầu tiên anh hôn Daisy, Gatsby đã khao khát có được cô. Khát vọng
này thúc đẩy mọi lựa chọn tiếp theo của anh, và những lựa chọn đó lần lượt ảnh
hưởng đến các nhân vật khác trong tiểu thuyết. Cái chết của Myrtle, vụ tự tử
của George và vụ giết người của Gatsby đều là hậu quả từ khát vọng của Gatsby.
Quyết định rời khỏi phía Đông của Tom, Daisy và Nick cũng là do hành động của
Gatsby. Mặc dù có sức mạnh thay đổi cuộc sống của mình và cuộc sống của những
người khác, Gatsby vẫn không đạt được mục tiêu của mình. Anh ta chết mà không
giành lại được Daisy từ Tom. Trên thực tế, chúng ta có thể suy ra rằng sự hiện
diện của Gatsby trong cuộc sống của họ đã giúp kéo cặp đôi này lại gần nhau hơn
– điều hoàn toàn trái ngược với những gì Gatsby mong muốn.
Kẻ phản diện
Tom Buchanan là nhân vật
phản diện chính trong Gatsby vĩ đại. Tom hung hăng và có sức mạnh thể chất, đại
diện cho chướng ngại vật lớn nhất ngăn cản Gatsby và Daisy quay lại với nhau.
Trong phần lớn tiểu thuyết, Tom chỉ tồn tại như một ý tưởng trong tâm trí
Gatsby. Trên thực tế, người đọc gặp Tom rất lâu trước khi Gatsby gặp, và hiểu
rằng Tom sẽ không từ bỏ Daisy một cách dễ dàng. Việc Tom ngoại tình dường như
khiến Gatsby dễ dàng giành lại Daisy, nhưng Tom vẫn mạnh mẽ trong việc giữ gìn
trật tự những tài sản của mình - bao gồm cả người phụ nữ của anh ta. Tom cũng
mạnh mẽ trong việc duy trì những trật tự xã hội. Anh ta cảm thấy bị đe dọa bởi
ý tưởng về tầng lớp thấp hơn xâm phạm vào cuộc sống đặc quyền của mình. Anh ta
phản đối Gatsby không chỉ vì Gatsby yêu Daisy, mà còn vì Gatsby xuất thân từ
tầng lớp thấp hơn. Khi anh ta nói Daisy sẽ không rời bỏ anh ta "để đến với
một kẻ lừa đảo tầm thường, kẻ phải đánh cắp chiếc nhẫn mà anh ta đeo vào ngón
tay cô ấy", anh ta ngụ ý rằng anh ta hiểu tại sao Daisy rời bỏ anh ta để
đến với một người đàn ông giàu có khác, nhưng không thể chấp nhận việc cô phản
bội anh ta để đến với một người có địa vị thấp hơn. Sự phản kháng của Tom không
chỉ là nỗ lực ngăn cản Gatsby thực hiện nhiệm vụ cụ thể của anh ta, mà còn là
để chống lại sự dịch chuyển giai cấp nói chung.
Trong khi Tom là người
cản trở tình yêu của Gatsby dành cho Daisy một cách rõ ràng, thì bản thân Daisy
cũng đóng vai trò là một nhân vật phản diện. Nhiều năm trước khi các sự kiện
trong tiểu thuyết xảy ra, khi Gatsby nhập ngũ và tham gia chiến tranh, Daisy đã
quyết định từ bỏ tình yêu của mình dành cho Gatsby và chạy theo một nhóm người
giàu có. Quyết định kết hôn với Tom của cô đã nới rộng khoảng cách xã hội giữa
Daisy và Gatsby, cản trở Gatsby trong hành trình đến với cô. Ngay cả khi Tom
biết về mối quan hệ ngoài luồng của Daisy và Gatsby, Daisy vẫn ngăn cản Gatsby
đạt được mục tiêu ở bên cô khi cô từ chối nói rằng cô chưa bao giờ yêu Tom.
Giống như Tom, Daisy rất gắn bó với lối sống thượng lưu của mình. Sau vụ tai
nạn, mặc dù Gatsby đã nhận tội thay, Daisy một lần nữa lại chọn Tom thay vì
Gatsby. Tất cả những gì Gatsby muốn là Daisy, nhưng Daisy liên tục ngăn cản anh
đạt được mục tiêu của mình. Mặc dù yêu anh ta, Daisy đóng vai trò quan trọng
trong sự sụp đổ của Gatsby.
Vai trò thụ động của
Daisy trong cái chết của Gatsby gợi ý về một nhân vật phản diện mang tính biểu
tượng hơn của cuốn tiểu thuyết. Đó là giấc mơ Mỹ về sự vươn lên, tất cả các
nhân vật trong cuốn sách, kể cả Nick, như anh tiết lộ ở những trang mở đầu, đều
tìm kiếm sự giàu có với hy vọng đảm bảo một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tuy nhiên,
không ai trong số những nhân vật này đạt được bất cứ điều gì giống như hạnh
phúc. Nick là người đưa ra những nhận xét sắc sảo nhất của cuốn sách về bản
chất ảo tưởng của giấc mơ Mỹ. Ở những trang cuối của cuốn tiểu thuyết, Nick đã
đề cập đến những gì anh coi là bản chất khó nắm bắt của giấc mơ Mỹ. Mặc dù giấc
mơ đầy hy vọng như của Gatsby dường như hướng đến tương lai, Nick nói rằng giấc
mơ như vậy bị mắc kẹt trong quá khứ.
Bối cảnh trong tiểu thuyết
Bối cảnh của Gatsby vĩ
đại diễn ra dọc theo một hành lang trải dài từ thành phố New York đến vùng
ngoại ô được gọi là West Egg và East Egg. West Egg và East Egg đóng vai trò là
bối cảnh cho các địa điểm ngoài đời thực của hai bán đảo dọc theo bờ biển phía
bắc của Long Island. Giữa Eggs và Manhattan là "thung lũng tro tàn",
nơi Myrtle và George Wilson có một gara ô tô tồi tàn. Hành lang này giữa New
York và vùng ngoại ô bao gồm đầy đủ các tầng lớp xã hội. Trong khi thung lũng
tro tàn là nơi của nghèo đói, thì cả thành phố và hai vùng ngoại ô đều đại diện
cho những thành trì của sự giàu có. Trong khi cả East và West Egg đều là những
cộng đồng giàu có, thì những gia đình có của cải lâu đời, hay "tiền
cũ", lại sống ở East Egg. Ngược lại, ở West Egg, những cư dân mới giàu,
như Gatsby, cố gắng giống những mô típ của giới quý tộc châu Âu để có được sự
thừa nhận. Ngôi nhà của Gatsby được mô phỏng theo Hotel de Ville (tòa thị
chính) ở Normandy, Pháp. Mặc dù nhiều mô tả về những ngôi nhà trong cuốn tiểu
thuyết đã được phóng đại, nhưng thực tế chúng dựa trên những dinh thự có thật
từng tồn tại trên đảo Long Island vào những năm 1920. Bất chấp những màn phô
trương của cải xa hoa như vậy, cuốn tiểu thuyết gợi ý rằng thành phố, vùng
ngoại ô và thung lũng tro tàn đều có chung cảm giác hoang tàn về mặt tinh thần
và tuyệt vọng về mặt tâm lý. Cuối cùng, có vẻ như các nhân vật ở đâu dọc theo
hành lang giữa New York và West Egg, East Egg không quan trọng lắm. Không ai
trong Gatsby vĩ đại hài lòng với cuộc sống của mình.
Bi kịch, hiện thực, hiện đại, trào phúng xã hội
Bi kịch trong Gatsby vĩ đại
Gatsby vĩ đại có thể được coi là
một bi kịch, cuốn sách xoay quanh một anh hùng vĩ đại hơn chính cuộc sống của
mình, người theo đuổi một mục tiêu bất khả thi khiến anh mù quáng trước hiện
thực và dẫn đến cái chết dữ dội của mình. Theo định nghĩa cổ điển về bi kịch,
người anh hùng có một khuyết điểm, một khát vọng… bi thảm, điều này buộc anh ta
phải với tới một thứ gì đó hoặc cố gắng làm một điều gì đó để thỏa mãn khát
vọng hay vươn lên, nhưng điều này dẫn đến kết quả thảm khốc. Các nhà văn sử
dụng các quy ước của bi kịch để khám phá mối quan hệ của các nhân vật với số
phận và ý chí tự do, và mang lại sự thanh lọc, hoặc giải phóng cảm xúc, cho
khán giả. Khuyết điểm bi thảm của Gatsby là anh không thể thoát khỏi giấc mơ về
quá khứ và chấp nhận thực tế. Nỗi ám ảnh của anh ta về việc tìm lại mối quan hệ
trong quá khứ với Daisy buộc anh ta phải sống trái pháp luật và lừa dối. Anh ta
trở thành một kẻ buôn rượu lậu, làm ăn với một tên gangster và tạo ra một danh
tính giả. Người ta đồn rằng anh ta đã giết một người đàn ông. Anh ta đạt được
mục tiêu trong thời gian ngắn là đoàn tụ với đối tượng của mình, nhưng cố tình
làm mình mù quáng trước thực tế của tình huống: rằng Daisy không còn là người
phụ nữ trẻ mà anh ta yêu ở Louisville nữa. Thay vào đó, cô ấy là một bà mẹ đã
kết hôn và không có ý định thực sự rời bỏ chồng mình. Trong khi hành vi phạm
tội của Gatsby đã tự hủy hoại bản thân, thì việc anh ta từ chối nhìn nhận thực
tế cuối cùng đã dẫn đến cái chết của anh ta.
Mặc dù kể câu chuyện về
sự sụp đổ của Gatsby, Nick không mô tả anh ta như một nhân vật đặc biệt xấu xa,
thay vào đó bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với "món quà phi thường cho hy
vọng" và "sự sẵn sàng yêu thương" của Gatsby. Nhưng khát vọng
lãng mạn của Gatsby diễn ra như một khuyết điểm, thay vì một đức tính. Nó dẫn
anh ta đến một kết cục đau đớn.
Người ta có thể lập luận
rằng sự cứng nhắc của hệ thống giai cấp Mỹ đã định sẵn việc Gatsby không đạt
được giấc mơ của mình, bi kịch được quyết định bởi số phận. Một cách giải thích
khác là Gatsby cố tình chọn giấc mơ của mình thay vì thực tế, và bi kịch được
thúc đẩy bởi ý chí tự do. Nick gợi ý cách giải thích này khi ông nói về những
khoảnh khắc cuối cùng của Gatsby, "ông hẳn đã cảm thấy rằng mình
đã đánh mất thế giới cũ ấm áp, phải trả giá đắt vì sống quá lâu với một ước mơ
duy nhất". Dù theo cách nào, khuyết điểm cố hữu của Gatsby dẫn đến kết
cục bi thảm cho chính mình và cái chết của một số nhân vật.
Chủ nghĩa hiện thực
Gatsby vĩ đại là một ví dụ về chủ nghĩa
hiện thực vì nó mô tả thế giới như thực tế. Các tiểu thuyết hiện thực sử dụng
bối cảnh và địa điểm chính xác về mặt địa lý, các sự kiện lịch sử có thật và
các mô tả chính xác về hệ thống xã hội để phản ánh và phê phán xã hội đương thời.
Các nhà văn hiện thực cố gắng phản ánh một thế giới để người đọc có cái nhìn
sâu sắc về bản chất con người trong thực tế đó.
Trong Gatsby vĩ đại, các
nhân vật của Fitzgerald di chuyển qua các địa danh của Manhattan như Plaza
Hotel, Pennsylvania Station và Central Park. East và West Egg có thể nhận ra là
phiên bản hư cấu của các thị trấn có thật East và West Hampton. Những tham
chiếu đến Chiến tranh thế giới thứ nhất và lệnh Cấm rượu đặt cuốn tiểu thuyết
vào một thời điểm và địa điểm cụ thể. Sự gia tăng của cải nhanh chóng và khoảng
cách chênh lệch giàu nghèo vào những năm 1920, được thể hiện trong sự tương
phản giữa các bữa tiệc xa hoa của Gatsby và những gia đình nghèo khổ sống trong
thung lũng tro tàn, cũng mô tả một cách thực tế trật tự xã hội của thời đại
trong tiểu thuyết. Sự thừa nhận thẳng thắn của Fitzgerald về tình dục, ngoại
tình và ly hôn càng làm cho cốt truyện trở nên thực tế hơn.
Chủ nghĩa hiện đại
Gatsby vĩ đại cũng là
một cuốn sách tiêu biểu của chủ nghĩa hiện đại, một phong trào văn học và nghệ
thuật sau các tiểu thuyết và nghệ thuật lãng mạn của thời kỳ Victoria, và đạt
đến đỉnh cao trong và sau Thế chiến thứ nhất. Các nhà văn hiện đại quan tâm đến
trải nghiệm của cá nhân trong một xã hội công nghiệp hóa nhanh chóng.
Trong tiểu thuyết, sự
xâm lấn của hiện đại được nhìn thấy trong các mô tả về thung lũng tro tàn, cũng
như "những con tàu vượt đại dương có vành đai đỏ", tàu hỏa và trên
hết là ô tô. Các mô tả mỉa mai về những cải tiến mới nhất, chẳng hạn như
"một cỗ máy có thể chiết xuất nước ép... của hai trăm quả cam... nếu một
nút nhỏ được nhấn hai trăm lần", ngụ ý một mức độ lo lắng nhất định về sự
tự động hóa ngày càng tăng của cuộc sống hàng ngày. Fitzgerald miêu tả cả sự
phấn khích của cảnh quan đô thị - "sự thỏa mãn mà ánh sáng nhấp nháy liên
tục của đàn ông, phụ nữ và máy móc mang lại cho đôi mắt bồn chồn" - và sự
ẩn danh cô đơn của những người lao động trong "vực thẳm trắng" của
thành phố.
Tuy nhiên, ở một số khía
cạnh, Fitzgerald lại khác với các nhà văn hiện đại như Virginia Woolf và James
Joyce. Các tiểu thuyết của họ như Bà Dalloway, Căn phòng riêng và Ulysses được kể theo phong cách độc thoại nội tâm
theo dòng ý thức, trong khi Gatsby vĩ đại có
cốt truyện và phong cách tường thuật truyền thống hơn.
Châm biếm xã hội
Trong Gatsby vĩ đại,
Fitzgerald đã miêu tả một cách mỉa mai, cường điệu và chế giễu những kiểu người
đạo đức giả như một sự châm biếm xã hội. Các nhân vật trong sự châm biếm xã hội
thường không được cảm thông, được nêu lên như hình ảnh ẩn dụ của các vấn đề xã
hội nhằm làm nổi bật sự bất bình đẳng và bất công.
Nhưng trong khi một số
châm biếm vẫn giữ nguyên giọng điệu hài hước, Gatsby vĩ đại đi sâu hơn vào sự
sai lầm của con người. Bi kịch ở cuối sách, trong đó Myrtle Wilson, Gatsby và
George Wilson liên tiếp nhận những kết cục bi thảm, được tác giả cho xảy ra mà
không có sự hài hước nào. Giọng điệu trang trọng này trái ngược với giọng điệu
nhẹ nhàng, châm biếm hơn ở phần đầu của cuốn sách.
Châm biếm thường bị hạn
chế trong khả năng khơi gợi cảm xúc buồn bã, đồng cảm và u sầu, và Fitzgerald
sử dụng giọng điệu nghiêm túc hơn để truyền tải những cảm xúc này. Ông mở rộng
các nhân vật chính của mình, đặc biệt là Nick và Gatsby, vượt ra ngoài tính
biếm họa thành những cá nhân hoàn toàn đáng tin cậy.
Phong cách
Phong cách của Gatsby vĩ
đại là mỉa mai, bi ai. Tác giả sử dụng phép ẩn dụ mở rộng, hình ảnh tượng trưng
và ngôn ngữ thơ ca để tạo ra cảm giác hoài niệm và mất mát. Cuốn sách có thể
được đọc như một bài điếu văn mở rộng, hoặc lời than thở bằng thơ ca, dành cho
Gatsby - "người đàn ông đặt tên cho cuốn sách này... người đại
diện cho mọi thứ mà tôi khinh thường một cách chân thành". Tuy nhiên, khi nói
về các nhân vật khác, ngôn ngữ ẩn dụ, cao siêu thường tạo ra sự tương phản mỉa
mai với bản chất thô thiển của chính các nhân vật. Nhiều đoạn mô tả của tác giả
chứa đựng giọng điệu chế giễu, những đoạn miêu tả cảm thông và buồn bã nhất
dành cho nhân vật Gatsby và cả Nick.
Trong khi bài điếu văn
thường được viết một cách tôn kính, Fitzgerald làm giảm bớt cảm giác thương
tiếc trong Gatsby vĩ đại với sự dí dỏm, mỉa mai. Lời kể của Nick về các
bữa tiệc của Gatsby và xã hội Long Island chứa đựng nhiều quan sát châm biếm
tinh tế. Giọng điệu tinh tế của Nick được đặt đối lập với hành vi của chính
những vị khách. Phong cách tinh tế cũng được chỉ ra bởi các phép ẩn dụ mở rộng
và hình ảnh phức tạp đặc trưng cho cuốn tiểu thuyết.
Fitzgerald sử dụng các
biện pháp tu từ như điệp âm và lặp lại để góp phần tạo nên tâm trạng gợi cảm
của văn bản. Ngay cả những quan sát bình thường nhất cũng được cách điệu cao,
thường mang tính thơ ca hơn là nghĩa đen, nghĩa thực của nó.
Những mô tả ẩn dụ này trái ngược với lời nói bình dân của nhiều nhân vật thuộc
tầng lớp thấp hơn. Trong khi một số nhà văn khác cùng thời,
chẳng hạn như Ernest Hemingway, thích sử dụng ngôn ngữ đơn giản, Fitzgerald lại
thích thú với khả năng câu từ của mình.
Quan điểm của Gatsby vĩ đại
Gatsby vĩ đại viết theo ngôi thứ nhất,
từ góc nhìn chủ quan của Nick. Điều này có nghĩa là Nick mô tả lại các sự kiện
khi anh chứng kiến, tham dự vào sự kiện đó. Anh không biết các nhân vật khác
đang nghĩ gì trừ khi họ nói cho anh biết. Mặc dù Nick kể lại cuốn sách, nhưng
theo nhiều cách, anh chỉ là người tình cờ tham gia vào các sự kiện liên quan,
ngoại trừ việc anh là người chủ động trong cuộc gặp giữa Daisy và Gatsby. Phần
lớn thời gian, anh vẫn là người quan sát các sự kiện xung quanh mình, biến mất
vào hậu cảnh đến khi kể lại các cuộc gặp gỡ quan trọng giữa Gatsby, Tom và
Daisy. Trong một số đoạn văn dài, giọng nói của anh biến mất hoàn toàn và anh
kể lại những suy nghĩ và cảm xúc của các nhân vật khác như thể anh đang ở trong
đầu họ. Khi Gatsby kể cho Nick về quá khứ của anh với Daisy, Nick viết trực
tiếp từ góc nhìn của Gatsby.
Bất cứ khi nào một cuốn
tiểu thuyết được kể theo ngôi thứ nhất, một trong số các nhân vật đóng vai trò
là người kể chuyện, câu hỏi quan trọng đối với người đọc là chúng ta nên đặt
bao nhiêu niềm tin vào độ tin cậy của người kể chuyện. Khi câu chuyện được kể
theo góc nhìn của một người, người kể chuyện hầu như luôn không đáng tin cậy
theo một cách nào đó, đơn giản vì người kể chuyện đưa thành kiến của riêng
mình vào tình huống, Đồi gió hú là một ví dụ điển hình.
Một số người kể chuyện cố tình nói dối người đọc. Nick Carraway là người kể
chuyện đáng tin cậy theo kiểu cổ điển, bởi vì Fitzgerald không đưa ra dấu hiệu
nào cho thấy Nick đang nói dối người đọc hoặc những sự kiện anh ta mô tả mâu
thuẫn trực tiếp với bất kỳ ai khác. Rõ ràng là anh ta cố gắng trung thực nhất
có thể. Anh ta nói với chúng ta rằng anh có khả năng kỳ lạ là giữ lại phán đoán
và khiến mọi người tin tưởng, điều này khuyến khích chúng ta coi Nick là một
người kể chuyện đáng tin. Đồng thời, Nick cũng nói rằng "Tôi là
một trong số ít người trung thực mà tôi từng biết". Chính câu nói này
của Nick khiến người đọc phải đặt câu hỏi liệu anh có thực sự đáng tin cậy hay
không?.
Nick cũng không đáng tin
vì anh ta thích Gatsby, điều này ảnh hưởng đến cách anh ta nhìn nhận câu chuyện
và trái ngược với ác cảm rõ ràng của anh đối với các nhân vật khác trong
truyện. Anh ta coi Gatsby là biểu tượng của hy vọng, điều này khiến góc nhìn
của anh ta trở nên thiên vị và đôi khi khiến chúng ta nghi ngờ cách anh ta miêu
tả Gatsby và các nhân vật khác. Sự thiên vị của Nick trở nên rõ ràng ngay từ
những trang đầu của cuốn sách, khi anh ta nói về Gatsby một cách tốt đẹp. Chúng
ta có xu hướng coi Gatsby là một người tốt và đứng về phía anh trong mối quan
hệ tay ba giữa Gatsby, Daisy và Tom. Những mặt xấu trong tính cách và con người
của Gatsby được biện minh là cách để Gatsby vươn lên và giành lại Daisy. Nick
cảm thấy khinh thường Tom, ở mức độ thấp hơn một chút là Daisy, và cảm xúc cá
nhân của Nick dành cho các nhân vật cũng tô màu cho cách anh mô tả các sự kiện.
Với tư cách là người kể
chuyện, Nick đưa ra một góc nhìn độc đáo và sâu sắc. Xuất thân từ một gia đình
“nổi tiếng, khá giả” nhưng khiêm tốn vùng Trung Tây đến miền Đông xa hoa giàu
có của những năm 1920, Nick có thể nhìn vào sự trụy lạc và phô trương sự giàu
có. Xem xét câu chuyện qua góc nhìn của Nick cho phép một trong những chủ đề
chính của cuốn tiểu thuyết, sự suy tàn của giấc mơ Mỹ, tỏa sáng. Nếu người kể
chuyện là một nhân vật thích sự giàu có, như Tom, hoặc khao khát sự giàu có,
như Myrtle, độc giả có thể không nhìn thấy được sự trống rỗng trong những giấc
mơ và giá trị của họ.
Giọng điệu
Giọng điệu của Gatsby vĩ
đại chuyển từ khinh miệt sang cảm thông, với sự khinh miệt chua chát dần dần
nhường chỗ cho sự cảm thông u sầu về cuối cuốn tiểu thuyết. Giọng điệu của
những đoạn mở đầu buồn bã vì Nick kể lại các đoạn này theo góc nhìn sau này,
như một phần của quá trình đóng lại câu chuyện. Sau khi thiết lập được phương
tiện đóng khung câu chuyện của mình, Nick mỉa mai và châm biếm khi mô tả bối
cảnh xã hội Long Island. Nick vừa ấn tượng vừa bối rối trước lối sống hưởng lạc
của những người hàng xóm. Anh ấy kể chi tiết về sự suy đồi của những bữa tiệc
xa hoa do Gatsby tổ chức, đồng thời nhận xét về Tom và Daisy bằng giọng điệu
chỉ trích một cách xa cách. Khi Nick phát hiện ra chuyện ngoại tình của Tom với
Myrtle, Nick thậm chí không nói với Daisy về chuyện này, thích giữ thái độ thụ
động và giới hạn mối quan tâm của mình vào những quan sát mang tính phê phán.
Trong những chương mở đầu này, giọng điệu lạnh lùng và thích thú trước những sự
thái quá và mối quan hệ của những người khác.
Khi cuốn sách tiếp diễn,
và khi Nick trở nên thân thiết với Gatsby, anh bị cuốn vào mối tình tay ba giữa
Tom, Daisy và Gatsby, giọng điệu của cuốn tiểu thuyết trở nên vừa cảm xúc hơn
vừa u sầu hơn. Nick ít mỉa mai hơn và chân thành hơn trong cách kể chuyện của
mình. Giọng điệu của anh trở nên thông cảm, thậm chí ngưỡng mộ, khi anh bắt đầu
hiểu Gatsby và hiểu được nguồn gốc nỗi ám ảnh của anh với Daisy. Giọng điệu sau
đó trở nên thân mật hơn, khi Nick bắt đầu đồng cảm với Gatsby: "Qua
tất cả những gì anh ấy nói... Tôi đã nhớ ra điều gì đó - một nhịp điệu khó nắm
bắt, một đoạn từ đã mất, mà tôi đã nghe ở đâu đó từ rất lâu trước đây".
Ở dòng cuối của cuốn sách, giọng điệu u sầu này đạt đến đỉnh điểm khi Nick kết
luận, "Vì vậy, chúng ta tiếp tục, những chiếc thuyền ngược dòng
nước, không ngừng quay trở lại quá khứ". Ở đây, giọng điệu đã
hoàn toàn trở nên đồng nhất, khi Nick bao gồm chính mình và người đọc, là những
người dễ bị ảnh hưởng bởi sức mạnh của quá khứ.
Sự báo trước
Báo trước là một kỹ
thuật quan trọng trong Gatsby vĩ đại. Ngay từ những trang mở đầu của cuốn sách,
Fitzgerald đã ám chỉ đến cái kết bi thảm của cuốn sách, với sự ám chỉ đến "bụi
bẩn bay lơ lửng sau những giấc mơ (của Gatsby)". Trong suốt cuốn tiểu
thuyết, điềm báo củng cố cảm giác bi thảm không thể tránh khỏi đối với các sự
kiện, như thể tất cả các nhân vật đều phải chịu số phận của mình. Việc sử dụng
điềm báo làm tăng thêm cảm giác rằng không nhân vật nào có thể thoát khỏi vai
trò được định sẵn của mình trong cuộc sống.
Gatsby không thể đạt được giấc mơ của mình
Lần đầu tiên chúng ta
(và Nick) nhìn thấy Gatsby, anh ta đang đứng dang rộng hai tay, "run
rẩy", với tới đèn xanh, thứ mà Fitzgerald mô tả là không có thực, nó
"nhỏ và xa", và "có thể là cuối bến tàu". Theo cách này,
ông gợi ý rằng điều Gatsby theo đuổi là thứ gì đó phù du. Khi Nick nhìn lại,
Gatsby đã biến mất vào "bóng tối bất an", báo trước kết cục bi thảm ở
cuối cuốn sách. Việc không thể tiếp cận đèn xanh cho chúng ta biết rằng đây là
một câu chuyện mà đối tượng mong muốn sẽ không bao giờ có được. Mặc dù đã gặp
lại Daisy, Gatsby vẫn không thể hoàn toàn có được cô ấy, cũng như đèn xanh
sẽ không bao giờ gần hơn trong tầm với của anh ta.
Mối quan hệ của Tom với Myrtle
Một ví dụ tinh tế khác
về điềm báo trước là khi Tom đưa Nick đến căn hộ của Myrtle và người đọc hiểu
được sự gắn bó của Tom với Daisy. Sau khi Myrtle làm Tom tức giận bằng cách
nhắc tên của Daisy, Tom đã đánh cô gãy mũi. Hành động này cho thấy bản chất tàn
bạo của Tom và chỉ ra mối quan hệ giữa Myrtle và Tom là một yếu tố gây ra bước
ngoặt cho câu chuyện. Khi chị gái của Myrtle nói với Nick rằng Daisy sẽ không
ly hôn với Tom, Nick đã "sốc trước sự phức tạp của lời nói
dối", cho thấy Daisy và Tom gắn bó với nhau hơn những gì Myrtle biết.
Sự tiết lộ này báo trước việc Daisy sau đó từ chối nói rằng cô ấy chưa bao giờ
yêu Tom. Đoạn văn cũng thiết lập bối cảnh sau khi Myrtle bị chết, khi Nick nhìn
thấy Daisy và Tom bên nhau, anh đã nhận xét: "bầu không khí thân
mật tự nhiên không thể nhầm lẫn của hai người". Việc Daisy ngộ sát
Myrtle là sự giải quyết cho điềm báo trước về cả bạo lực và sức mạnh của mối
quan hệ giữa Tom và Daisy. Yếu tố gây ngạc nhiên là Daisy, không phải Tom, giết
Myrtle, điều này đảo ngược kỳ vọng của chúng ta. Theo cách này, Fitzgerald thao
túng điềm báo trước để gây bất ngờ cho người đọc.
Số phận của Gatsby
Trong một ví dụ về điềm
báo giả, Nick ngụ ý rằng Gatsby sẽ có một kết thúc có hậu; chỉ sau khi người
đọc đọc xong cuốn sách, ý nghĩa thực sự trong lời nói của Nick mới trở nên rõ
ràng. Trong những trang mở đầu, Nick nói rằng "Gatsby cuối cùng đã
ổn thỏa; chính những gì đã giày vò Gatsby, thứ bụi bẩn bay lơ lửng sau giấc mơ
của anh đã tạm thời đóng lại sự quan tâm của tôi đối với những nỗi buồn vô cớ
và niềm vui ngắn ngủi của con người". Người đọc có thể coi lời nói đầu
tiên là bằng chứng cho thấy Gatsby sống sót sau câu chuyện hoặc kết thúc có hậu
với Daisy, nhưng trên thực tế Gatsby đã chết vào cuối tiểu thuyết. Sự đánh lạc
hướng làm tăng thêm sự ngạc nhiên của người đọc khi điều này xảy ra. Khi đọc
lại đoạn văn, chúng ta hiểu một ý nghĩa khác của đoạn này, đó là Gatsby hóa ra
là một anh hùng chứ không phải là một nhân vật phản diện của câu chuyện. Trong
phần thứ hai của trích dẫn, Nick nói với chúng ta rằng câu chuyện sẽ kết thúc
một cách buồn bã và sẽ có tác động tiêu cực lâu dài đến anh ta; điều này cũng
hóa ra là sự thật.
Myrtle bị xe đâm
Cái chết của Myrtle
trong một vụ tai nạn ô tô được báo trước trực tiếp và gián tiếp. Ô tô là một
mối quan tâm của cuốn tiểu thuyết, và qua cuốn tiểu thuyết chúng ta có thể thấy
rằng Fitzgenrald không mấy ưa thích sự tiến bộ này của thời đại. Đầu cuốn sách,
Nick rời khỏi bữa tiệc của Gatsby và nhìn thấy một chiếc ô tô bị cắt đứt một
bánh xe. Tiếp theo, Jordan suýt nữa đâm vào một công nhân, sau đó nói với Nick
rằng cô không lo lắng về việc lái xe bất cẩn vì "cần có hai người
mới gây ra tai nạn". Báo trước trực tiếp xuất hiện gần cuối cuốn sách,
khi Nick, Tom và Jordan rời New York. Nick vừa nhận ra hôm nay là sinh nhật của
mình; anh đã ba mươi tuổi và cảm thấy tương lai phía trước vẫn chưa rõ ràng.
Nick đột nhiên nhận thức được cái chết của chính mình, vì vậy anh ấy nói, "chúng
ta lái xe về phía cái chết trong ánh hoàng hôn đang nguội dần", câu
này có thể được hiểu là ám chỉ chung về cái chết. Nhưng trên thực tế, câu này
là điềm báo cụ thể về cái chết của Myrtle, điều sẽ sớm xảy ra trên đường.
Lời cuối cho Gatsby vĩ đại
Gatsby đã nhận một
cái kết đau đớn. Cuối cùng, giấc mơ của anh chấm dứt, và anh bước vào buổi sáng
ngày anh qua đời, lần đầu tiên đối mặt với thực tế. Nick mô tả thế giới mà
Gatsby giờ đây nhìn thấy thật xấu xí. Trái ngược với nỗi ám ảnh về quá khứ
trước đó, những đoạn cuối trong cuộc đời của Gatsby lại liên quan đến sự mới
mẻ, sáng tạo và tương lai - một tương lai mà anh thấy thật kinh khủng vì thiếu
giấc mơ về Daisy.
Trong những nút thắt
cuối cùng của cuốn sách, Nick cũng phải đối mặt với thực tế, khi anh nhận ra
người hàng xóm quyến rũ, bí ẩn của mình là con trai của người nông dân nghèo,
đã tham gia vào các hoạt động phi pháp và không có người bạn thực sự nào, ngoài
Nick. Nick cố gắng sắp xếp một đám tang cho Gatsby, nhưng không có người khách
nào từ những bữa tiệc xa hoa của anh đến đưa tiễn. Daisy và Tom rời khỏi thị
trấn, và Nick ở lại một mình với cha của Gatsby, người tiết lộ sự thật về khởi
đầu khiêm tốn của con trai mình là "James Gatz". Sau đám tang, Nick
quyết định trở về nơi anh đã đến, trở về phía Tây, cảm thấy ghê tởm trước
"sự bóp méo" cuộc sống của phía Đông. Tuy nhiên, trước tiên, anh đến
thăm ngôi nhà của Gatsby lần cuối, đã bị đóng ván và đã bị bôi bẩn bằng
graffiti, và suy ngẫm về sức mạnh của ánh sáng xanh ở cuối bến tàu của Daisy đã
thắp lên hy vọng của Gatsby về việc lấy lại quá khứ cho đến tận lúc anh qua
đời. Khát vọng tiến tới tương lai, nhưng Gatsby bị mắc kẹt trong quá khứ.
Dưới ngòi bút của
F.Scott Fitzgenrald, Gatsby vĩ đại đã trở thành một biểu tượng vĩ đại, đại diện
cho một giai đoạn lịch sử của nước Mỹ. Nó có giá trị vượt thời gian vì những
giá trị truyền tải không chỉ là hiện thực của nước Mỹ, mà còn là những vấn đề,
những câu hỏi lớn mang nhiều sức nặng.
0 comments:
Post a Comment